Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Аканнез (Почкаэз оссьöны, 1970)

Кеслi ме кыдзкö стружись кöрт и вундыштi чуньöс. Зудыс казявтöг мынiс кöртдор вывсис. А сiя угöвнас инмис веськыт киись чуням да пыдына мöртчис куснясян местаас. Мый эд керан, уджалiкас быднёж овлö. Мавтыштi ранасö ёдöн да катти бинтöн.

Пукси ашынас гижны, кыла — мешайтö. Домалöм чуньö оз куснясь. Этасянь и карандашыс умöля кывзiсьö, чуклясьö öтмöдöрö, топ пышшöтчись вöв. Букваэс петöны нёштöма: кöда ыджыт, кöда учöт.

«Вот эд, мыся, — чуньö вылö видзöтiкö, думайтыштi ас кежам, — акань, акань и эм. Кольччö öнi тэкöт только орсны, а не уджавны». Эта думаыс да акань кылыс уськöтiсö тöдвылö öтiк, важ кадся ни история.

Том ме эшö сэк, челядь вöлi. Тöвнас школаö ветлöтi, а гожумнас колхозын отсаси, лун-лун гöрöм му кузя пиня сьöрын вöтлiси.

Ар. Ми тэрмасям öзиммез кöдзны, а инькаэз осяэз вундöны. Сiя годдэзö колхозын не тракторрез, не комбайннэз эшö эзö вöлö. Гöрим да пинялiм мусö вöввезöн, быдтöм сюсö инькаэз вундiсö чарлаэзöн.

Кыдзкö асывнас, удж вылö петтöдз, ме пукалi пызан сайын, сёйи. Мамö эта коста öшын одзын вурис аслыс чуньлыссэз. Этö уджсö керис сiя быд лун. Вурас асывнас, кышалас нiйö чуннезас. Лунтырнас чуньлыссэс нячак орасö, а ашынас вились вурö.

— Лок жö, — шуö, — отсав меным домавнытö. Сибöтчи ме мамö дынö да дзар керыштi киэс вылö Киэзас сылöн эз вöв öтiк дзонь кучика чунь. Жарсянь, тöвсянь, лысвасянь да вундöмпод бытшкалöмсянь кучикыс орласьöм да потласьöм быд куснясян местöт. Только öнi ме вежöртi, мыйлö сiя рыт и асыв мавтiс ассис киэсö виöн нето нöкöн. Ойнас ранаэс пондывлiсö бурдны. Асывнас быдкодь гортся уджсянь нiя вились оссьывлiсö. Быд ранаыс вачкисьлiс осьта öм вылö. И колiс только казявтöг да перытжыка веськöтны чуннез, кыдз потöм местаись чездывлiс вир. Мавтöмсянь бурыс вöлi етша. Эд медбы бурдöтны дойманiнсö, эз ков вöрöтны сiйö, кытчöдз напроч оз тупкась ранаыс. Но кыдз он вöрöт, кöр быд лун колö петны ыб вылö. Арыс, сiйö и видзöт, вöтас, погоддя тшыксяс, а сюэс кок вылын. Не кольны жö эд нiйö лым увтас.

— Кытчö талун мöдöтiсö?

— Меринвольö, — горöтчис паныт мамö да пондiс орлавны пиннезнас кольччöм сунис конеццесö. — Шогдi эд таво миян сэтчин и стрась басöк. Туйис-туйис, верми-верми бы, ме бы öтiк лунöн, öтiк часöн быдсöн ыбсö öтнам гогналi. Да кысь ни сiйö. Мый энöн аканнезнас керан... — Эстöн мамö дзар керыштiс домалöм чуннес вылö да ыш ловзисис. Сэсся сiя пуктiс шульга пельпон вылас югыт бока чарласö да петiс гортiсь.

Пинявны ме шедi эта лунö öддьöн небасöк местаö. Одзжык эстöн вöвлi ва жилка и сы весьтöт эз гöрлö. Не öтiк год сьöрна эта дöмас ыжда му торыс куйлiс видзын. Кыза бергöтöм муыс ештöм ни косьмыны и öнi вачкисис кирпич вылö. Дерносö пиняыс орöтны некыдз эз вермы, а только гыжьялiс вевдöрсяняс.

Сизимпöв, даспöв ветлöтi ме öтiк следöт, а толкыс эз вöв: кöдзыс сюыс некыдз эз тыр.

Мекöт ордчöн ёрттэзö сералыштлiсö ме вылын, что шедi сэтшöм местаö. Ме жö готов вöлi горзыны, но мый керан. Сiдз лунтыр и бергалi карчйöр пасьта му торок вылас.

Бригадирыс, кыдз нарочно, эта лунö дыр эз вöв миян дынын. Локтiс сiя сёрöн ни, вундiссез дынсянь.

— Умöля пинялöмыт! Оз туй сэтшöм уджсö примитны, — саженьыс сьöрö мыдза оськалiкö, пондöтчис сiя. — Видзöт, эд сюыс нач абу тырöм, быдöс вевдöрас куйлö. А эшö кытöн?

— Некытöн сэсся, лунтыр эстöн бергалi.

— Да тэ мый?! — шардöтiс бригадирыс синнэсö ме вылö.

Ме эта коста пукалi пиня рама вылын и синкыммез увтсянь дзарышалi паныт бригадирыс вылö. Меын лöгыс вöлi сы киння не етшажык. Ме не виноват, оз кö пиняссьы.

Челядь ештöмась ни юскисьны и öнi чукöртчисö сэтчö жö. Гöгöртiсö миянöс да кывзöны, кыдз менö лунтырся удж понда бригадирыс «ошкö». А сiя эта коста гижис менчим керöм уджсö косяссьöм дора блокнотö да одзлань висьталiс:

— Дышкучик тэ, а сэсся некин! Няньсö аслыт он вермы шедтыны.

Но эстöн и челядьыс ни вежöртiсö, что бригадирыс вывтi винитны менö пондiс. Мукöдыс сэтöн жö сувтiсö ме дор.

— Не виноват эд сiя, былись кö оз пиняссьы, — горöтчис Голев Гриша. — Гöриссесö, а не сiйö эта понда видны колö. Мыйöн видзöтiт, кöр нылiсь уджсö примитiт?

— А тэ не аслат делоö ныртö эн сюй! Тэнчит оз юалö, — баитiс лöгасьöм бригадир. — Тожö меным дорйисись адззисьöм. Учöтöв эшö пöрисьжыккесö велöтны.

Но мый бы бригадирыс эз висьтав, ме ачым тöдi, что керны этася унажык да буржыка сэтшöм местаын эз позь. Тöдi сiйöн, что ачым сэтöн уджалi. Уджалi эд — эг пукав. Лунтырнас этна палаккез коласöт ветлöтöмсянь коккез сiдз мыдзисö, бытьтö дугдывтöг сьöвтöт вылын чеччалi. Да и вöлыс менам, пöриськодь ни да эшö хромöй мерин, веж быгын. Мыдзöмсянь поиктöмöн сiя и кок вылас öдва видзсьö. Лунтырнас кыкнаннымлö кыдз колö дöнзис. Сiйöн и öбидитiсö менö бригадирыслöн кыввес. Лöгувья мöдi ни бергöтчыны да мунны шысеттöг быдöнныс одзись, но челядьыс ештiсö ме дор сувтны. Кöр Гришаыс сэтшöм веськыта да повтöг горöтчис бригадирыслö, ме невна гажми. Думайтсис ни, что правдаыс кыдз-некыдз миян ладорын. Эд и челядьыс тожö вежöртöны. Лунтыр эд ны син одзын уджалi. Но и эта бöрсянь бригадирыс эз думайт лöньсьыны.

— Кыдз бы сэтчин эз вöв, а эта позор! — вились уськöтчис сiя ме вылö.

Эна кыввезсянь ме дрöгнитыштi ас местаын, а спина пасьта йыг-йыг-йыг паськалiс мыйкö кöдзыткодь. Бригадирыс жö эта коста одзлань висьталiс:

— Сiя талун, мамыт тэнат, киэзнас, вежöртан, киэзнас тридцать шесть сотка вундiс.

Эта юöрсянь меным мыйкö тасасис горшам, пондiс пöдтыны. Дорйисьны одзлань бригадирыс одзын лоис нач немöн. Ме ас уджын вöлi прав ас мознам, сiя аслас прпнципын сiдз жö. Ме син одзын сувтiсö мамöлöн киэс, сылöн орласьöм да потласьöм кучикнас чуннес, кöднö асывнас ме ачым отсалi домавны.

Ме висьтаси ни аслам вундыштöм чунь йылiсь, кöдöн эг чайтчы видзны киам карандашсö. Думайта, дивуйтча, но некыдз ог чайтчы сувтöтны ас син одзын сiйö, кыдз эз мешайтö мамöлö орласьöм кучика чуннес асывсянь рытöдз видзны не карандаш, а чарла.