Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Пиня жугалiс

Рытъявылас, вöввезнысö шоччöтöм бöрсянь, челядь пондöтiсö бöрья ветлöм. Толя да Витя, кыдз и одзжык, пинялiсö му вывсянь, вожжиэзöн. Дзир Миша, кыдз пöлатьын, пукалiс аслас Дюттян вылын, дугдывтöг сунасис.

Межа бердöттяс неважынся шутёмыс вöлöм тырöм ни. А весöтöмыс бöрсянь кольччöм мырресö абу шедталöмась. Эта увья пиняэс кадiсь кадö кышасьлiсö ны бердö да ны вужжез бердö. Мед мынöтны, нiйö ковсис лэбтышавны киэз вылын.

Сiдз öтпыр, кöр Миша мунiс ёрттэс бöрсянь, кышасис и сылöн пиняыс. Вöв бердiсь сбруясö сэтшöм вынöн кыскыштiс бöрлань, что зонка нырнитiс одзлань да ёнакодь вартiс тырппезнас мегыр бердö. Тырпсö топ сотiс, öмсис сэк жö чепöссис вир. Миша лöгасис. Но лэдзчыны вöв вылiсь, мед мездöтны кышасьöм пинясö, эз понды. «А-а, мынас, колö дак», — думайтiс сiя да лöгувья вачкис вöлыслö. Жмитчыштiс мегыр. Нюжалыштiсö сийöс бердiсь гужиэз. Кылiс негорöн ризьнитöм. Дюттян джöмдiс-усис ныр вылöдззас — пиня мынiс. Бöрас дзар кертöг Миша пондiс тэрмöтны вöвсö ёрттэс сьöрö, кöдна видзчисисö ни сiйö ветлöм мöдöрас.

Кöр Миша вöтiс, бергöтчис бöр да пондiс мунны ёрттэс одзын, сэк вöлись Витялö и усис син вылас ёртыслöн жугалöм пиняыс.

— Миша, сулав жö!

— Мый лоис?

— А видзöт мый. Кытчö нö бöрись пиня тастö воштiн?

Миша дзар керыштiс аслас пиня вылö, повзис. Куимнанныс чукöртчисö жугалöм пиня гöгöр.

— Но мый керин? Мый öнi думайтан? — юалiс Толя, нёджжöвтыштiс Миша вылö да казялiс сылiсь пыктöм тырпсö. Польдöм да лöзöтöм, öнi сiя вачкисис пинятув вылö, кöднö пöжавлöны мукöд коста праздниккез кежö.

— О-го! Видзöт жö, Витя, — горöтчис Толя ёртыслö. — Да сiя не только пинясö, а и тырпсö ни ештöм жугдыны. А ноко öмтö осьт, видзöтам. Тэнат, батi, и пиннет ни öмат öтiк абу, кисьтiн да колин кытчöкö пиня тасыс моз жö. — Зонкаэз пондiсö серавны, öтлаын ныкöт ковсис шынньöвтны пиньöла öмнас и Мишалö. А одзлань Толя висьталiс: — Но мый сулалан? Лöсьöтны эд пинясö колö. Кадыс оз видзчись.

— Кыдз ме сiйö лöсьöта?

— Кыдз жугдiн.

Миша быднёдж бергöтлiс киас пиня тас, но кыдз сiйö крепитны важ местаас — эз тöд.

— Кывзы жö, Толик. Позяс, батi, кыдзкö öтiк лун кежас лöсьöтнытö, — горöтчис Витя. — Мöд тассэс эд дзоньöсь.

— Но мун сэк котрась черла. А тэ, Миша, мынöт вожжиэтö да вай татчö. Сё ни эд тэ нiйöн он пиняв, вöлыс бердын дзир весь кыскалан.

Зонкаэз гажмисö. Витя уськöтчис шалаш ладорö. Миша пöрччалiс сермöт бердiсь вожжиэз, вайис да пуктiс Толя одзö. Чожа бертiс Витя, вайис чер да кынымкö кыдзовöй бедёк — кляч.

Öтласöн кутчисö уджавны. Пиня тассэсö кышалiсö важ местаас, рамасö кöрталiсö вожжиэзöн да зэлöтiсö кляччезöн. Недыр мыйись сiя лоис дзонь.

Шондiыс сэк кежö бергöтчис рытланьö ни, пондiс лöсьöтчыны ляпкисьны вöр саяс. Пинялiссез тэрмöтышалiсö вöввезнысö. Эта коста, вамöм да мыдз, челядьыс дынö кысянькö петiс Буско. А недыр мыйись поныс бöрсянь мыччисис и ачыс кöдзись.

Буско недырик кежö сувтчыштлiс пинялiссез дынö, но сэтöн жö сувтöтiс сиви вылас гöнсö, горöн вувтöмöн уськöтчис избушка ладорö. Кöдзись мыдзвевйöн сибöтчис зонкаэс дынö, казялiс Мишалiсь жугалöм пиня, сувтiс, юалiс:

— Дыр я мый я павжнайтiт?

— Мыля, деда?

— Етша тай, видзöта ме да, пинялöмась.

Эта вылö челядь и висьтавны нем эз ештö, а кöдзись оськöвтiс матöжык Миша дынö, юалiс:

— А эта эшö мый сэтшöмыс? — А одзлань веськыта Мишалö ни: — Дышыт петiс вöлыс вылiсь лэдзчыны да мынöтнытö? Лунтыр он и лэдзчыв, ерзулитан вöлыс спина вылын, сы увья и пинясö жугдiн.

Горöтчынытö паныт Мишалö вöлi нем. Сiя лэдзис увлань синнэсö да чöлöмöн пондiс пестуйтны киэзас поводдэз бердiсь темляк. Толя да Витя сулалiсö тожö чöлöмöн, кывзiсö кöдзисьлiсь видчöм.

— Сетöм жö тэнö еныс мыйкö вылö свет вылас. Кытшöм нö тэись зонка морт, кöр тэ öнiсянь ни дышöтчан вöлыт вылiсь лэдзчыны, — зонкаыс одзын сулавтöн баитiс одзлань Иван дед. — Но мый сiя, вöзабыдтöм — вöзабыдтöм и эм. Мый тэ сылiсь, суналан синлiсь, босьтан. Пос вуджны сiя оз вермы, пиня мынöтны оз вермы. Нельки павжунсö асис и то морт моз öшöтны оз вермы. Стыд эд, стыд колö тöдны сэтшöмнас лонытö.

Павжун бöрсянь пинялöмыс и былись вöлi етша. Но Толя тöдiс, что виноват эстöн не öтнас Мишаыс, а медодз сiя ачыс, Толяыс. Мый дырна ковсис павжун дорсяняс вöввес сьöрын вöтлiсьны! И Мишасö эстöн винитны нем. Толя лэдзис кисис вожжиэсö, сибöтчис кöдзисьыс дынö.

— Весь тэ, деда, Мишасö видан. Не сiя виноватыс, что етша пинялiм. Тэ вот тöд, кинöс Бускоыс избушкасис вувтö.

А Буско эта коста и былись перыта котрасис избушка гöгöр да сёйöмöн-сёйис вувтiс.

— А-а, — öвтыштiс кинас кöдзись, содтiс: — Ась кöть асьсö вöрисьсö вувтö. Сымда сылöн уджыс.

— Вот, деда, и он тöд. А избушкаас талун миян ош пукалö, вот.

— Эн ылавлы баснисит. Тырмас тэныт абутöмсö ректавны, — зэркытвевйöн горöтчис старик.

Эстöн и Витя сибöтчис Иван дед дынö.

— Он, деда, верит, да? Былись эд избушкаас ловья ош пукалö. Лок кöть видзöт дак, — зонкаэз кутiсö кöдзисьсö кипöлöт, пондiсö кыскыны избушка ладорö.

— Ноко жö, вылиддё пöлöс! Ме кок йывсим усьтöдз вöрöттяс ветлöтi, да некинöс эг пантав, а тi меным висьталат кытшöмкö ош.

Но кыным öддьöнжык пыксис кöдзись, сыным öддьöнжык челядь лякасисö сы бердö. Медбöрын старик шуис:

— Чöлö жö, ноко, лöньсьö. Öддьöн тай поныс мыйкö лёкасьö. Былись я мый я сэтчин кинкö эм?

— Да былись, деда, былись, ог пöрьясьö.

Эстöн Толя пондiс висьтасьны, кыдз кырас мöдöрас панталiс ошпиянöс, кыдз сюйыштiс сiйö мешöкö да вайöтiс избушкаöдз.

— А вöтiс кö бы мамыс?... Эн и пов?

— Да кыдз жö, деда, эг пов. Ме кыдз чапки спина саям мешöксö, дак кырасöттяс топ лэбзи. Сэтшöм перыта котöртi, что и коккез му бердас эз сибалö. А кытчöдз талань кайи, дак люзь и люзь пымалi. Котöртiкам чуть и сьöлöм эз пот.

— А лысьтöмыт сёжö кутнытö, — баитiс одзлань кöдзись. — Эн повзьы, сiдзкö. Айыт кодь жö сьвис мöдан лоны.

— Ме, деда, дзир мамсис полi. Матын кö, мыся, кытöн да кылас кö пияныслiсь кивзöмсö, вöтас да косявны ештас. Но сiя то ли матын эз вöв, то ли эз казяв. А ошпиянокыс ачыс нач эшö учöт, дзаля ыжда вöлись и эм. Сэтшöмсис и повнытö нем.

Басниыс коласын быдöнныс öтлаын сибöтчисö избушка дынö. Буско орöттöг ванзiс-вувтiс. А кöр казялiс сибöтчись хозяинсö, пондiс вувтны эшö öддьöнжык.

Öтамöд коласын одзасьöмöн, челядь осьтiсö кöдзись одзын избушка ыбöсок. Но матын порог дынас некин эз тыдав. Кöдзись мышкыртiс юрсö порог омöнняс и сэк вöлись казялiс наррес увтiсь, пельöссис, неыджыт ловья сьöд комок. Ошпияныс кадiсь кадö полöмöн кивзышалiс, борсис лапаэзнас, тыдалö, кошшис петанiн. Старик пöдныштiс избушка ыбöссö бöр, юалiс :

— Но, дак мый тi сыкöт мöдат керны? Али видзöтат да бöр лэдзат?

— Не-е, деда. Ми сiйö ловйöн гортö вайöтам.

— Но асьныт тöдат, гортö дак гортö. Мунö сэк уджалö. Сы увья талун сэтшöм етша и пинялöмась. Сё, натьтö, сiйö пестуничайтiт. Ашын колö гортö лэдзчыны, а тiян быдса ветлöм пинявтöм.

— Эн пов, деда. Ашын павжунöдз быдöс бондам, вот адззылан, — горöтчис Толя быдöнныс местö.

ОЙНАС

Лунся öштöм кадсö пинялiссез вöтчöтiсö рытнас. Важын ни саясис шондi. Тöдчöмöн ыркалiс ру. Дзир звездаэз кымöрас талун эз тыдалö: эшö шондi пуксян кадö пондiс кымöртчыны. А кöр пемдыштiс, рытвывланьсянь кымöрсö пондiсö чиркайтны зелёнöй рöма чож чарньöввез. Гымалöмыс татчöдз и эз на кыв. Но сы сьöртi, кытшöм лöнь вöлi гöгöр: эз окласьö пуэз, эз силькöт ны вылын лист, эз шыасьö да эз мыччасьö кайез, быдöс ловьяыс дзебсисис да лöньсис, — позис вежöртны, что ойнас лоас зэр.

Умöля ни тыдалiс кок увтын, а челядь сё пинялiсö. Вот и вöввезныс тöдчöмöн мыдзисö, одззася чож чинiс, öнi нiя оськалiсö дженытик оськöввезöн, жагвыв, а межа дорö сибöтчöм коста, топ зiэз, мöртчывлiсö ныррезнаныс турун бердö.

Мыдзисö и асьныс пинялiссез. Кытшöмкö кадö Витя пуксис межа дорас, юалiс:

— Дыр эшö, Толик, ог юскисьö?

— А мый?

— Мыдзи ме. Кок етш ни орис. Нельки юр пондiс бергавны.

Зонка пöрöтчис гатш, кунис синнэсö, лöньсис.

Толя и ачыс тожö мыдзис. Кöр сiя лэдзчисис ёртыс бокö, сэк вöлись казялiс, кыдз дрöжитöны коккес. Но недыр мыйись сiя ёртыслö горöтчис:

— Чеччы, Витёк. Гöгöртам эшö круг-мöдсö. А то ашын кежö унаöв кольччас.

Зонкаэз бергöтiсö вöввезнысö ветлöм ладорö, иньдöтчисö одзлань. И вöлись сэк, кöр куимöт ветлöмыс (а сiя вöлi медбöрья) лоис вайöтöм джынöдззас, пинялiссез сувтiсö.

Шалашын нiйö важын ни видзчисис ужин. Кöдзись ештöм весöтны картовка да пуны яйöн шыд. Кöть сiя локтiкас и висьталiс челядьлö, что вöрсис некинöс эз пантав, локтöм сё жö не простöн: эшö вель ылын шалаш дынсянь нырö вачкис яй дукöн.

Мыдзöсь лунтырся удж бöрсянь, ужин бöрсянь Витя да Миша перыта онмöссисö, топ сылiсö. И дзир Толя сё эшö бергалiс бок вылiсь бок вылö, некыдз эз вермы ланьтны. Медбöрын сiя бергöтчис кöдзись ладорö, кöда сэк кежö тожö эшö эз узь, юалiс:

— Мый жö, деда, локтас кö ойнас мампöв ошыс пиянысла?..

— Мый, полан?

— Ачым ме ог. Вöввесö вермас повзьöтны.

— Кин сiйö тöдö.

Ас кежас Толя эшö пондылiс думайтны, кыдз нiя пондасö лэдзчöтны ашын ловья ошпиянсö гортö. Но эта вылын мыдз зонкаöс оныс вермис.

Ойшöр гöгöрас кайис сук да сьöд кымöр. Лэбтiсис тöв. Пондiсö нёкрасьны пуэз. Кылiс, кыдз нiя, горöн кажöтöмöн, пöрласисö вöр пытшкас. Югыт чарньöввез чиркайтiсö кымöрсö доль и поперег, топ мöдiсö вундавны торрез вылö. Гымалöмсянь кадiсь кадö дрöбалiс му. А кöр тöлыс невночка лöньсис, пондöтчис зэр.

Челядьöс саймöтiс вöрын шум. Гымалöмсянь, вирдалöмсянь да пуэс пöрласьöмсянь петiс полöм. Но мый позис керны нёль мортлö паныт непогодакöт, кöда празднуйтiс ны весьтын?

Полöм петiс кольччыны шалашын, мед эз личкы быдöннысö öтлаын непогодаöн пöрöтöм пу. Но и петны сэтчинiсь — вöлi сiя жö. Сiйöн быдöнныс кольччисö куйлыны асланыс ольпась вылын, кывзiсö, мый керсис ны гöгöр.

Зэрыс пондöтчытöдз Буско караулитчис избушка дынын. А кöр зэрмис ведрапонiсь, вамöм да нятьöсь пон локтiс шалаш дынö, пондiс кошшыны места, кытчö бы позис сайöвтчыны зэр шогья. Мыйкö дырна сiя бергалiс шалаш гöгöр, а сэсся пырис пытшкас да водiс хозяиныс коккез увтö.

Непогода коста ошпиян йылiсь челядьлöн кыдзкö и дума некытшöм эз вöв. Öнi быдöнныс думайтiсö дзир сы йылiсь, мед нем эз ло умöльыс ныкöт аскöттяныс да ны вöввезкöт.

Асыв гöгöрöдз, топ ведрапонiсь, дугдывтöг кисьтiс зэр.

Шондi петан кадö Толя саймис, саймöтiс ёрттэсö. Талун и Миша саймис да чеччис кокнитжыка. Зонка эз ни норась одз саймöтöм вылö. Öтлаын ёрттэскöт сiя пуксис шалашись петанiн весьтö, пондiс кöмасьны.

Öнi, кöр дугдiс зэр, лöньсис непогода да вились мыччисис юр вевдöрын мич, ойся полöмыс челядьлöн чулалiс. И мый медодз усис нылö тöдвыланыс, дак этö ошпиян. Витя, кыдз только казялiс шалаш дынсис Бускосö, сэтöн жö юалiс:

— Толик, а мыля нö поныс татöн?

Толя и ачыс думайтiс сiйö жö думасö, но паныт ёртыслö сiя горöтчис:

— Кытöн нö сылö эшö лонытö?

— А ошпияныс?

— Ог ме тöд. Эг на видзöт да...

— Кулiс, натьтö, нето пышшис.

— Ветлам, видзöтам.

— Ветлам.

Шучкöп вамöм му кузя öтамöд коласын одзасьöмöн, челядь уськöтчисö избушка ладорö. Но панталiс сiя нiйö талун гажтöма. Челядь эшö ылiсянь казялiсö, что избушка ыбöсокыс нетшкöвтöм аслас дзир вылiсь валяйтчис му вылын, а избушка пытшкас вöлi шы не тöв. А кöр зонкаэз сибöтчисö зэв да дзар керыштiсö пытшкас, картинаыс ны син одзын оссис нач видзчисьтöм. Мöдралöм да кисьтöм вöлi и избушка потолок. Нельки наррес, кöдна увтö одзза лунас дзебсисьлiс ошпиян, вöлiсö тожö разьöмöсь. Мый шогмис избушкаас эта зэра ойö, казявны да вежöртны вöлi несьöкыт: зэр коста, кöр поныс чапкис караулитны избушкасö, сэтчö, тыдалö, вовлöм ошпиянлöн мамыс да лöгувья и мöдöртöм быдöс асмознас.

Керны эстöн челядьлö сэсся кольччис нем. Жалейтыштiсö, что эз вермö вайöтны гортö ловья ошпиянöс, да сы сорöн и кежисö избушка дынсис бöр.

ГОРТÖ

Непогодаись ли, мампöв ошись ли повзьöм вöввез вердчисö талун шалаш гöгöр, матынжык отир дынын. Кошшыны нiйö пинялiссезлö эз ковсьы. Вились жарöтöм би дынын перыта сёйыштöм бöрсянь челядь петкöтiсö вöввезнысö ыб вылö, пондiсö доддясьны. Муыс кöть и вöлi ва, но местаыс песока, пинявны позис.

Вежöртана, что Толя да Витя доддясьны ёртнысö одзалiсö, кутчисисö вожжиэз бердö, вöрзьöтiсö вöввезнысö ветлöм дорöт. А Миша эта коста сё эшö мырсис. Зэрсянь вамöм улыкыс шуравны öнöдз абу на ештöм. Сiя вöлi нильыг, топ матегалöм. И кынымись бы зонка эз пондыв пуксьыны вöв вылö, некыдз эз вермы: улык вылiсь кокыс нильдывлiс.

Эта коста сылöн ёрттэс керисö быдса круг, сибöтчисö сы дынö. Зонка думайтiс, что часöт нiя вились пондасö серавны сы вылын и сiйöн тэрмасьöмöн чышкыштiс сöдзöм синваэсö. Но Толя эта вотöдз казялiс ни Мишалiсь горзöмсö, сералöмыс местö горöтчис:

— Отсавны тэныт?

Этна кыввезын Миша эз кыв ёртыс ладорсянь некытшöм лöг. И эта дзик содтiс сылö вын.

— Да не, ме ачым... — шыасис Миша паныт. Эстöн сiя судзöтчис кокнас чересседельник бердöдз, кайис, пуксис.

Вöрзисö одзлань. А сэтöн Толя горöтчис:

— Миянлö вот даскык годöн ни, а сё эшö уджавтöнняс горзытöдз вовлам. А кыдз нö кöркö айезным пинявлiсö?

— Мыля, Толик? — юалiс Витя.

— Мыля, шуат? А кывзö вот, мый меным айö висьтавлiс. Медодзза годас ме Пегушка вылын пинявлi. А öтпырись, лöдзза кадö, сiя менам мезмис да пышшис. Гортö локтi подöн да горзытöн, пондi норасьны айöлö. А сiя, жалейтöмыс местö, кутчис серавны ме вылын. Сэтчöдз сералiс, что бöртiжык менö нельки лöг кутiс. Вот сэк вöлись айö и висьталiс: «Менчим бы тэныт годдэсö, сэк бы вöлись тöдiн, кыдз сiя нянь кусöкыс сетсьö. Сэки бы уж сiдз и тöд, пöттöдз горзiн... Вит годсяö менö пинявнытö пуксьöтiсö. Нуöтас айö ыбас, доддялас вöвсö пиня коласас, пуксьöтас менö вöлыс вылö, домалас лунтыр кежö коккезöттям, мед эг усь, а ачыс бергöтчас да мöдiклаö кытчöкö гöрны мунас».

— А мыля, Толик, сiдз?

— Висьтала жö, мед вöлыс вылiсь эз усь. Оз жö вермы эшö öтнас видзсьынытö. Думайтö вот асьныт, кытшöм сiя эшö пинялiсь, витгодсяыс.

— А павжнайтiкас кыдз?

— Сiдз жö. Лэдзас, вöвсö пинянас межа дорас да и вердö.

— А ачыс тшыгйöн я мый я лунтыр?

— Да мыля тшыгйöн, не-е. Сылö пестернас павжунсö пу вылö öшöтлöмась. А öтпыр, кöр öддьöн ни пондöм ковсьыны, но тöдат эд асьныт, айö лэдзчöм вöлыс вылiсь, а пуксьынытö бöр сэсся абу ни вермöм. Сiдз сiя лунö и новйöтöм вöвсö поводöттяс лунтыр сьöрна и гортöдз сiдз рытнас вайöтöм, вот. И кöр сiя висьтасис меным эта йылiсь, сэксянь ме аслым кыв сетi, что сэсся некöр ог понды горзыны. Синваэзнас эд некытшöм обидаын он отсав.

— Вот этö да-а, — шыасис Витя дивуйтчöмöн ёртыс висьтасьöм вылö. — Кылан, Миша, кыдз отирыс кöркö уджавлöмась. А ми тэкöт öнöдз вöлыс вылö пуксьытöн горзам.

Миша бытьтö эз и кыв ёртыслiсь баснисö. Ответыс туйö сiя дзир негорöн вирснитiс нырнас, думайтiс: «Мыля эта йылiсь одзжык Толикыс эз висьтась? Но öнi сэсся öтпырись ог понды горзыны, вот адззылат».

Павжун кежö уджнысö зонкаэз и былись петкöтiсö. Быдсöн муыс, кыдз кöсйисис Толя эшö одзза лунас кöдзисьлö, вöлi бондöм-пинялöм. Этасянь вежсьыштiс ыблöн чужöм. Сiя пондiс мыччассьыны волькытöн да басöкöн. Шыннялöмöн челядь видзöтыштiсö асланыс удж вылö. А ыб видзöтiс нылö паныт да тожö шыннялiс. Сiя топ баитiс аслас шыннялöмöн: «Спасибо тiянлö, бур челядь, что лöсьöтiт-волькöтiт менö. Ог вунöт, вештiся уджныт понда, кыдз верма».

— Кывзы жö, Толик. А бригадирыс татчö разь оз и кай?

— Оз, натьтö.

— А кин нö миянлiсь уджнымöс примитас? Меряйтны эд колö.

— Опонь дядь сiйö и меряйттöг тöдö. Гöриссеслiсь эд меряйтiс...

Рытланяс ни, вöввезнысö бытшöма шоччöтöм бöрсянь, челядь вöрзисö бöр туйö. Кырас увтiсь умöль пос дорын Миша медодз лэдзчис аслас Дюттян вылiсь, лэдзис кисис поводдэсö, горöтчис:

— Ась сiя медодз мöдöрас вуджас.

— А оз кö мöдöрас сувт? Подöн эд сэк гортöдз ковсяс блёнтиктыны-мунны.

— Но и ась, он повзьöт.

Кырас мöдöрас эшö öтпырись быдöнныс сувтiсö, видзöтчöв-керисö бöрлань. Сэтчин, чочком кока гырись да читкыля кыдззез коласöт, тыдалiс ыджыт чöвпан вылö вачкисян ыб — Гажа Грива, öнi, кöр янсöтчисö сыкöт челядьыс, ыбыс вöлi эшö куш. Но неделя бöртi сiя вежас ассис чужöмбан. Пинялöм му вевттисяс бархат кодь небыт да öмидз рöма томыник петассэзöн.

Кык лун да кык ой чулалiсö сiя кадсянь, кöр зонкаэз мунiсö гортсиныс. Этöн каднас нiя ештiсö гажтöмтчыштны ни асланыс горт деревнятöг. Охота вöлi чожажык бертны сэтчин, пантавны ёрттэзöс да висьтасьны нылö быдöс йылiсь, мый усис адззывны, пантавны да кывны эта кадö Гажа Гриваын. Татöн челядькöт сымда вöлi и полöтанаыс, и гажöтанаыс, мымда эз вермы лоны гортын олiкö быдса гожумöн. Öнi нылö эз ни ков думайтны сы йылiсь, мыля лым кодь чочком галяыс шусьö Лаврей галяöн, киссьöм-разьсьöм важ керкуэс — Зiпозöн, а ачыс ыбыс — Гажа Гриваöн. Вель уна усис тöдны челядьлö татöн олiкö. Этасянь нiя топ быдмыштiсö да зорамыштiсö, лоисö вынажыкöсь да повтöмжыкöсь.

Гажöтiс челядьöс эшö и сiя, что эта вылын чулалiс нылöн тавося уджалан гожум, öнi позяс недырик шоччисьны, а сэсся мунны школаö. Сiдзкö, не весь иньдöтлiс нiйö Опонь дядь Гажа Гриваас. Лоас мый йылiсь касьтывлыны, висьтасьны ёрттэз коласын, гижны сочиненнёэз. Эм челядьлö мыйöн и ошшасьыштны: эд Витя пестерын куйлiс адззöм наган — чулалöм историялöн свидетель.

Вöввезныс вывсянь ни зонкаэз эшö öтпырись öвтыштiсö киэзнаныс ыб ладорö.

— Адззисьлытöдз, Гажа Грива!

— Адззисьлытöдз! Адззисьлытöдз! — шушкисö нылö паныт кырас мöдöрсянь кузь чикися гажа кыдззез.