Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Глава V

Таисья öтнас кольччис пукавны вевдöрись поспу вылын, видзсьöм могись зубытöдз курччалiс тырппесö. И вöлись сэк, кöр Порсев да Галина саясисö син одзись асывся кизерик пемытö, а ны коласын негорöн баитöмыс кывнытö дугдiс, видзсьыны нывка сэсся эз вермы, синнэсö топ кырöтiс. Сiя чепöссис кок йылö, зэркыта пöдныштiс бöрсяняс ыбöс, керкуас ни уськöтчис ольпасьö. Кутöм обидасянь пыкöталiс лов, дзескöтiс морос, но горзöмсяняс нем эз ни вежсьы, некытшöм мöдiк петанiн эз адззись.

Асывнас, гортся уджсö ештöтöм бöрын, Таисья пуктыштiс мамыс сумкаö павжунок, öткоста, мый сюрис, сёйыштiс ачыс, пасьталiс вылас уджалан паськöм, кöмалiс резиновöй сапожкаэз, петiс гортiсь, йöррес пöлöн лэбтiсьöм луд вылiсь кöдзыт лысвасö коккезнас пыркöтöмöн, иньдöтчис правленнё ладорö.

Правленнёас нывка пырис сэк, кöр председательыс, неыджыт вывтыра, годдэза ни да ён аслас тöдчан кынöм увья Яков Терентьевич, пызан сайын сулавтöн споритiс шöрöт бригадаись бригадиркöт.

— Мый жö тэ, Прокопий Егорович, думайтан? Этатшöм погоддяö силосуйтчан, а кöр зэрмас, сэк вöлись куртны да тэчны кутчисян.

— Пондöтчам вöлись турунасьнытö, — дорйисис паныт кöс сырса кодь бригадир. — Пöттöдз öшö тырмас и тэчнытö, и силосуйтнытö. Каждöй год турунасян страдаыс силосуйтчöмсянь пондöтчö.

Ас коласын спориттöн Таисьялiсь пырöмсö топ некöда эз и казялö. Нельки сы дженытик «здравствуйте» вылö некин паныт эз шыась. Ны понда сылöн правленнёас пырöмыс вöлi да эз вöв.

«Дыр эд, натьтö, ны коласын басниыс кыссяс». Нывка кежыштiс пыранiн весьтiсь, кокнитика пуксьыштiс стена бердын сулалан стул вылö, лэдзис пидзöссэс вылö павжуннас сумкасö.

— Нарядыс правленнёсяняс вöлi сетöм куртны да зородалны. Вот сiйö и кер. Нем сэтöн асныритнытö.

— Тырас пажынöдззас силос гуыс — султöта зородалны, — шыасис паныт бригадир, лэдзыштiс синнэс весьтö зелёнöй рöма шляпасö, кöдаын вачкисис винерик кока кульбук вылö, петiс.

— Важын бы сiдз, — унажык ас понда горöтчис председатель бригадир сьöрö, öнi вöлись лэдзчисис аслас пызан сайö, дженытика, тыдалö, нач охотатöг, нёджжöвтiс Таисья ладорö.

— Тэныт мый?

— Ме уджавны локтi. — Таисья перыта сувтiс, сибöтчис пызан дынöдз, паськöтöмöн пуктiс ассис заявленнёсö председатель одзö. — Велöтчиссис школаас? — лыддьöтiс да юалiс председатель, содтiс: — Мамыт местö ли мый, кытчöдз больницасис эз пет?

— Мыля? Не. Мамö сэсся оз вермы фермаас уджавнытö.

— Дак тэ мый, былись этö?.. — Председатель вились нёджжöвтiс заявленнё вылö, а мамыс йылiсь сэсся и джын кылöн эз казьмöт. — Озö миян тэ коддес фермаэзас видзсьö. Оз и локтö. Мыйкö оз и веритсьы, мед дыр кежö. А пышьян кö бöр? Кинöс ме сэк тэ местö султöтны понда? Тэ бöрсянь эд сэсся и мамтö не кутчöтны лоас.

— Некытчö меным пышшынытö...

— Но мый жö... Таисьяöн, некö, шуöны? Пукалышт сэк. Локтас вот зоотехникыс, натьтö. Сiя миян фермаэзнас уджалö. — Председатель вештыштiс нывкалiсь заявленнёсö бöр, кутчисис телефон бердö.

Мед не кольччыны мешайтан торöн председатель син одзын, Таисья бергöтчис пызан дынiсь, мöдiс ни вöлi петны бöр. Эта коста öтöрсяняс кылiс кинкö коласын горöн баитöм. Правленнёас пырис зоотехник, а сыкöт öтiк ыбöсын — Порсев да Галина.

«Этнö эшö мый татчö вайöтiс?» — думнитiс Таисья дивуйтчöмöн. Чожа зоотехникыс басниись быдöс лоис вежöртана. Норасьöм могись Светлана перво жö юöртiс:

— Видзöтö жö, Яков Терентьевич, мый керсьö, — öткоста мыччалiс Порсев да Галина вылö. — Некöр он и думайт, мый висьталасö — бытьтö бы ме Таисьясö мамыс местö, фермаас бöбöтлi.

— Тi, конешно, Светлана Савельевна, — поперегалiс Галина зоотехниклiсь баснисö. — Мый эшö сэтöн суськисьнытö.

— Аслыс сылö сымдаыс некöр бы юрас эз пыр, — Сувтiс Галина дор жö Порсев.

— Да дугдö тi, кöдö оз ков... Нiя, батi, мамыскöт ас коласын сiдз баитчисö, — дорйисис зоотехник. — Висьтав, Таисья, мый чöлан? Мый нiя ме вылö, кöдö оз ков, пыкöны?

— Аслам менам юрö голя вылам.

— Кутшöм öшö бöбöтлöм ... — сэтчö жö шыасис председатель, — ...кор нылкаыс ачыс заявленнёнас локтiс. Молодец, Таисья, оз пол колана уджыс бердö кутчисьны. Сiя тiянлö пример мыччалö, а тi баитат — кинкö бöбöтлiс.

— Дак тэ мый, Тайка, былись фермааныс мунан? — Галина öнi вöлись оськöвтiс матöжык подругаыс дынö.

— А тэ, беляна, он думайтлы сы сьöрö? — юалiс председатель. — Видзöта вот ме, дак тэныт, эта туша-рожаöн, только пода гöгöр бы бергалны и эм.

— Эз на пур бöб поныс да. Важын ни тай вöлi мöда ферманскöй нятьнытö панявны.

— Кытöн нö мый сэк думайтан керны? — Басниыс коласын председатель кыскис сигарета, öзтiс куритны.

— Мый меным думайтнытö? Ась вöв думайтö, сылöн юрыс ыджыт. — Галина оськöвтiс председатель пызан бердö, сувтöтiс матöжык стул, пуксис, лöсьöтчыштiс бытшöмжыка аслас местаын, нырыштчыштiс гырдззаэзнас пызанпöв вылö, пыкыштiс киэзнас тшöкасö. — Адззат вот меным эттшöм местасö, дак кольчча колхозаныт уджавнытö. А фермааныт менö и нятьöсь гезöн он кыскы, сiдз и тöдö.

— Но мый жö... — шыасис председатель. — Эм миян гаражас сэтшöм местаыс. Диспетчерöн султöтам. Верман локны.

«Адззис эд, тыдалö, мый кошшис», — шынньöв сорöн думнитiс Таисья ас кежас, öнi вöлись оськöвтiс матöжык зоотехник дынö.

— Лэдзавны эд, Светлана Савельевна, куканнесö колö.

— Дак тэ мый, Таисья, талунсянь жö и удж вылö? Мунам сэк. — Кыкöн нiя иньдöтчисö петанiн ладорö. А эта коста председатель Порсевыслiсь ни юалiс:

— А тэнö, жöник, кутшöм удж бердö кутчöтны?

— Некытшöм бердö, Яков дядь. Ме не сы понда татчö...

Таисья пöдныштiс ыбöс, и эта вылын Порсевлöн председателькöт басниыс орис.

Кукань картаыс сулалiс джын километр ылына деревня дынсянь, сыланьын жö, кöдöрын и Таисьяэзлöн керкуыс. Ковсис бертны бöр.

Ордчöн оськавтöн, зоотехник пондöтiс баснисö сы йылiсь, мый сiйö дивуйтiс да гажöтiс талун Таисьякöт правленнёас пантасьöм бöрсянь да мыйö, тыдалö, öнöдз эшö нельки эз и верит.

— Дак тэ мый, Таисья, былись пыр кежö фермаас или только мамыт местö, кытчöдз сiя больницаас куйлö? Сiя эд неважын заявленнё ассяняс пуктiс, что уджавнытö одзлань оз понды. Фермаас мунöмсянь Таисья вöлi нерад ачыс аслыс. Эта увья нывка, кыдз баитсьö, нельки кучикас эз тöр. А Порсевлöн да Галиналöн панласьöмыс, кöда немöн эз ни отсав, дзир содтiс сы сьöлöмын курыт-зубытсö эшö öддьöнжык. «Туйис-туйис бы, дак ме бы тiян ферма вылö некöр и дзар эг кер. И некытшöм бы падтöм эта увья эз ковсьы», — лöгвевйöн думайтiс нывка ас кежас, а паныт зоотехникыс юасьöм вылö горöтчис:

— Ог эшö тöд... Ог понды чайтчыны — бöр вашöтат. А мамöлö фермаас сэсся сё ни не уджавны.

— Сыкöт мый, сё эшö умöль?

— Бур бы вöлi, дак больницаас эз куйлöтö.

Эта дженытик басни коста зоотехник, тыдалö, вежöртiс нывкалiсь сьöлöмшогсö, юасьны одзлань эз понды.

Деревня саяс, кукань карта ладорсянь пондiс кывны подалöн горöн баксöм, дзик нiйö неделя сьöрна видзисö вердтöг.

«Мыйсянь бы, интересно? Тöвнас позис думайтны, что нiя тшыгöсь. А öнi сёяныс быдöс кок увтын, и нiя лунтыр ыбын».

Неылын кукань карта дынсянь нывкаэс дынö öтлаасис и Гришика баб, кöда тэрмасис сэтчин жö.

— Но вот, Öгань баб, и виль уджалiсьöс талун тэ местö вайöтi, — юöртiс зоотехник, кöр сибöтчисö зэв öтамöд дынöдз. — Мыдзан жö, висьталан, лунтырнас куканнес сьöрын вöтлiсьны дак. Отсалiн — спасибо. А öнi верман шоччисьны да тшак-ягöд ваявны.

— Вот инö кыдз, — шыасис паныт Гришика старуха, а одзлань Таисьяыслiсь ни юалiс: — Ачыт мöдан мамыт местö кутчисьны?

— Локтi тай... Ог эшö тöд, верма ог ме...

— Но и ась. Тэ том, кокнит кок йылат, верманжык ны сьöрын вöтлiсьнытö. Да ветлiн, забыль, мамыт дынö? Мый ни сiя сэтчин?..

— Ветлi тай тöн павжун вотöдззас. Веськöтчö жагöник.

Басниыс коласын куимнанныс сибöтчисö кукань карта дынö. Ны локтöмсянь да баитöмсянь куканнес öдззисö баксыны эшö горöнжык.

— Быдöс жö нiя, Öгань баб, тэнат эмöсь? — шутитöмöн юалiс зоотехник. — Осьт, Таисья, непаськыта воротаэсö, мед öтдруг быдöнныс эзö петö, а то не лыддьыны сэк лоас.

— Эмöсь бытьтö бы, лолъяöсь. Эг жö топ некытчö öштал.

Осьтыштöм воротаэз коласöт куканнес, сюраöсь и комолöйöсь, унажыкыс кöдна коласiсь вöлiсö сьöд сераöсь, боксышавтöн да баксытöн, öтамöд коласын пелитчöмöн да тэрмасьöмöн, пондiсö петны. Одзлань петiсö гырисьжыккес да вынажыккес, кöдна коласын не öтiк дас мымда вöлiсö эшö и мöймусяöсь. Жмитчöм кынöмаöсь да кокользьöм гöнаöсь, одзиссес, кыдз только мунiсö воротаэз сайö, сувтчывтöг öдззöтчисö деревня ладорö. Чожа мый кукань табун нюжöтчис вель кузьöн, карта дынсянь деревня бердöдз. И кöр медбöрьяэс сё эшö петiсö карта пытшкись, одзиссес сайöвтчисö ни син одзись.

— Öкмысдас вит, öкмысдас квать, öкмысдас сизим. Быдöс, — горöтчис зоотехник, кöр воротаэс коласын мыччисис неыджыт сюрока, не сьöд и не сера, а бурöй рöма вывтыра да чочком рожабана, нач эшö учöтик, жебыт кока порозок. — Акттэсö ме сёрöнжык кыкнаннытлö кежöта. А тэ, Таисья, тöдан эд, кытöн пастучитнытö? Пар йöрын ми нiйö видзам. Да нiя и асьныс (этö зоотехник куканнес йылiсь) сымдасö ылöстöны. Быдöнныс, видзöт, сылань и тэрмасьöны. Юктавны сэтчин адззисяс кытöн, логгезас ключчес эмöсь. Мед только пыд вöрö да зыбуна оллезö некытчö эз пырö.

— Но, — дженытика шыасис Таисья зоотехникыс велöтöм вылö, кытшöмкö невежöртана недолытсянь, кöда кутiс нач видзчисьтöг, дзиктасянакодь оськöввезöн иньдöтчис чочком рожабана порозок сьöрö.

Эта недолытыс кольлалiс нывкаöс шуч деревня кузя. Мыйсянькö думайтсис, что сiя кадö быдöс деревняын олiсь отирыс, öшыннэзö сюйыштöм юррезöн, видзöтöны сы вылö, дивуйтчöмöн то ли думайтöны, то ли баитöны ас коласаныс: «Видзöт жö, видзöт. Эта нö мый сэтшöмыс оланас керсьö? Смех тай öтiк, смех! Дас год сьöрна мамыс ассис мироння-нывсö, кыдз вермис, кыскис-велöтiс, а сiя, школасö кончитöм бöрсянь, пермаö юрсö сюйыштöм. Колхознöй куканнез пастучитны пондöм. Эд кык кö юр, дак öтiкыс сэтöн жö и усь».

Аслас думаэзын Таисья эз сорась.

Кадыс вöлi асывся, кöр быдöнныс тэрмасисö удж вылö. Кин литовкаöн пельпон вылас, кин куранöн, отир сiйö и керисö, шедiсö паныт. Не кежны, не сайöвтчыны ны син шогья улица шöрас эз позь. И мукöдыс ны коласiсь не только думайтiс сiдз, но и горöтчис. Кöр дженытика здоровайтчöм бöрын, а кöр и сытöг Таисья пельшы бердöдз сибавлiс: «Мый, мамыт местö ни кутчисин?» или «Велöтчынытö разь сэсся он ни мöд?» А то эшö и этася веськытжыка: «Мый нö, Таисья, велöтчин, велöтчин да кукань пастукö пöрин?»

Шыасьны паныт быд сэтшöм юасьöм вылö некытшöм охота эз вöв. Но и не шыасьны тожö эз позь. Чöлöмлiсь причинасö сё ни оз вежöртö, сэтöн жö содтасö: «Видзöт тэ, öшö кутшöм зырымöсь нырувт адззисьöм — оз и баит». Горöтчыны бы: «Кытшöм тiянлö дело сы дынöдз, мый ме думайта да кера?» Но и сымдасö тожö он висьтав. Примитасö видчöм местö, и паныт сэтöн жö кылан: «Адззат, вот, кыдз пиннесö том киння томöн лэдзöм? И кыв бердас оз сибöт. Сылiсь, кыдз мортлiсь юалöны, а сiя, кыдз пон, паныт эргисьö. Сы вылö тiянöс школаас и велöтöны?» И мымда бы Таисья эз мырсьы, мед мездiсьны отир син одзын недолытсянь, керны аскöттяс нем эз вермы. Сiйöн быд сэтшöм юалöм вылö, синнэсö лэбтывтöг, сiя дженытика шыасьлiс: «Да» да «не». Деревня кузя мунтöн, юрсö нывка кодьöн эз и лэбтыв. Куканнес бöрсянь жагвыв оськавтöн, сiя кеймис дзир öтiкö, мед чожажык петны деревня сайö, вермыны сайöвтчыны отир син шогья.

Эстöн ни усис тöдвылас ёрттэскöт рытся споритöм. Галиналöн кыввес: «...Эд тэ вылын эта бöрсянь не только отирыс, деревенскöй курöггес серавны пондасö». Öнi сы ылöсын вöлiсö не только этна кыввес, а и ачыс сералöмыс, кöдасянь дикмис юр, пöдiс лов и эшö вынöнжык, ежели сэтчин, кукань карта дынас, дзикталiс коккез, кыдз бытьтö сiя первуись оланас сувтiс ны вылö, керис медодзза оськöввез. Сэтчö жö бöрись куканнес, кыдз нарошно, одзиссес сьöрö эз тэрмасьö. Нiя одззамоз баксiсö, мымда горш, а мукöдыс ны коласiсь кольччывлiсö быдöнныс сьöрись йирсьыштны кытшöмкö йöр бердö нето кежлiсö бокись улицаэзö да кинкö посöдззез дынö. И сэк Таисьялö охота лоис сьöвзьыны быдöс вылö, öвтыштны киöн да сайöвтчыны кытчö шедас отирыс син одзись. «Вот бергöтча часöт бöр, берта гортö, сымда и эм». Но мыйкö невежöртана сё жö видзис сiйö эта оськöлiсь, керны сымдасö эз сет.

Кытшöмкö кадö нывкалöн керкуыс кольччис бöрлань, да и ачыс деревняыс вот-вот, чулалас. Одзын мунiсь куканнес сэк кежö петiсö ни дорись керкуэз сайöдз, кöдна йирсьышавтöн, кöдна кыдз, кыссисö вöр ладорö. Ачыс нывка чепсасьшытлiс то öтöрö, то мöдöрö, бöриссес сьöрö, полöмöн, мед некин эз казяв, — полiс нельки этаись, — öвтышалiс ны вылö öтiк прос кинас (мöдас сiя видзис павжунöн сумка), негорöн жö шувлiс: «Тпруч».

Бергöтчыны бöр да бертны гортö нывка сiдз и эз вермы. И дзир деревня саяс, кöр чулалiс бöрья керкуэсö, а одзын пондöтчис шочыник вöр — öткаса кöззэз да ньыввез, кöдна лёдзöн сулалiсö öтмöдöрсянь туй пöлöн, — сiя первуись ловзисис кокнитжыка. Эстöн вöлись Таисья казялiс, что деревня кузя куканнес сьöрö мунтöн сiя ештöм пымавны люзь, а синваэс, кык неыджыт шорокöн, öнöдз эшö визывтiсö рожабаннэз кузя. «Мый этö ме?..» — дивуйтчöмöн думайтiс нывка ас кежас, полöмöн да перыта нёджжöвтыштiс ас гöгöр. А кöр вежöртiс, что некин куканнезся матын сы гöгöр абу, сэк вöлись кыскис болоньевöй куртка карманiсь чышьянок, чышкисис.

Панлавны куканнесö неладно мунöмись эстöн эз ни ков: öтмöдöрсянь сулалiс йöр, кежласьны да сайласьны нылö вöлi некытчö.

Воротаэз сайын, пар йöрас ни, куканнез перво жö кежисö веськытлань, рознитчисö öтмöдöрö бадь вöрöн тырöм паськыт да лажмыт видз пасьта. Баксыны одззамоз нiя дугдiсö. Мукöдыс, кöдна мунiсö бöрсяняс, эстöн ни мышкыртчисö, дзик мöртчисö ныррезнаныс турунö.

Унажыкыс жö öтiк местаын эз видзсьö, мышкырасисö и сы коста жö, сёйтöнняныс, ась и не öддьöн перыта, пырöтiсö-мунiсö сё одзлань да одзлань. Медбы не янсöтны нiйö öтамöд дынiсь, одзиссес сьöрö жö ковсис вöтчöтны и бöриссесö. «И мый бы нылö öтiк местаын не бергавны да не йирсьыны? Эта пасьта видз. Оз я мый я тöрö?»

Одззася недолытыс чулавнытö и öнi эшö эз ешты. Этасянь нывка некöдöрö öддьöн эз и дзарышав, мед не пантасьны видзчисьтöг кинкöткö отир коласiсь, кöднö гожумся кадö ыбись-вöрись позьö пантавны быд оськöв вылын. Юрсö лэбтытöг куканнес сьöрын дзарышавтöн, Таисья уськöтiс тöдвылас одзза годдэзö мамыслö отсасьöм. А вöвлi эд, вöвлi сэтшöмыс, кöр не лун не кык сьöрна, а быдса неделяэзöн нывка уджавлiс сы местö. Вöвлi, кыдз и талун жö, асывсянь и лэдзавлiс куканнесö, и вашöтлiс, и пастучитiс лунтыр, а рытнас вайöтлiс да йöртлiс бöр. Но сымдаыс аскöттяс, кыдз талун, эшö некöр эз вöвлы. Мыля? Да сiйöн, натьтö, что мый бы сiя одзжык эз кер — керис не ас местас, а мамыс местö. Эта йылiсь тöдiс нывка ачыс, тöдiс и отирыс. А талун? Сы увья, что первуись петiс ас местас? Мымдакö, батi, сiдз, но не быдсöн. Эд пантав сiйö отир невночка мöднёж, не сiя синнэзöн да не сэтшöм басниöн, ны одзын нывкалö сэтшöм недолыт некöр эз бы вöв. Но, кыдз баитсьö — быдыслö öманыс кляпсö он сюйышт и ассит ылöстö он сет.

Подлоссэзöт йирсьытöн, куканнез кытшöвтiсö Матiсьдзиб. Час кыным бöртi нiя петiсö Шöрдзиб логись ключ дорö. Кытчöдз быдöнныс юисö, мыйкö дырна бергалöв-керисö öтiк местаын. Но ключ гöгöр непаськыт логыс быдкодь подаöн öнöдз вöлi сэтчöдз ни пичиктöм-тальöм, что сёйны кок увтын вöлi нем. Сiйöн одзлань Таисья панöвтiс нiйö ыб увтiсь видз вылö, кöда нюжалiс зыбуна оль бердöдз.

Вылына ни лэбтiсис шондi. Вöр коласын, кытчö эз сибав некытшöм тöлок, лоис жар. Мыччисисö медодзза лöдззез. Медперво нiя лэбалiсö öтiк-öтiк, но кыным одзлань, лоисö сё унажык.

Подаыс — не додьвож коласö доддялöм вöв, вöрöтчыны позьö. Кытöн юрöн, кытöн бöжöн öвтышалöмöн, вирьюиссесö нiя сё ни вашöтасö.

Видз вылас йирсьытöн мыйкö дырна куканнес и былись дорйисисö, кöда кыдз вермис: орöттöг кылiс бöжжезöн унапöв вартлiсьöм да коккезöн тэчкöтöм-зукöтöм. Но этасянь лöдззес курччасьны эз дугдö. Усьлiс кö кöр лякасьны нылö ныр нето кок бердö, сöздiсö-курччалiсö жалейттöг. Дорйисьны да панласьны кытшöмкö кадö куканнезлöн мыла бырис. Нiя пондiсö пессьыны. Сайöвтчöм могись дугдывтöг öдззисö бергавны öтамöд коласын. Но и эта унасö эз отсав. Сэк öтiк ыджытжык, одзын ветлiсь порозок, тыдалö, и нач лöгасис. Сiя пишнитiс нырнас, горöнкодь бокöстiс, вынöн зурзис коккезнас донимайтiсь лöдзлö — думайтiс, натьтö, вийны, а сэсся лэбтiс вывлань кöс рос вылö вачкисян бöж, чепöссис быдöнныс коласiсь, мымда чож, уськöтчис ыб ладорö. Панöвтны сiйö эта пышшöмись и думайтны вöлi нем. А мöдiккез, тыдалö, дзир этö и видзчисьöмась. Сiдз жö лэбтöм бöжжезöн, зурасьтöн да тэчкасьтöн, чуклясьтöн да одзасьтöн, быдöнныс уськöтчисö сы сьöрö.

Таисья чепсасьöв-керис öтмöдöрö, мед панöвтны, но чожа вежöртiс, что этаись нем оз пет. Сiя вöлi öтнас, а куканнес унаöн. Кöд коста нывка ештiс панöвтны кык-куимö, дас мымда пышшисö бокöт. Минута кыным бöртi сы гöгöр кольччисö нiя учöтжыккес да жебытжыккес, кöдна и панлавтöг эз пышшалö. Мед не янсöтны табунсö кык тор вылö, кольччöммесö ковсис вöтчöтны одзиссэс сьöрö.

Вöтiс Таисья куканнесö сiя жö Шöрдзиб логын. Бур кöть сiя ни, что некытчö ылöжык абу пышшöмась. Но вöлiсö öнi нiя не ключ дорас и не ыб вылас, а шор гöгöрись тшöк ловпуа вöр да бадьтальник коласын, кытчö дзебсисьöмась вирьюись лöдззез шогья. Нывка и пондылiс бы вашöтны нiйö сэтчинiсь бöр кушин вылас, но и этö керны эз вермы. Вöрзьöтöмöсь асланыс местаись, куканнез пырисö эшö пыдöжык. Сiдз нем сорöн Таисья и бертiс бöр кушин дорö, кытчö эта кадö учöтжыккес ештöмась водны шоччисьны. Шондiыс сьöртi кадыс вöлi павжунся, ковсис пуксьыны ключ дорö павжнайтны.

Павжун бöрсянь куканнес асьныс петiсö бöр, веськыта гöртöм ыб кузя иньдöтчисö гортлань. Бур, что мунiсö нiя не одззамоз котöрöн, и эстöн нiйö нывка панöвтiс, пондiс вашöтны ылöжык. Сiдз жагвыв кольччис бöрлань гажа да паськыт Микальыб, чулалiс Льöмпуаыб.

Рытъявылас, кöр зэв ёна калитан шондi мунiс аслас медвылын местаись да, час бöрын час, пондiс лэдзчисьны сё увланьжык, öтлаын этакöт тöдчöмöн чинiс жар. Не сiдз быгыльтiс вывтыр пасьта ньылöм, кыдз эта вöлi луншöрнас, куканнез сьöрын вöтлiсьтöн. Ыркалыштiс ру. Етшажык косьмис горш. Кокнитжык лоис лолавны.

Куканнез öнi öддьöнсö эз ни тэрмасьö, но мунiсö одзлань сувтчывтöг. И кытшöм бы эз пантасьлы одзаныс туруна видз, некытчö и час кежö эз сувтчылö, дугдывтöг бергалiсö öтамöд гöгöр, кежласисö быд ладорö, кошшисö мыйкö буржыкö да чöскытжыкö.

«Сёй бы эд только. Тыр кок увтаныс туруныс. Дак не вот. Нылö мыйкö сё эшö оз тырмы». Сiдз Таисья локтiс аслас куканнезкöт Керöсшор дорöдз, кöда сайын тырöм шутёммез бöрсянь пондöтчисö пыд дзиббез. Эстöн куканнез вились юисö, пондiсö йирсьыны шор гöгöрись паськыт да волькыт видз вылын.

Сэк кежö кысянькö Логсай муэз сайсянь, веськыта ыббез кузя, бертiсö гортö пастухтöг отирлöн гортiсь пода. А чожа ны сьöрö жагвыв пондiс кыссьыны колхознöй мöссэзлöн табун. Кöр сiя вуджис ыб мöдöрас да саясис син одзись, сэк вöлись Таисья чукöртiс ассис куканнесö шор дорас, иньдöтiс гортлань. Но и öнi эшö нывка нiйö эз тэрмöт: мунiсö, кыдз мунiсö.

Пар йöрись воротаэз сайын куканнез ютöн вуджисö шор. А шор мöдöрас, деревняас пыртöн ни, Таисья казялiс, что лунтырся пастучитöм бöрсянь нылöн, кыдз баитсьö — не пак, не кынöм — бертöны гортö тшыгöсь.