Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Пресмыкающöйез весöтчись

Арнас, öтдруг соседдэзкöт, ме пондöтчи гарйисьны или, кыдз бы висьталiсö миянын, косинскöй отир коласын, босьтны картов. Гарйыны кутчи вевдöрись межа бердсянь. Медодзза жö лунас уджавтöнням казялi, мымда вöлi кольттялöм, пöжсьöм да шогмöм карчйöрас лёль табун. Гырисьöсь и поснитöсь, нiя кыскасисö öтмöдöрö картовка кор увтас сымда, что мукöдлаын ны увья нельки тальччыны вöлi некытчö. А ны кыскасьöмсянь руд рöма кольччöм следдэзöн муыс вöлi везтöм топ чераньвезöн. Кор заэс коласын, му бердас, этна противнöй лёллес пантасьлiсö öтлаын нельки вит-кватьöн. Мукöдлаас вöлiсö и этася унажыкöн.

Вежöртана, что карчйöрын этна лёллезсянь некытшöм прок абу. Нысянь вермас лоны дзир öтiк — вред. Öнöдз эшö видзсис тöдвылын, мымда нiя сёйисö да тшыкöтiсö садiсь воöм гöрдъягöд да лажмыта öшалан сэтöр. Видзöтан мукöд коста сiдз шондi ладорсянь, гöрд видзö воöм ягöд тусь. А сибöтчан да кутыштан, сэк вöлись и вежöртан, что сылöн кольччöм дзир кышыс, пытшкыс вуджöр ладорсянь быдсöн сёйöм ни.

Эта жö лёльыс вель уна тшыкöтö вöрын и тшак. Овлö, что уртшаклiсь шляпкасö сэтчöдз йирасö, что эта бöрсянь беднöй тшакок нельки ас вылас оз вачкись. Овлö и мöднёж, кöр этна жö лёллес кутчисясö тшак бердö улiсянь: сыöддьöн му бердсяняс подсö вильöтасö, что эта бöрсянь сылö нельки сулавнытö кольччö нем вылын, и тшакыс пöрö кок йывсис, дзик октöм. Сiдзкö, лёль — вредитель, неколана тварь. А сэтшöмыс вылö ме нельки видзöтны бытшöма ог вермы. Сiйöн гарйисьтöнняс ме нiйö эг и жалейт, вийи да тали быдöс, кöдна сюрисö зыр нето кок увтö. Но да виян разь сiдз быдöннысö?

Гарйисьтöнняс унажыкыс ны коласiсь сюрисö рышкыт му коласö и чожа мый бöрсяням жö нюжласьöмöн мыччисьлiсö бöр. А сюрöмöсь шондi югöррез увтö, тэрмасьöмöн — кыдз нiя прокмисö этö керны — кыссисö чапкöм кор увтö нето межа ладорö, мед сайöвтчыны. Эта некодя тварьыс радейтö ыркыт да вуджöра местаэз. Овны дзирыт шондi югöррез увтын сiя оз вермы. Этасянь быд коста сiя и тэрмасьö сайöвтчыны шондi югöррес увтiсь кытчöкö турун, лист, чаг нето пöвтор увтö. Ме жö гарйисьтöнняс нёджжалыштлi сэтшöммес ладорö, кöдна кошшисö сайöвтан местасö, лöгвевйöн ас кежам думайтi: «И морыс тiянлö абу, мед öтiк лунöн быдöнныт чезнитiт».

Сiдз гарйисьтöн чулалiсö кык лун. Этöн каднас ме кык непаськыт лека петкöтi.

Петi гарйисьнытö и куимöт лунас, кöда кежö кольччисö сизим лёдз, мед петны увдöрись межа бердöдз. И эстöн вдруг син вылам усис, что лёллес кытчöкö öшисö. Сiя жö участок, сiя жö картов да сылöн кор, но не бороздаын, не кор заэз коласын нiя одззамоз эз вöлö. Думайтöв-кери ас кежам: «Мый жö бы эта сэтшöмыс? Мыйсянь да кытчö нiя öшисö?» Дивуйтчыштi. А сёрöнжык вунöтi этна тваррез йылiсь. Бур, что не син вылö, не кок увтö эзö пондö сюрны.

Но вот öтiклаын бергöтi вилаöн картовка поз. Пыркнитi да чапки бокö кор. Мышкыртчи му весьтö, мед öктыны мыччисьöм картов. Öтiк неыджыт вöлi ны коласын зелёнöйкодь сера рöма, кытшöмöсь овлöны эшö быдмытöн муись мыччисьöм картоввез, кöр нiя вель дыр куйласö лунся югыт да шондi югöррез увтын. Но кöр ме нюжöтчи кинам сы ладорö, картовыс вöрзьöтчыштiс, дзик повзьöмувья, жмитчыштiс да ляпкисьыштiс аслас местаын. Сiя вöлi ловья. А кöр ме мышкыртчи матöжык сы весьтö да видзöтöв-кери бытшöмжыка, сэк вöлись вежöртi, мый эта сэтшöмыс. Ме одзын вöлi нач не ловья картов, сiдз кыдз сэтшöмыс природаас оз овлы. Эта вöлi неыджыт садовöй жаба. Öнöдз сiя пукалiс, натьтö, кытöнкö картовка кор коласын, нето аслас неыджыт нораын да видзчисис, кöр пемдас, мед петны вердчыны. И дзир сiйöн, что меным сюрис гарйыштны öтлаын позкöт, ме медперво примитi сiйö картовка местö.

Жмитчыштöм-ляпкисьыштöм му бердас, не пышшыны, не дзебсисьны жабёнок — вöлi сiя эшö учöт вывтыра — эз тэрмась. И мед не полöтны сiйö аслам вöрöтчöмöн да не дойдны казявтöг уджавтöнняс, ме кежи эта местаись мöдiк лёдз вылö. А кöр тöдвылам вились усисö син одзись öшöм лёллес, сэк вöлись эталiсь причинасö и вежöртi. Нiя эз вöлö эстöн эта жабёнок увья, кöда, натьтö, ойись-ой кыйис нiйö, сёйис да эта вылын и быдмис-олiс. Жаль только, что вöлi сiя, тыдалö, öтнас и весöтны лёллес увья быдсöн карчйöрсö эз вермы. Но лоны бы нылö садас кык-куимöн нето вит-кватьöн, сымдаыс, видзöтан кö, быдсöн бы садсö весöтiсö. Öтiк лёль-вредитель сэк эстöн эз бы вöв.