Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Чавканнэз

Кресення лунö ме лунтыр гортын. Асывсянь пукси уджавны пызан сайö. Лöсьöтчи бы мыйкö гижны. А менам уджалан пызаныс сулалö öшын паныт. Сiйöн сöстöм лист весьтын думайттöнняс — кытчöдз лöсьöтча думаэзöн, адзза да бöрья кыв — вель дыр сьöрна видзöта öшынö. А сы сайын öтöрас — тöв. Пондöтчис январь месяц. Крещеннё кежас жвангис-кöдздöтiс. Не öтiк лун сьöрна ни сулалö бимороз. Но кыкпöвса öшын стеклоэз бердö некытшöм гыöр оз кутчись. Этасянь нiя менам сöстöмöсь, кыдз и гожумнас жö. И мый керсьö керку стенаэз сайын, стеклоэс пыр ме быдöс адзза бытшöма.

А öтöрас ме одзын тыдалö то мый. Лымöн тырöм юра керкуэз лёдзöн-лёдзöн öдззöтчöмась кырывлань. Ны трубаэзiсь жагвыв, дзик дышöтчöмöн, лэбтiсьö вывлань руд коколя тшын. Сiя сэтöн жö сорлассьö аскодяс жö сук да сьöкыт и тожö руд рöма туманкöт, кöда зэв вылына да паськыта öшалö город весьтас. Эта туманыс, кыдз и лымыс жö, нырыштö керкуэс вылö вылiсянь му бердас, дзик мöдö пöдтыны нето дзебны öтамöд шогья ас пытшкас. Эта туман шогья талун нельки и шондiыс эз мыччась. Гöгöр сулалö лöнь. Некöдöрын не шы, не тöв. И петны кö, шуам, öтöрö, дак эта лöнь коласын позяс кывны дзир сiйö, кыдз кадiсь кадö, то öтöрсянь, то мöдöрсянь сибалö дженытика шовкöтöм-лыйсьöм. Этö кöдзытсянь сiдз потласьöны пуэз. А ны потласьöмсянь вывтыр чутравтöдз лоö кöдзыт да гажтöм сьöлöм вылын. Сiйöн петны öтöрö сэтшöм погоддя коста, гы-гы, некытшöм охота абу.

Кытчö буржык, сюйны печкаö одзлань кежö пыртöм пес, пукавны шоныта лонтöм керкуын да видзöтны быдöс сьöрын, мый сэтчин керсьö, öшынöт.

Öшын сайын, матын ме одзын, тыдалö аслам забор. Эта забор сайын — соседлöн карчйöр да керку. Öтыс и мöдыс ны коласiсь тыртöмöсь рудвевья, подушка кодь небыт, но шой кодь ловтöм да кöдзыт лымöн. Быдöс коласiсь ловья торнас мыччассис неважынöдз дзир öтiк труба, кöдаись горыс лонтiсьтöн путриктiс-петiс тшын. Но горыс, тыдалö, ештiс, и тшыныс петны дугдiс. Этасянь нельки ачыс керкуыс пондiс мыччассьыны кулöмöн.

Öтiк кокнит бöжа катша, кöда кыськö кышасьлiс-пуксьылiс забор вылас, дырсö пукавны эз понды. Сiя, тыдалö, асывсянь вöлi тшыг да синйис кытшöмкö пöтöс. Но нем коланаыс забор вывсянь син вылас эз усь. А пукавны дыр öтiк местаын катша, öткö, оз куж, а мöдкö, эз и позь: кöдзытсяняс сiйö и видзöт, тöрстан да оча кок шваткан. Сiйöн катша чеччалöв-керис ме син одзын, йывдöм штакетинаэс вылöт да сiйöнсорöн и сайöвтчис бöр син одзись. А эта бöрсянь и нёджжасьнытö кыдз бытьтö лоис нем сьöрын. Некин ловьяыс син одзын сэсся эз тыдав.

Но вот оссис карчйöрлань соседдэзлöн ыбöс. Киас тыра помой ведраöн карчйöрас петiс соседка. Оськöв кыным ылына тальöм туёк кузя сiя кежис керку угöв бердсянь, ведрасö киэз вылас онняюртöмöн, кисьтiс сыын петкöтöмсö лым вылас. Сэтöн жö сiя зэгöтыштiс кöдзытсянь пельпоннэзнас да котöрöн сайöвтчис бöр.

Эз чулав эта бöрсянь и минута сьöрна, кыдз сэтöн жö кысянькö мыччисисö карчйöр весьтас кык чавкан. Позис нельки думайтны, что нiя одзлань ни кыськö тöдiсö помойсö петкöтöм йылiсь и, кытöнкö неылын пукавтöн, сiйö дзир и видзчисисö. Паськöтöм борддэз вылын увлань уйöмöн чавканнэз керисö джын кытш, öткоста лэдзчисисö помойка дорас лым вылö и, дзик неделя сьöрна сёйтöмöсь, öтамöд коласын одзасьöмöн, перыта пондiсö сёйны-кокавны сiйö, мый петiс сёянаыс помой коласын. И колö висьтавны, что тэрмасисö чавканнэз не весь.

Чавканнэзлiсь кокасьöм-сёйöмсö казялiсö, тыдалö, и мöдiк кайез. Недыр мыйись бордпавкйöн сэтчö жö лэдзчисис кыз ныра рака. Эшö тöдтöдззас, адззисяс я сэтöн мыйкö сылö, сiя медодз уськöтчис чавканнэз вылö. Чепсасьтöнняс нырнас сöздышалöмöн рака нем туйö вашöтiс кыкнан чавкансö, пондiс борсьыны-гуддисьны помойка дорас ачыс. Но сы сьöрö сэтчö жö лэдзчисисö сьöрсьöн-бöрсьöн эшö кынымкö рака да медперво öдззисö тышкасьны ас коласын. Вежöртана, что сибöтчыны ны коласö чавканнэзлö öнi эз ни позь. Но сэк кежö нiя вöлiсö пöтöсь ни, грешитны быдöнныскöт помойка дорас эз пондö. Öтамöд сьöрын нiя лэбтiсисö вывлань да повтöг пуксисö кирпичись тэчöм печка труба вылö.

Одзланьын вöлi висьталöм ни, что эта вотöдз соседдэзлöн лонтiсис гор. Öнi боковушкаыс, натьтö, и вöлi пöдналöм ни, сiдз кыдз некытшöм тшын эз пет. Но горсö лонтöмсянь шоналöм трубаыс сайкавнытö эшö эз ешты. Сiя, натьтö, вöлi эшö шоныт. И кыдз сэтöн висьталан сымдасö, что чавканнэз нем оз ылöстö? Ылöстöны, батя. Кытчöдз кокасисö помойка дорас, сы коста, натьтö, и коккезныс кынмисö. А пöтöсь ни, öнi нiя пуксисö труба вылö да пондiсö шонтiсьны.

Помойка дорас чавканнэз бöрсянь чукöртчöм катша-рака, тшыгувья, кира-жака, сё эшö тышкасьöны öтамöд коласын абутöм сёян понда. А кык чавкан пукалöны сiдз, ордчöн ляпкисьöмöн, шоныт труба вылын, кадiсь кадö гажöн дзарышалöны сы вылö, мый керсьö увланьын да сёрнитöны ас коласын сiдз:

— Быдöннысö эд бöра, тыдалö, одзалiм.

— Аха, одзалiм тай.

— И пöтыштiм недырик кежö.

— Сiдз, конешно.

— А бур эд, кывзы жö, пöт кынöмöн гор вылас пукавнытö.

— Кыдз жö, кыдз жö. Аха, бур.

Сэтчöдз шонтiсисö да сёрнитiсö ас коласын, труба вылас пукавтöн кык чавкан, что медбöрын, тыдалö, нельки жарö чапкис, охота лоис юны. Но эта не беда — ваыс ордчöн — мымда колö.

Вот öтыс ны коласiсь паськöтыштiс борддэсö, чеччöвтiс труба вывсис да но жö лымсö кок увтсис сöпны-кокавны. А мöдыс вешшыштiс матöжык труба дорöдззас, бергöтiс сылань öтiк синсö, видзöтö дивуйтчöмöн, мый керö ёртыс.

Пöттöдз кокалiс лымсö чавкан, а сэсся, öтпырись кокыштöм бöрсянь, чатыртчöмöн нюжöтчис вывлань, судзöтчис нырнас ёртыс ныр бердöдз. А эта бöрсянь пондiс керны сiйö жö эшö да эшö.

Видзöта ме öшынöт эта картина вылö и аслам синнэзлö ог верит. «Неужто öтыс мöдсö лымнас юкталö?» Но мый керсьö син одзын, не веритны сымдаыслö некыдз оз позь. А ме син одзын сiя и керсис, мый часöт висьталöм. Кокыштас сiдз чавкан аслас кок увтiсь лымсö да сэтöн жö вывлань нюжöтчö. А мöдыс эта коста öмсö осьтöм ни да видзчисьö. Удас чавкан сiдз öмсис ёртыслö лымсö да вились кокыштö. А мöдыс ньылыштас сетöмсö да вились сысянь видзчисьö. Сымдасö эта вотöдз, мед чавканнэз öтамöднысö нырсянь лымнас вердiсö, ме эшö некöр эг адззывлы и видзöтi öнi эта вылö ёна дивуйтчöмöн. А нiя эта коста потшшуйтчисö. Веськытжыка лоас висьтавны сiдз, что öтыс юкталiс, а мöдыс юис. А кöр, тыдалö, пöтiсö, кыкнанныс öтдруг лэбтiсисö шоныт труба вылiсь да иньдöтчисö асланыс гортö.