Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Глава IV

Бöр туйыс чулалiс гажтöма. Синваэз петтöдз сьöкыт вöлi Таисьялö янсöтчыны аслас мечтакöт, кöдöн сiя олiс-гажöтчис кык год сьöрна, кöдö лунiсь лун быдтiс да зорöтiс ас сьöлöмын, кöда вылö надейтчис. Но керны нем. Оланлöн зорамöм обстоятельствоэзкöт судитчыны эз позь. Ныкöт ковсис миритчыны. Не кывзыны шогалiсь мамсö, мунны сылö поперег, нывка эз вермы. «Ась, — гажтöма ловзисис сiя. — Заочнöя, батi, сёрöнжык позяс».

Павжун гöгöр Таисья вöлi гортын ни.

Мый бердö кутчисьны медодз, нывка эз тöд. Уджыс, кыдз баитiс мамыс, эстöн и былись вöлi тырмöмви. А думайтны сы йылiсь туй вылас нывкалöн кад эз тырмы.

Горсö лонтöмсянь шоналöм керкуын нырö вачкис чöскыт ырöш дук. Таисья сибöтчис да пырис горö, кыскис сэтчинiсь пöжсьöм ырöш, сорлыштiс, сувтöтiс гырничнас залавка вылö, иньдöтчис öшымöс дорö вала.

Не öтiк гоз кайöтöм ва нывка ректiс комын сулалан кузь кока важ кöньöсö. А кöр простайтöм ведраэсö петкöтiс бöр, сьöрас пыртiс бон да миськасян ведра, пондiс лöсьöтчыны миськасьны.

Нывка чукöртiс да петкöтiс керкуись джодж пасьта ольсалöм половиккез. Асьсö джоджсö öм понсянь брызгайтiс ваöн, мед етшажык лэбтыны бус, вадöм жö росöн чышкис. А кöр чукöртöм ёгыс вöлi петкöтöм да чапкöм, сэк вöлись нывка кутчисис бон бердö...

Медперво вöлiсö миськалöмöсь пызан да залавка, öшыннэз да лабиччез, и вöлись сы бöрын Таисья кутчисис джодж бердö. Вадны я зыртны, сöдзöтны я чышкыны — быдöс старайтчис керны сiдз, кыдз унаись эта вотöдз велöтiс нывкаöс мамыс.

Бöртiжык, кöр джоджыс вöлi миськалöм, а öтöрись посöдз вывсянь пыркöтöм половиккес пыртöмöсь да ольсалöмöсь бöр, Таисья сiдз жö чышкис да миськалiс и кыкнан посöдзсö: пытшкисьсö и öтöрисьсö. Колана местаö нывка дзимлялiс миськасян ведра да бон, миссис. А чышкисьтöнняс шыннялöмöн нёджжасьыштiс ас киöн керöм удж вылö, кöдасянь, кыдз кыкнан посöдзыс, сiдз и керкуись джоджыс, югмисö да гажмисö, дзик шыннялiсö. «Топ и топ мамöлöн керöмыс».

Öнi вöлись Таисья пыралiс джоджулö, петкöтiс сэтчинiсь квас увтiсь эмалированнöй кастрюля, бытшöма гывьялöмсö ни, сувтöтiс паськыт вевта лажмытик да важ табурет вылö, кöда ны керкуын дзир öтiк и вöлi, лöсьöтiс кастрюля весьтö вевдöрсяняс круг, радз да сипож, кисьтiс сэтчö гырничись ваöн сорлалöм пöжсьöм ырöш, пондiс сысъявны. Керны этö уджсö одзжык сылö эз на усьлы. Этасянь сiя Таисьяöс и полöтiс, и гажöтiс. Полöтiс сiйöн, что мыйкö вермас шогмыны не сiдз, кыдз мамыслöн, а гажöтiс — что усис тöдсасьны эшö öтiк гортся уджкöт, кöдö керны кужöмыс öнiсянь и век сьöрна лоас сыкöт.

Кöр чöчильыс ведра мымда вöлi сысъялöм, нывка ректiс сипож вылiсь кольччöм йики, гывйыштiс помой ведра весьтын радз да сипож, öшöтiс быдöс бöр аслас местаö. Шöмнас сорлалöм юансö нывка лэбтiс да сувтöтiс залавка вылö, матöжык гор бердö, мед сiя сэтöн ловзис.

Сэк кежö шондiыс ештiс бергöтчыны рытлань ни, пондiс ыскöвтны ыббес весьтöт, мед бöртiжык сайöвтчыны ны сайын сьöд видзан вöр коласö. Тöдчöмöн чинiс лунся жар. Ыркалыштiс ру. Кузьжыкöсь, ежели луншöрнас, лоисö вуджöррез. Деревнясö, кöда эта вотöдз дзик сунасис, саймöтiс рытлöн сибöтчöм. Пондiс кывны öтмöдöрсянь тракторрезлöн гурöтöм да отирлöн, унажыксö инькаэзлöн, баитöм. Бертiс ыбись-вöрись пода, кöдалöн быдкодь голоса баксöмыс кылiс деревня пасьта медöддьöн. Чожа мый карта воротаэз одзö чукöртчисö мöс, кукань да баля аслас пияноккезöн.

Подасö меститöм да калег-капустасö киськалöм бöрсянь Таисья вились сибöтчис пондöтöм лека дорö, лэбтiс лёдззес коласö кольöм окучник, пондiс тыртны картов.

Вирöдз увтын тöв и гожум куйлöмсянь окучниклöн дорыс вöлi сiмöм да ныж. Но быд годö назьмитöм муыс лöсямöм бытшöма, пузъялiс кок увтын, кыдз песок, тыртсис кокнита.

Тыртны Таисья вöлись пондöтчис, и уджыс эстöн вöлi тырмöмви. Но важынся тöдса, нывкасö сiя эз полöт. Полöтiс мöдiк — кужас я, вермас я сiя керны сiдз, кыдз быд коста велöтiс мамыс: «...мед тэ бöрсянь эз ни ков керны мöдпöв.» Сiйöн Таисья вывтi эз и тэрмась, вынсьöтчис керны сiдз, мед сылöн керöмыс вöлi немöн не умöльжык мамыс керöмся. Эта увья уджавтöнняс нывка кадiсь кадö дзарышалiс бöрланяс, мед тöдны, вачкисьö-оз сы киэзöн керöм удж мамыс керöм вылö.

Кынымкö час сьöрна Таисья уджалiс шоччисьтöг, не лыддьыны кö, что дзир öтпырись пыралiс керкуö юны. Этöн каднас джын лека мымда вöлi тыртöм. «Вот бы быдсöн талун сiйö петкöтны...»

Велöтчöм йылiсь думаыс, кöдö сiя думайтiс шуч туй мамыс дынсянь берттöн да кöда кузя неöтпырись вовлiс горзытöдз, öнi сiдз эз ни донимайт. А висьтавны веськытжыка — сы йылiсь нывка вынсьöтчис не думайтны: вежöртiс — не вежны, не ордйыны зорамöм обстоятельствоэсö эз позь. Картовка лёдз бердö окучникнас öтмöдöрсянь мусö лэбтытöн Таисья öнi думайтiс, мый пондыны керны одзлань. «Эд не мунны кö велöтчыны, пукавны гортын он понды, колö кутчисьны уджавны. Но мый бердö? Кытчö мöдöтасö да мый тшöктасö?» Сэтшöм уджыс, а колхозас унажыксö сiя сэтшöм и вöлi, нывкалö немöн эз гленитчы. «Кытшöм нö сiя удж? Мый бурсö сэтöн позяс вермыны?» Эстöн Таисьялö усис тöдвылас зоотехниклöн тöння рытö вовлöм да корасьöм, кöдасянь и талун эшö вöлi недолыт сьöлöм вылын. А мый керны? Эта йылiсь нывка одзлань и думайтiс.

Не уджавны пöттöдз, кыдз эта вöлi одзза рытас, не думайтны колананёж быдсöн ассис думаэсö Таисья сiдз и эз вермы. Эз ешты нывка петкöтны и лёдз мымда, кыдз кытшöмкö сувтчыштöм коста, видзчисьтöг да казявтöг кинкö кутыштiс бöрсяняс сылiсь синнэсö.

— Галка, тэ?

— Ме, конешно. Тöдiн эд, батя. Абу эшö вунöтöмыт. — Галина дзимлялiс киэсö Таисья синнэз весьтiсь, оськöвтiс паныт, дзик нарошно, мыччасьöм могись, бокöнмоз сувтiс. — Здоровöн овлан, — кокнита каттьыштiс öтамöд коласын, тыра мороссэс увтын киэсö, петкöтыштiс бокö öтiк коксö, нёджжöвтыштiс гажöн орсöтчан синнэзöн подругаыс вылö, быдöсöн этöн дзик юалiс: «Но и кыдз ме талун?»

— Локтан здоровöн, — нерыштöмöн шыасис Таисья, нырыштчыштiс киэзнас одзас сувтöтöм окучник ороп вылö да сiдз и лякасис подругаыс бердö дивуйтчöмсянь ыждыштöм синнэзнас.

А колö висьтавны, что видзöтны талун Галинаын и былись адззисис мый вылö. Кокнит да гажа, кыдз гожумся рытыс жö, настроеннёся, важнöйсялöм жаг походкася да гажсяняс жö вазьыштöм, югьялан синнэзся нывка вылын красуйтчис быд рöма цвета, бытьтö гожум шöрся видз, дона кримпленовöй платье, кытшöмö нельки деньгаа отир новйöны не быд лун, а пасьтавлöны тöвзьöтöм могись, кык-куимись год пытшкас, ыджыт праздниккез коста. Коккес Галиналöн красуйтчисö, позяс кö сiдз висьтавны, платьеыс кодь жö, не быд лунся, вылын каблука чочком туфлиэзын, кöдна сылöн эз вöлö выпускнöй рытö.

Галина перыта казялiс ас вывсис Таисьялiсь дивуйтчан синнэсö, но эта сiйö немымда эз дзуг, повтöг веськыта юалiс:

— Но и кыдз?

— Бур, Галка. Öддьöн нельки бур. Тэ талун, кыдз королева. Некöр эшö ме тэнö сэтшöмнас эг адззыв.

— Этö меным папö козьналiс... Школасö кончитöм понда.

— Да-а, — сё эшö дивуйтчöмöн шыасис паныт Таисья, видзöтöв-керис аслас новйöмовöй ни дженытик платье вылö, ыш ловзисис гусьöн да гажтöма, лöньсис.

Галина, тыдалö, вежöртiс Таисьялiсь гажтöм думасö, мед кежны чожажык эта басниись, юалiс:

— Уджалан?

— Уджала тай.

— Шоччисьнытö разь он и мöд?

— Мыйсянь бы? Кытшöм сэтшöм мыдзсянь?

— А экзаменнэс бöрсянь. Или тэ нiйö нем туйö он и пукты?

— А мый туйö нiйö пуктынытö? Экзаменнэз — экзаменнэз и эмöсь. А удж сiя удж. Экзаменнэс бöрсянь эта уджыс шоччисьöм местö дзир и эм. — Таисья видзчисьыштiс, мый висьталас эта вылö подругаыс. Но сэтшöм ответ бöрсянь мöдыс, тыдалö, öшис кодь, колана кыввезнас перво жö эз адззись. Сы местö ачыс Таисья шутитöмöн одзлань горöтчис: — А тэ мый, Галка, экзаменнэс бöрсянь отпускö ли мый ли петiн?

— Да ну тэнö, Тайка, баснинат, — Галина зэркытакодь öвтыштiс кинас. — Не сы йылiсь тэныт баитöны, что отпускö. Но эд лун кынымсö позьö жö эта бöрсянь шоччисьнытö.

— А ме мый кера?

— Картов тай тыртан. Бытьтö и кад ни тэныт этася оз адззись.

— Оз эд, Галка. Тiян гортын öнöдз, натьтö, быдöс ни тыртсис, и тэныт эта йылiсь думушки абу. А ме, адззан вот, вöлись пондöтча и надейтчынытö сэсся некин вылö.

Но Галина и сэтöн эшö эз сетчы.

— Дак мый нö сэк, ойбыт я мый я эстöн гуддисьны пондан? Шондiыс эд, видзöт жö, пуксис ни. Луннас некöр, дак кöть ойнас шоччисьнытö колö или оз?

Таисья одзлань ни тöдiс, что мымда бы нiя ас коласын этадз эз споритö, öтамöднысö сё ни оз вежöртö. Ылын не öткодя быдмисö да сувтiсö кок вылö челядьсянь, и ылын не öткодь вöлi ны коласын олансö вежöртöм. Вежöртiс Таисья и сiйö, что удж сылöн колананёж Галина дырни сё ни оз шогмы. Мед кежны эта басниись, юалiс:

— Кытчö тэ талун сiдз, акань моз, вочöтчин?

— Тэ дынöдз тай, гажтöмтчи да. Или тэ этö тожö синоккезнат он адззы, юасян?

— Но мый жö?.. Ме дынö, дак ме дынö. — Öнi вöлись Таисья лэдзис кисис окучник, оськöвтiс борозда ладорö. Сьöрсьöн-бöрсьöн нывкаэз петiсö межа дорöдз, иньдöтчисö калитка дынö.

— Мый нö тöн, баитчим да, рытнас клубöдззас эн вовлы?

«Висьтав веськыта — некöр вöлi, дак сё ни оз верит». Недырик думайтыштöм бöртi Таисья паныт горöтчис:

— Ой, былись эд, Галка, кывзы жö. Нач и нач вунöтчи.

— Да уж висьталан — вунöтчи. Сiдз ме тэныт, натьтö, и верита.

— Да быль ме тэныт висьтала. Онмöссиссьöм, кывзы, рытсяняс, дак эг и кыв, кыдз ойыс чулалiс. Талун асывнас вöлись сайми.

Басни коста нывкаэз петiсö карчйöрись, сибöтчисö посöдз дынö.

— Пукалышт, Галка, эстöн недырик. — Таисья мыччалiс вевдöрись поспу вылö. — Ме кöть киэзöс невна миссьышта. — Перыта кайыштiс вывлань, сэтшöм жö перыта, дзик пöртмасис, саясис ыбöс коласын.

Галина пöльыштiс неважын миськалöм поспу вылiсь абутöм бус, пуксис, öтнас сiя нёджжасьöв-керис юр вевдöрын дзайк видзан звездаэз вылö, кокнита да гажöн ловзисис быдсöн мороснас.

Недыр мыйись Таисья, миссьöм киэза ни, петiс бöр, ляпкисис-пуксис ордчöн Галинакöт, кыдз томжык пöрисьжык бокö.

— Видзöт жö, Тайка, кытшöм рытыс! Благодать эд, кывзы жö, а? Ойбыт кöть и керкуö эн пырав...

Рытыс и былись вöлi бытшöм: мича, шоныт да лöнь. Лунся жарыс öння виöдз чулалiс ни. Важынкодь лöньсис тракторрезлöн гурöтöм, подалöн баксöм, отирлöн баитöм да поннэзлöн вувтöм. И дзир чуть тöдчана ыркöтан тöлок вайöтiс видззез ладорсянь, руас сорлалöмöн, цветитан турунлiсь дук, кöдöн лолавтöн и пöтны он вермы.

— ...а сайман асывнас... — дивуйтчис одзлань Галина, — ...думайтны эд только! И школаö мунны оз ков. Вот олан! Кыдз жö сiдз, Тайка? А? Нельки эд оз и веритсьы.

— А сiдз вот... велöтчиссис, — и не вежöртны, то ли Галинаыс моз жö гажöн, то ли мыйкö жалейтöмöн шыасис Таисья. — Тöдан жö кöть, он, мый дырна ми этö кадсö видзчисим? И вот сiя, локтiс. Талун школаыс бöраным ни. А миянлö-ö-ö!.. — нывка чатыртчöмöн нюжöтiс вывлань киэсö, — ...кинлö кытчö туй! Эм кö охота, позьö нельки эна звездаэз дынöдз. Бур эд? Бу-у-ур! Вот бы вермыны мыйкö вöвлытöмö керны... — Но сэтöн жö Таисьялö тöдвылас усис, что сылöн одзланься туйыс талунсянь кресталöм ни, лöньсис.

— Кытчö туй, шуан, Тайка? А мыля нö ме ас понда сiйö некöдöрись ог адззы? Дас год сьöрна велöтчи, а мый бердö кутчисьны — ог тöд, — норасис Галина. — Смех эд эта, кывзы жö. Неужто меным школаыс сiдз нем эз и сет?

— Галка? Да тэ мый? Стыдитчы жö сiдз школаыс йылiсь...

— А мый, шуан, эшö не сiдз я мый я? Велöтчытöнняс невестаö пöри, а öнöдз некытшöм специальность абу. Эшö, шу, не смех?

— Дак тэнат жö аттестат киат. Сiя разь етша лоö тэныт школаыссянь?

— Етша, конечно. Кытшöм сыись прок, аттестатсис? Сiя жö не диплом и не специальность, — дорйисис Галина.

— Ах, во-от мыйын делоыс, — нюжвылика да нерöмöнмоз горöтчис Таисья. — Талун тэныт аттестатыс етша ни лоöм. Эшö и диплом, видзöт тэ, пондöм ковсьыны.

— А кыдз нö тэ, Тайка, думайтан? Кинлö ме дипломыстöг кола?

— Мун сэк одзлань велöтчыны. Тэнат эм кин сайсянь.

— Важын ни тай вöлi мöда, — пыркнитiс Галина юрнас. — Мыдзи ни ме öнöдз эта велöтчöмсянь. Мыла бырис учебниккес сайын пукавны. Эг бы и видзöт ны вылö, син одзö оз ков.

— Полан, батi, что сы увья и айка сайö петны он ешты? — А мый тэ, Тайка, думайтан? И сiдз вермас лоны. Вот пондыны, шуам, меным одзлань велöтчыны, а сы коста ме годся зонкаэс быдöнныс и гöтрасясö. Кытчö ме сэк аслам дипломöн понда воштiсьны?

Нывкаэс басни коста деревня ладорсянь пондiс кывны кинлöнкö гармоння вылын орсöм, и сэк жö Галина, дзик саймис, чепöссьыштiс.

— Тэ, забыль, эн на кыв? Петюль Васька армиясянь бертöм.

— Кылi тай часöт, висьталiн да.

— Ме дак тöн клубсис адззылi ни, — а одзлань гусьöнжыка: — Öшын увтöдз нельки мöдöтiс. Гортö мöдö кольччыны. Баитö, автомашина вылö уджавнытö пуксяс. Этö, натьтö, сiя сэтчин сiдз чатыртö-орсö. Вежöртан, Тайка... — киэсö морос бердас жмитыштöмöн, — ...кыдз только кыла кысь гармошка шысö, сiдз сэтчö сьöлöм и ырк мунö, готов моросiсь чеччöвтны.

— Да вежöрта. Мун сэк уджавны, полан кö жöник саяс сёрмöмись.

— Кытчö жö бы?

— Да кöть кытчö. Верман колхозö нето кытчöкö производство вылö.

— Ха-ха! Смех тай! Шöрöт образованнёнас? — дивуйтчыштiс Галина. — Эг на тай мöдлы. Сы понда разь ме дас год сьöрна школьнöй скамьясö нырыштi? Курöггес эд серавны пондасö.

— Но сэк ме ог тöд, мый эшö тэныт... Сэк кольччö петны айка сайö, ваявны унажык кагаэз да пукавны гортын.

— Мун жö тэ, Тайка, баснинат, — обидитчöмöнмоз шыасис Галина, öвтыштiс гырдззанас подругаыс ладорö. — Вежöртан он, ме бы и гортын уджалi, но не бригадаын кытöнкö или фермаын, а кытшöмкö контораын, шуам, кинöнкö или правленнёын.

Таисья вöлi осьтiс ни öмсö, мед горöтчыны мыйкö одзлань. Эта коста гармоннялöн шыасьöмыс кылiс кытöнкö нач матын ни.

— Чöв жö, Тайка, — одзасьöмöн шушкыштiс Галина. — Этö, натьтö, сiя, Петюль Васькаыс... Адззылiс кö менчим талань локтöмöс...

А эта коста улица мöдöрöт нылань сибöтчис зонка. Порсев голосöн аслас орсöм увтö сьылiс:

Сера кай, гора кай, басöка горалö.

Зонка ойбытöн ветлöтö, ассис модз нёджжалö.

Ачыс «модз нёджжалiсьыс» то ли эз казяв нiйö, то ли нарошно ни чулалiс нывкаэс весьтöт. Видзсьыны мöддэс одзлань эз вермö, öтдруг негорöн китшкыштiсö-серöмтчисö. Сэк вöлись Порсев сувтiс, казялiс, веськöтчис ны ладорö.

— Вот тi кытöн, гулюэз, и ургат, — нарочитöя дивуйтчöмöн горöтчис зонка, сибöтчис, сувтiс увдöрись поспу вылö. — А ме мыйкö медперво эг и казяв. Невночка эг ордйы.

— Кысь ни тэныт миян кодьсö казявнытö, — шыасис Таисья шутка могись. — Тэ жö талун нельки ассит кокнырретö он адззы.

— Эшö бы, — обидитчытöг видзис ответ Порсев. — Выпускнöй рыт чулалiс. Школаö туй кресталöм. Не урок, не звонок, абу сэсся нем. Оз кö тырмы одзлань прок, эн жугды юрвем.

— Ха-ха-ха! Видзöт эшö, мый миян Порсевным талун керö, — горöн ваксьытöн горöтчис Галина. — Стиххезöн эд, Тайка, стиххезöн баитны пондöм. Одзжык сымдасö тэсянь ми мыйкö эг кывлö.

— Дак то одзжык. — Порсев паськöтыштiс гармоння бердiсь киэсö. — Одзжык сымдаыс вылö образованнё эз тырмы.

— А öнi, Колька? — одззамоз сералiс Галина.

— Öнi басниыс нач мöдiк — гербовöй документ карманын куйлö. Вежöртны колö. — Зонка тюкöтöв-керис чуньнас моросiсь карман весьтö, оськöвтiс вывлань, ордчöн Таисьякöт пуксис.

— И кöдöрö бы, интересно, эта гербовöй документыс тэныт туйсö мыччалö? Ме вот ачым сiйö öнöдз некöдöрись ог адззы.

— Да кöть кöдöрö. Кыдз баитсьö: кытчö син видзöтö, сэтчин кок нуöтö.

— А сё жö, Порсев? — сэтчö жö лöдсыштiс Таисья.

— Сё жö, шуат?.. — Порсев чатыртчис, нёджжöвтыштiс вывлань, тшöканас öвтыштöмöн мыччалiс зелёнöй рöма югыт звезда ладорö. — Думайта вот Венера вылö шедлыны. Некин эд, кывсьö, эта вотöдз сэтчин абу вöвлöм. А эшö Ломоносов баитлiс, что сы вылын олан эм.

— Ура! Ёрттэз! Эшö öтiк космонавт адззисис! — горöн юöртiс Галина. Нывкаэз öдззисö шовкöтны киэзнаныс. — Напарникыс вот öнöдз некин оз адззись, — баитiс одзлань Порсев. — А öтнамлö, натьтö, гажтöмöв лоас. Ылын эд, висьталöны. — Зонка жагвыв жмитчыштiс пельпоннас Таисья пельпон бердöдз. — Лэбзьылам, батi, öтлаын, он дышöтчы дак?

— Мöдiккöт бы кинкöт, а тэкöт... — нывка думайтöв-керис ас кежас, — ...ог лысьт.

— Мыйись нö полан? Ме жö не вöв, не ог курччась, не ог зурась.

— А сыись, Колька... — Галина пильснитiс-серöмтчис, — ...что мöдöрö кытчöкö Венераыс местö нуöтан.

— Да, — шыасис Таисья. — Ылööв мöдöтчан. Пондан кö, мыйись мый, туй вылас сунасьны, дак эшö ордсö кытчöкö лэбзян. Не мусö, не Венерасö сэсся он ни адззыв.

— Вот эта бöрсянь тiянкöт подвиггесö и кер. Эх, тi-i! — гогинялыштiс Порсев юрнас, недырик чöлыштöм бöртi юалiс: — Мый нö сэк думайтлан керны?

— Да, Тайка, висьтав вот, ноко, кытчö ачыт думайтан? Гленитчас миянлö, дак, батi, тожö тэ сьöрö вöтчам.

Деревня весьтiсь ыркалöм ойся лöньсö дзугис öткаса петухлöн медодзза китöстöм. Сы вылö кытöнкö негорöн лявгыштiс пон. А минута бöртi саймисö и мöдiк петуххез, öтiк мöдiкся горöнжыка да басöкжыка нiя öдззисö люлльöтлыны деревня пасьта. Ойшöр чулалiс.

— Нем меным думайтнытö. Ашынсянь мамö местö фермаö, куканнез дынö муна.

— Мый, мы-ы-ый? — Галина, дзик повзьöмувья, вештыштiс Таисья бердiсь. Кылöмыслö дивуйтчöмсянь нывкалöн синнэс сэтчöдз ыждiсö, сiйö и видзöт, петасö кымöс вылас. — Фермаö, шуан? Мамыт местö? Да тэ мый, Тайка? Эн жö ылавлы баснисит. Куканнез дынö? Шöрöт образованнёнат? Золотöй медальнат? Не-не-не, — öвтыштiс Галина юрнас. — Уж кинсянь бы, кинсянь сэтшöмсö кывнытö, но тэсянь?.. Да эта жö смех! Вежöртан тэ, он сымдасö? Тэ вылын жö эта бöрсянь не только отирыс, курöггес деревнясис серавны пондасö.

— Но и ась, — лöня да гажтöма шыасис Таисья. — Ась сералöны, кинлöн серöмыс петас. Пöтасö — дугдасö.

Порсев, кöда эта вотöдз чöлöмöн кывзiс нывкаэз коласiсь споритöмсö, не сiдз ны понда, кыдз ас пондаись негорöн горöтчис:

— Йöймöм нывкаыт выпускнöй рытыс бöрсянь. — Бергöтлыштiс чуньнас кöсича весьтас. — Шариккес, тыдалö, абу пондöмöсь тырмыны.

— Сiдз, батi. Но тiянлö-ту сэтчöдз кытшöм дело?

— Тэ кылан, Колька, мый сiя баитö? — Галина, дзик чушкалöм, чепöссис коккес вылö, сувтiс кыкнанныслö паныт. — Эта дырна öтлаын велöтчим, эта мымда туй подöн талим, öтiк нянь кусöкöн, позьö висьтавны, вердсим и — на тэныт. Петляö юрсö сюйыштö и мед некинлö сы дынöдз дело эз вöв. Думайтны эд только! — Öтпыр-мöдöтпыр хлоп вачкис киэзнас боккес кузя, бергöтчис öшын ладорö.

— Дарья тётка-а! Петав жö татчö недырик кежö.

— Саймöтан эд деревнясö, — горöтчис Таисья падтöм могись.

— Но и ась! Ась саймöны! Ась видзöтöны! Ась быдöнныс тöдöны, кытшöм тэ миян ылöса! — кыдз калитчöм кöрт бердын ва, пизис Галина да эшö одззася горöнжыка ванзiс: — Дарья тётка, мыся-а! Петав, висьталöны, татчö!

— Дугды жö, Галка, горштö летны. Абу мамö гортын.

— А кытöн?

— Сенинаын сiя, больницаын куйлö.

Öнi вöлись Галина лöньсис, топ кынмис местаас, сулалiс вöрöтчытöг. Дзик сунасис, пидзöссэс вылö сувтöтöм гармоння сайын чöлöмöн пукалiс Порсев. Эта лöнь пыр нельки кылiс, кыдз посöдз бокись картаын, воротаэс сайын, негорöн рöмысьтiс мöс да кадiсь кадö тэчкасисö гидын баляэз, вашöтлiсö ас бердсиныс геббезöс.

Дыр мыйись, бытьтö кинöскö саймöтöм могись, асывланьсянь пöльтыштiс ыркыт тöлок, вöрöтыштiс Галина вылын басöк цвета платьесö. Нывка йыг-йыг-йыг керис быдсöн вывтырнас, жагвыв оськöвтiс бöр вывлань, пуксис одзза местаас, жмитчыштiс Таисья бердö.

— Тай? А, Тай? Мыля тэ меным одзжык эта йылiсь эн висьтав? Мый сыкöт сэтшöмыс? Сё одззамоз кикокнас маитчö?

Таисья чöлöмöн гогинялыштiс юрнас, гажтöма ловзисис. Сы сьöрö и Галина керис сiйö жö, одзлань негорöн пондöтiс:

— Кывзы жö, Тайка. Ме, конешно, вежöрта, что быдöс тэнат сiдз... Но не буржык я мöдiклаö кытчöкö, а?

Эд шедан, кывзы, фермаас, дак кодя ойлунсö сэсся он ни адззыв. Нять пытшксис некöр он ни петав. Сiдз сэтчин быдöс том кадыт и чулалас. Весь, батi, тэ перво жö сымдасö, а? — Галина эшö зэвжык жмитчис подругаыс бердö, шоныта ловзисис сы вылö. — Вежöртан, не сы понда, не сы понда ми тэкöт сы дырна школьнöй парта саяс пукалiм. Не сы понда эта кузя волоккесö подöн меряйтiм, мед эта бöрсянь, шöрöт образованнёнас, век сьöрна ферманскöй нятьсö лойны. Казялан вот бöртiжык, дак сэк вöлись и пондан гырдззаэтö курччавны Веськалас, батi, эшö Дарья тёткаö. — А одзлань Порсевыслö ни: — Висьтав, Колька, не сiдз ме баита?

— Сiдз, ме думайта. Бытьтö и буржык места ни миянлö эта порсевскöй колхозся оз адззись.

— А меным буржыкыс оз и ков, — шыасис Таисья.

Деревня пасьта мöдöтпырись саймисö петуххез. Кизерик да кокнитик туманöн везтöм видз ладорсянь сибалiс öткаса вöвлöн гöрöктöм — гажтöмтчöмсяняс, натьтö. Етша эд кольччисö öння кадö деревняэзас уджалан вöввес. Тöдчöмöн вешшисö рытывлань вылына öшалан звездаэз. Югытжык рöмöн пондiс мичасявны горизонт. Сибöтчис виль асыв.

Мый бы эз баитö Таисьялö Порсев да Галина, öнöдз, тыдалö, и асьныс вежöртiсö ни — быдöс весь: примитöм решеннё нывка оз веж.

— Но мый сэки... — дзугис дыр мыйись Галина ас коласын чöлöмнысö, ыш ловзисис, сувтiс. — Ме бы тэ дынö гажöтчыштны локтi, а тэ, спасибо, Тайка, вот кыдз менö гажöтiн. Мунам, Колька, ойыс чулалiс. Часöт югдыны пондас. Талун менö, натьтö, и гортö оз лэдзö, — жагвыв лэдзчис поспуэз кузя. — Да орсышт мыйкö, прокман дак, тальяныт вылын, дразнитышт деревнясис поннэсö. Мый тэ сiйö портманет местö сьöрат кыскалан?

— Мöдi тай да настроеннё дзугсис. Мунам. — Порсев сувтiс, оськöвтiс Галина сьöрö.