Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Тупöссез

Кыдзкö гожумся рытö, öтöрын, куим кока важ таганок вылын ме пуи öмидзовöй вареннё.

Сёрöнжык, кöр пыри керкуö, казялi, кыдз мамö бергалö комись залавка бердын: кöтö пöжавны ашын кежö нянь. Сэк менам и зорамис тупöссез йылiсь дума. Олi ме сiя кадö городын и гортся тупöссесö важын ни эг сёйлы. А деревняас, мамö дынын, вöлi дзир отпускын. «Былись эд... Мыля бы и не корны пöжавны мамöс да сёйны öтпырись пым тупöссесö часöт пуöм вареннёнас?» А кöр эта йылiсь жö казьмöтi мамöлö, сiя дивуйтчöмöн паныт шыасис:

— Кыдз нö меным аслым öнöдз сымдаыс юрам эз пыр? — Сэтчö жö эшö одзлань содтiс: — Позьö и пöжавны, шогмасö дак.

Асывнас сайми горлöн горöн чалöтöмсянь. А сiя кадö мамö бергалiс ни гор би одзын. Кылiс сковородкалöн да заступлöн городз вылöт одз да бöр гужгышалöм. Нырö вачкис тöдса, кыдз баитöны отирас, ульлунся дукöн, кöда овлö деревенскöй керкуэзын дзир праздник коста, пöжасьтöн.

Кöр ме мисси да пукси пызан сайö, мамö вайис комсис да сувтöтiс ме одзö, пызан вылас, быдса шердын пым тупöссез да быдса жö бекöрок öмидзовöй вареннё. Но сёйи ме нiйö не уна. Шогдiыс, кыдз юöртiс ни сы вотöдз мамö, вöлöм чужöм эшö вундытöдззас. Этасянь тупöссес и эз шогмö: вöлiсö кытшöмкö вадзöлöсаöсь да няпчикаöсь.

— Корин тай, а етша жö мыйкö сёйин? — горöтчис мамö, кöр ме чеччи бöр пызан сайсис.

— Абу, мыся, мыйкö бытшöмöсь да...

— Баитi эд ме тэныт, пизьыс умöльöв, — дзик дорйисьöм могись горöтчис мамö, бергöтöмöн вештiс билань тупöссезöн сковородка, кыскис да сувтöтiс одзас заступ, нырыштчыштiс тшöканас оропыс вылö, ас кежас думайттöн, мыйкö дырна видзöтöв-керис жарöн пöльтан горись би ладорö.

— А тöдан жö?..

Но сылiсь пондöтöм баснисö сорисö сковородка вылын тшынасян тупöссез. Мамö дзик вунöтчис ме йылiсь, перыта лэбтыштiс джодж бердiсь заступ, оськöвтiс матöжык гор бердö. Ме сiдз и эг вежöрт, мый йылiсь сiя мöдiс казьмöтны меным аслас одзланься басниын. Но мамöлöн дженытика горöтчöм «А тöдан жö?» кыввес эшö öтпыр уськöтiсö тöдвылö важын ни чулалöм война, кöда вöтiс миянöс челядькад коста да учöтсянь и век кежö колис айтöммезöн, кöда шогья тырмöмви усис терпитны не только нытöг, фронт вылас усьöмместöг, гажтöмтчöм, но и тшыг кынöм да кöдзытсянь кынмöм. И нельки öнi, уна год бöртi, усяс кöр тöдвылö оланыс понда сэтшöм сьöкыта пессьöмын чулöтöм челядькад, войнаыс вылö лöгсянь да обидасянь сё эшö пыкöталö лов, курöтö ныр да синнэз.

Сибöтчис тулыс. Луншöр кежö вылына ни лэбтiсьлiс му весьтö шондi. И вöвлi кö мича погоддя, сiя, шондiыс, бытшöма шонтлiс гöгöр аслас пым югöррезöн. Сылiс лым. Кырассэзöт да канаваэзöт перыта визывтiсö гудыр шоррез. Деревня весьтын, польдöм почкаэс дукöн тырöм руын, одз асывсянь и сёр рытöдз эз лöньсьыв сьöдракаэзлöн дугдывтöг карзöм. Сибöтчис годлöн медгажа кад, дзир отирсö аслас сибöтчöмöн гажöтнытö сiя эз вермы. Тшыгöсь, нiя думайтiсö унажык асланыс кынöм йылiсь. Öтiккез ны коласiсь одз асывсянь, кытчöдз видзис чарöм, ветлiсö ыббезö, мед лым увтiсь мыччисьöм шором местаэзiсь чышкыны мымдакö сю. Мöдiккез лунтырöн гарйисö да тöлöтiсö гунадорын арсянь вартöм анькытшгöридз стоггез. Уна керкуэзын лунiсь лун кылiс поперечнöй пилаэзöн дышвевйöн гужгышалöм-пилитчöм: отир пилитiсö пес вылö вайöм уль кыдз да пипу, мед чукöртчöм пильнöй чагись пöжавны йики сорöн кöвдöммез да сiйöн сорöн вермыны вештыны ас дынiсь лун нето кык кежö тшыгсянь кулöм.

Сэтчö жö и войнаыс эшö эз чулав да сё одззамоз сетiс тöдны ас йывсис. Кадiсь кадö то öтiк, то мöдiк керкуö вовлiсö похоронкаэз. И паськавлiс сэк гажа сьыланкыв местö омöн деревня пасьта инька-нывкаэзлöн да старухаэзлöн сэтшöм норöн горзöм-герьялöм, что сiйö кывзöмсянь кöдзавлiс моросын сьöлöм.

Сэтшöм кадö, кыдзкö асывнас, кöр мамö мунiс триеруйтчыны, а ме, кыдз гортын олiсь, кöтöтi рос да лöсьöтчи чышкыны джодж, посöдзын кылiсö кинлöнкö негорöн рашкöтан оськöввез. Недыр мыйись оссис ыбöс. Коккесö жагвыв вöрöтöмöн, керкуас пырис менам ёрт, Колька. Жагвыв жö сiя сибöтчис порогувтiсь öшын весьтöдз, пуксис лабич вылö, юалiс:

— Мый тэ талун сёйин?

— Мый разь? Пильнöй чагись кöвдöм да шöмйöв.

— А ме талун вот кытшöм пöт. — Эстöн Колька дундöтiс ме одзын пась увтiсь кынöмсö, кынымиськö буткыштiс сы кузя миссьöттöм кулакнас, топ барабан кузя.

— А мый тэ сёйин?

— Мый, шуан? Тупöссез, вот, колö кö тэныт тöдны дак.

Ме тöдi, что вердны ёртöс быльнöй тупöссезöн сiя кадö некин эз вермы, и, вежöртана, что эта юöрлö эг верит. Тупöссесö сэкся положеннёын позис сёйны дзир вöтöн. Но ёртö басни бöрсянь нiя сэтöн жö и сувтiсö ме син одзын. Öмись казявтöг вотьыштiс сöдзöм дуль, а ачым ме одзлань юалi:

— Пизись, бытьтö, Колька, аха?

— Не-е, не пизись, а картовкаись, кын картовкаись, — шыасис паныт Колька. А одзлань, дзик дорйисьöм могись, эшö содтiс: — Но пизёвöйесся нiя немымда не умöльжыкöсь. Вот нельки этмымдочка не умöльжыкöсь. — И эстöн сiя мыччалiс меным дженытика ассис чаль йывсö.

— А кытiсь тiянлö кын картовкасö? Асланыт эм, аха?

— Абу. Миян асланым эшö тöв шöрнас, эшö дедö кувтöдз бырсис. А кысь — ог висьтав. Но ме тöда, кытöн сiя эм, кын картовкаыс. Ме тöн сэтчинiсь быдса ведра öктi. Некин эшö кыдзкö абу инмылöм. И талун бöра муна. Мунам öтлаын? Сэк пондан тöдны кысь. Только медперво кыв меным сет, что некинлö эта места йылiсь он висьтась.

— Честнöй кыв — некинлö.

— Сэк пасьтась, мунам.

Важ руд гуняокöн да бырöм нинкöммезöн, кöдна видзсисö дзир öтiк гöгöррез вылын (буржыкыс менам эта коста не вылö пасьтавны, не кокö кöмавны, кыдз и мöдiк деревенскöй челядьлöн, нем эз вöв), нюмрасьöм дора ва кайöтлан ведраöн кисой вылын ме да Колька петiм гортiсь.

Туй кузя ни кежалiм эшö Колька ордö. Сiя тожö босьтiс ассис тöнняся ведра. А кöр петiм бöр, ёртö дышöтчытöг мыччалiс меным чуньнас ведралöн асык кодь круг вылö, юöртiс:

— Вот этави ме тöн öктылi.

Ёртö баснисянь ме син одзын вились сувтiс джын ведра мымда кын картовкаыс, кыдз бытьтö сiя öнöдз и былись вöлi öктöм ни ме ведраö. Кажитчис нельки, что ме öмын чöс вачкыштiс кын картовкалöн юмöл корыс, кöда сiя кадö вöвлi миянлö сахар местö.

Погоддяыс эта лунö, топ нарошно миян понда, сулалiс мича да шоныт. Гажöн шыннялiс шондi. Рамыника маласьöмöн, пöльтiс лунлапöвсянь небыт тöв. Больгисö шоррез. Тулысыслö радуйтчöмöн, горöн дзульзисö кайез. Но не шондi гажыс, не шоррезлöн больгöмыс тшыгувья миянöс эз гажöтö.

Öтамöд сьöрын оськавтöн, ми жагвыв петiм деревня сайöдз и недыр мыйись сибöтчим медодзза вöрок бердöдз.

Медбы шедны Матiсьдзибöдз, ковсис вуджны öтiк шор, кöда вöлi медодзза вöр коласас. Гожумся кöс кадö ваыс эстöн овлö сымда, что и курöг подöн вуджас. Öнi жö эта шорокыс сэтчöдз вöлi польдöм да паськалöм тöвся туй бердöт, что не дор, не пон сылöн эз и тыдав. Ачыс туйыс быдсöн ни вöлi кутöм ваöн. А оль шöрöттяс сiя не öтiк местаöт орöтöм. Нiя местаэзöт öнi и горалiс-визывтiс шор.

Ми мунiм асывся кынтöм кузя, кöр шондiыс шонтiс эшö не сэтшöм вынöн. Сiйöн кок увтын туйыс вöлi чорытжык, а туй бердын прудитчöм ваыс лажмытжык. Векнитик тöвся туй кузя шор мöдöрас вуджим вадiсьтöг.

Чожа мый неыджыт вöрок, öтлаын шорыскöт, кольччис бöрлань. Ми ёртöкöт сибöтчим йöр бердö, кöда сайын пондöтчис колхознöй картовка му.

— Локтiм ни эд, — юöртiс меным Колька, кöр вуджим потшшес коласöт йöр мöдöрас.

— Эта и эм сiя местаыс?

— Сiя, конешно. Оз разь веритсьы?

— Оз тай мыйкö...

Картовка местаыс вöлöм сэтшöм матын деревня дынсянь, что медперво меным и былись эз веритсьы сыö, мед эстiсь мыйкö позис адззыны да вайны. Думайтсис: вöлi кö мый, дак сiйö ештiсö öктыны эшö миян вотöдз. А что муыс вöлись кушöтчис лым увтiсь, сымдаыс юрö некыдз эз пыр.

— Но адззылан вот ачыт, он верит дак.

Басниыс коласын ми сибöтчим гöрöм му бердöдз. Менö лöньсьöтöм могись эстöн Колька одзлань юалiс:

— Кыдз медперво пондам ветлöтны, доль или поперег?

— Меным кöть кыдз.

— Сэк перво доль.

Гырись нинкöма коккезнас — ёртö кокын нинкöммес вöлiсö дедыслöн — Колька медодз оськöвтiс межа бердiсь борозда мöдöрас, гöрöм му вылö. Лымыс увтiсь кушöтчöм бöрсянь тöвзьышнытö öнöдз сiя эшö и абу ештöм, но асывся кынтöм увья вöлi тран-тран кын и кытчöдз эз вöть. Колька сьöрö и ме кери сiйö жö.

Кынымкö оськöв бöртi ни ёртö мышкыртчис, лэбтiс кок увтсис да пуктiс аслас ведраö гулю кольть ыжда картовка дзоля, кöдалöн кынмöмсяняс векнитик кышыс янсалöм, кыдз кышньöг, а ачыс картовкаыс, сысянь жö, пöртчöм бель видзан крахмалö. Чожа мый медодззаыс бöрсянь Колька адззис и мöдiкö, и куимöтö. И дзир меным сэк кежö эшö и öтiк нем син вылö эз усь. Ме повзи ни сыись, что сiдз нем и ог адззы и сэк простöн ковсяс бертны гортö.

— Мый, он адззав? — дзик кылiс менчим думаöс, бергöтчыштiс недырик кежö мелань да юалiс менчим ёртö.

— Ог тай.

— А тэ ылöжык ме дынсянь вешшы да паськытжыка одзат видзöт, сэк пондан адззавны.

Эстöн ме вöлись и казялi, что муна ёртö сьöрö сы след кузя, видзöта унажыксö не одзам, а сы кок увтö. Оськöв кыным ылына ме чöлöмöн вешшыштi ылöжык и сы коста жö казялi одзсим курöг кольть ыжда картов. А кöр первуись мышкыртчи, лэбтi да жагвыв, мед казявтöг не уськöтны бöр да не жугдыны, пуктi сiйö аслам ведра пыдöсö, оськöв кыным ылына одзам мыччисис мöдiк. А сэсся эшö да эшö. Гортö простöн локтöмись неважынся полöмыс эта вылын чулалiс. Öнi ми оськалiм Колькакöт ордчöн вит-квать оськöв ылына öтамöд дынсянь, дугдывтöг дзирбарасим быд ладорö и, кадiсь кадö мышкырасьтöн, тэчим быдыс аслас ведраö кинлö мый пантасис. Сiдз кайим вывланись межа бердöдз, сiдз жö лэдзчим бöр. А сэсся керим эшö мöдiк и куимöт кытш. Öктöм картовка дзолянас ведраэзсиным пыдöссэс сайöвтчисö.

Сэк кежö вылына лэбтiсис шондi да бытшöма пондiс шонтны мусö. Вевдöрись кын коркаыс перыта небзис, кизертчис. Кок увтын лоис нильыг да нять. Бырöм кöмкöтсянь чожа мый коккез вамисö, пондiсö кынмыны. Но локны гортö простöн некинлöн миян коласiсь охота эз вöв, и кынмöмыс йылiсь öтамöдлö нельки эг и шыасьö. Не тэрмасьöмöн ми керим кытш бöрын кытш и сё ылöжык да ылöжык вешшим туй дынсянь.

Павжун вотöдз кын картовкаыс джын ведра мымдаöн кыкнаннымлöн и былись лоис öктöм. Но сэк кежö сэтчöдз пондiс симавны кынöм, сыöддьöн охота вöлi кöть мый-нибудь сёйны, что эта кынöм сималöмсянь дикмис да бергöтчис юр. Эз ло некытшöм вын ветлöтны одзлань кизертчöм му вылöт. Коккез каттисисö öтамöд коласын, сiйö и видзöт — усян. Мышкырасьны одзлань кын картовкаэзла, кöдна пантасьлiсö одззамоз, некытшöм охота эз ни вöв. Öнi ме видзчиси дзир öтiкö, — кöр Колька висьталас мунны гортö. Но сiя мылякö эз тэрмась. Жагвыв коккесö кыскалöмöн, ёртö керис кытш бöрын кытш, сё öктiс да öктiс. Сы сьöрö жö, вель ылына кольччöмöн, ковсис вöтлiсьны и меным.

Но вот шондiыс дышвевйöн бергöтчис рытлань. Сэк кежö и ведраыс Колькалöн тырис. Ме ассим тыртнытö невночка эг ешты, но вöтчыны ёртö сьöрö охота эз вöв. Тыра ведрасö сьöрын кыскалöмсянь öнöдз менам киэз орисö ни. А сiйö жö эшö колiс кыдзкö вермыны вайны и гортöдз. Öнi вöлись Колька сувтiс, лэдзис кисой вывсис ведра, бергöтчис мелань, юалiс:

— Тырмас талун кежö или тыртны мöдан?

— Тырмас, Колька. Сьöкыт лоас гортöдз кыскыны.

— Мунам сэк.

Сiя жö кизертчöм му кузя, бырöм нинкöма коккезöн вонясянöдз бродитöмöн, сьöрсьöн-бöрсьöн ми кыссим межа дорöдз, иньдöтчим деревня ладорö.

Одззамоз сималiс кынöм. Шатлавтöдз дикмис да бергалiс юр. Но бертiмö ми не простöн, и эта кöть невночка гажöтiс. Эд миян ведраэзын — чуть я не тыр менам и тыр ёртöлöн — вöлi öктöм кын картовка дзоля. И ась эта вöлi не настоящöй картовка, ась сiя унажыксö вачкисис назём вылiсь чернила рöма ядовитöй кульбук вылö, но сiйö, кын картовка дзолясö, позис эшö сёйны, мед только не кувны тшыгйöн, сiдз кыдз не менам гортын, не Колькалöн некытшöм буржык сёян этася сiя кадö эз вöв.

— Но эшö он верит, что местасö ме былись тöдi? — юалiс менчим ёртö, кöр ми вуджим тыра ведраэзнаным йöр саяс.

— Мыля нö ог? Верита öнi.

— А некинлö он висьтась, кысь öктiм?

— Конешно, ог.

— Сэк эшö и ашын кыкöн позяс ветлыны, и мöдлун тожö. Сiдз эд?

— Сiдз.

— Кынöмыт тэнат оз симав?

— Сималö.

— А мый бы тэ медöддьöн сёйин?

— Нянь, — дженытика шыаси ме паныт да горöн ньылыштi öмсим сöдзöм дульöс.

— И ме тожö. Вот кöть бы эта ыждышта торок. — Эстöн Колька сувтöтiс ассис тыра ведрасö кок увтас, сувтiс ачыс да мыччалiс меным веськыт кинас шульга киись кык кусiньтöм чунь вылö, юалiс:

— Сiдз эд?

— Сiдз-ту сiдз, да кысь сiйö абутöмсö босьтан.

— Но чöв. Ваян вот талун гортат этö картовкасö, весöтан, дак рытнас тэныт мамыт тыр тупöссесö пöжалас. Пöттöдз верман сёйны, — висьталiс меным Колька лöньсьöтöм могись.

Эта коста ми жагвыв сибöтчим шор дорö. А кöр казялiм, мый öнi эстöн керсьö, паймыштöмöсь син одзын оссьöм картинасянь, кыкнанным лöньсим.

Шоныт шондiа лун бöрсянь öнöдз оляс шорыс сэтчöдз вöлi ыждöм да паськалöм, что не только вуджны, а и дзар керыштны сы вылö петiс полöм. Тöвся туйыс, кöда кузя ми асывнас вуджим талань, öнi лажмытжык местаöт не öтiк дас метр пасьтöн вöлi босьтöм ваöн, кырöтöм. Кырöтöм местöттяс вынöн быгыльтiс-визывтiс шор.

— Йöрмим эд, Колька, — горöтчи ме ёртöлö, кöр сувтöтi кок увтам ассим тыра ведраöс. Паныт эталö Колька мылякö эз шыась. Сiя тожö лэдзис кисис ведрасö ордчöн менамиськöт, чöлöмöн пондiс нёджжасьны ыждöм шор ладорö да мöдöрас.

— Мый нö öнi лоас? — эг вермы видзсьыны да юалi ме одзлань ёртöлiсь недырик чöлыштöм бöртi.

— Колö вуджны. Мый разь эшö.

Полiм ми ёртöкöт не сiдз ас понда, кыдз öктöм картовка дзоля понда: мед казявтöг не кисьтны сiйö ваас, а кыдзкö вермыны вуджöтны шор мöдöрас да вайны гортöдз. И сё жö пырны кöдзыт ваас миян некöднымлöн охота эз вöв.

Бергалöв-керим мыйкö дырна шор дорас, но керны нем, колö вуджны. Бöртiжык баитчим сiдз: меным мунны одзас. Оз позь висьтавны, что ме вöлi ёртöся смевжык либо сiя менö бöбöтлiс. Причинаыс эстöн сiя, что менам и ведраыс вöлi кокнитжык, и ачым тожö. Колькася ме вöлi не только томжык öтiк годöн, но и тöдчöмöн учöтжык вывтырнам. И видзас кö ва увтö дзебсисьöм туй менö, видзас и ёртöс. Правильнöя я вöлi примитöм миян решеннё — судитны не миянлö. Кыдз баитчим, сiдз и керим. Не кынмыны жö шор мöдöрас, кöр отсöтсö видзчисьны некинсянь.

Полöмöн, жагвыв ме иньдöтчи ваöн босьтöм туй кузя, Колька — ме сьöрö.

Бродитны вонясянöдз полöм эшö эз пет. Но кыным одзлань ми мунiм, сыным кок увтын туйыс лэдзчисис ва увтас сё пыдöжык да пыдöжык. Вот сiя пидзöсви ни, вот эшö вылынжык. Дженытика оськалöмöн, ме вынсьöтча бы мунны одзлань. Но воля оз тырмы. Коккез кывзiсьтöг бергöтчöны бöр. Сöнöга кöдзыт васянь сотö, топ калитöм кöртсянь. Ойтöв кыскö жилаэз. Этасянь коккез лоöны дзик не аслат, неммöны.

— Мун! Мун одзлань! Кытчö бöр бергöтчан?! — горöтлö меным Колька бöрсяням, тальö пятаэз.

Думанам ме бы и тэрмася. Но ваöн незьдöтöм тöвся туй пуксьö, паськалö öтмöдöрö, топ песок, пышшö кок увтiсь.

— Ы-ых, ы-ых, — ог вермы видзсьыны да кадiсь кадö видзтöг петö ме моросiсь.

Картовка дзолянас ассим ведрасö ме видза кыкнан кинам морос одзын, а Колька ёртö месся вынажык, — лэбтöм ассис нельки пельпон вылöдз. Нöбöтны сiдз тыра ведрасö и абу кокнитжык, но одзын тыдалö буржыка.

Вот ваыс лэбтiсис менам ведра пыдöс бердöдз, одзлань лэбтiсьö эшö вылынжыка. Ме вынсьöтча не гумыштны. Сiдз, оськöв бöрын оськöв, сибöтчам шöрöдззас.

— Мун чожжык! — горöтлö ёртö бöрсяням. — Эз ни уна кольччы, — Но ыксö сiя не сiйöн, что ме муна öддьöн жагöна, а чожажык аслас полöмсянь. А ме эта коста не кулöм не ловья, пола паныт кыв горöтчыны. И дзир одззамоз: «Ы-ых, ы-ых» — видзтöг петö моросiсь.

Гöгöр лöз видзан васянь, кöда горöн шумитöмöн ыскöвтö туй мöдöрас, а öткоста, вынöн татшкöмöн, вынсьöтчö пöрöтны кок йылiсь, пондö бергöтчыны юр. Видзся быд вынiсь, мед не сетны ваыслö пöрöтны да нöбöтны ачымöс да не горзыны. Ваыс вылö видзöттöг, кошшышала сы увтiсь коккезнам чорытжык местаэз. Сiдз ми оськалам öтамöд бöрсянь сё одзлань да одзлань. Вот и ваыс ни кыдз бытьтö пондiс чинны кок увтiсь, а вит-квать метр ылына одзаным тыдыштiс сы увтiсь мыччисьöм туй. Сiдзкö, джын шорсö чулалiм. Оськöв, эшö оськöв. Вдруг кок увтын, кытöнкö ва увтас, кылiс негорöн мутшнитöм, вынöнжык чепöссис одзлань шор. Этö пуксис миян кок увтын тöвся туй. Сэк жö негорöн жолькнитiс бöрам ведра вуг. Кылiс, кыдз мыйкö тульснитчис ваас. А одзлань ёртö повзьöм голосöн ни:

— Ы-ых! Ма-а! — А сы бöрсянь горзöмöн ни: — Ы-хы-хы...

Повзьöмувья ме недырик кежö сувтчыштi да дзар керыштi бöрам, Одзас боквывтчöмкодь ведрасö видзтöн, Колька сулалiс бокынмоз туй весьтсянь, моросви ваын да горзiс. Горзiкас жö öт кинас сiя вынсьöтчис кутавны ныр одзöттяс перыта кывтан картовка дзоляэсö, кöдна ваыс нöбöтöмсянь перво жö эз ештö вöйны.

Эта картинасянь да ёртö горзöмсянь менö кутiс полöм. Кылi, кыдз синнэзсим сöдзöны синваэз. Но мый керны одзлань — эг тöд. Колiс бы, натьтö, бертны бöр да пондывны мыйöнкö отсавны ёртöлö, но öддьöн петö полöм пырны мöдöтпырись сы пыдына ваö. Сэтчö жö ассим тыра ведрасö ме видза одззамоз морос весьтам и киэз менам тыраöсь. Сiдзкö, и отсавнытö сылö лоö немöн. Сiйöн тырöм синнэзöн да чöлöмöн, морос одзö жмитöм ведраöн ме и кольччи сулавны мыйкö дырна кежö пидзöсöдз ваын.

Эта коста визылыс кыскис сьöрас Колька ныр увтiсь медбöрья дзоляэз. Кутавны одзлань кольччис нем. Сэк вöлись ёртö, сё эшö горзытöн, жагвыв, оськöв бöрын оськöв, пондiс сибöтчыны мелань.

Недыр мыйись ми петiм туй вылö. Эстöн вöлись и усис меным син вылам, что Колькалöн öтiк кокыс нач кöмтöм.

Сэтчин, ва пытшкас, кöр пуксис миян увтын туй, сылöн дедыс кокись ыджытся-ыджыт нинкöмыс кытчöкö то ли сибдöм, то ли кышасьöм да орöм вонь увья сiдз сэтчин и кольччöм. Кокыс бердö каттьöм вонь сорöн кольччöм дзир öтiк чöвтöтовöй бырöм нямöт.

Вежöртана, что пырны бöр ваö кольччöм отопка увья охота миян эз вöв. Кöсжыкинас ни Колька жагвыв рудзöтiс ведраö гумыштсьöм ва, мыйсянь сылöн картовкаыс кольччис дзир джынас. Чöвтчыны, мед пидзравны вывсиным люзь ва паськöм, ми эг ни пондö, сiдз и иньдöтчим одзлань. Бур кöть сiя, что тулысся шондi югöррез увтын вевдöрсяняс шольöм лымыс вöлi небыт. Колькалiсь кöмтöм коксö эз бытшкав. Неммытöдз жö кынмöм кöдзыт васянь, лымыслiсь кöдзытсö сiя сылöн эз ни кыв.

Тэрмасьны тыра ведраэзнас етш миян эз вöв. Дыр мыйись жагвыв пырим деревняö.

Вот и Колькаэзлöн льöмпу, кöда сулалö карчйöр угöлын, важ да лажмытик баня весьтö уввесö паськöтöмöн. Öнi сiя эшö листтöм, нельки почкаэс абу потöмöсь. Но чулалас эшö месяц мымда кад и льöмпуыс ловзяс. Оссясö тыра почкаэз. Ныись мыччисясö веж рöма небытик да лякасян листоккез. А чожа мый эта бöрсянь оссяс льöмпулöн цвет. Неделя сьöрна, а то и дыржык, ловзьöм льöмпу пондас купайтчыны кокнит да чочком кымöрын, тыртны ас гöгöр русö юр бергöтчытöдз коддзöтан чöскыт дукöн.

Сэк кежö быдсöн ни сылас вöрись лым. Визывтасö да пакмасö тулысся ваэз. Ыббез вылын петас кöктоин, а лажмытжык видззез вылын пондас лэбтiсьны шöмкор да кöчазь. Медколанаыс жö — кöть кöдöрö пондас судзны кок. И вермыны кö кыссьыны сiя кадöдз, сэк тшыгйöн он ни кув.

Недырик ме эшö сулалыштi Колькаэз посöдз дынын, видзöтi, кытшöм жагвыв ёртö кыскис ассис тувдöм да мыдз коккесö поспу вывсянь поспу вылö, а сэсся сiдз жö, дзик гусьöн да мелань дзар кертöг — не сэтчöдз ни, тыдалö, сылö вöлi эта кадö, — сайöвтчис посöдз ыбöс сайö.

Ме гажтöма ыш ловзиси ёртöлö завидуйтöмсянь. «Вот сiя и гортын ни. А меным эшö колö мунны да мунны, кыскыны сьöрам тыра ведра». Кöть муннытö öтнамöлö кольччис кык сотня метрся не унажык, сэксялö меным и сы ылынаыс мыччассис сьöкытöн да ылынöн. Важын ни вугмисö ведра вуг бердын да дугдiсö кöстасьны чуннез. Люзь ва да кöдзыт паськöмсянь нач эз кывзiсьö коккез. А тыра ведраыс мыччассис сьöкытся-сьöкыт изöн, кöда кык кусiнь кусiньтiс менчим вывтырöс да кыскис увлань. Нöбöтны сiйö шоччисьлытöг некытшöм етш эз ни вöв. Ковсис сувтчышавны быд дас оськöв бöрсянь, мед кöть öтпырись ештыны ловзисьны быдсöн моросöн да вуджöтны ведрасö киись киö.

Но вот, вöлиськö, и ме сибöтчи аслам посöдз дынö. Колькася не боёкжыка кыски поспуэс кузя вывлань ассим ведра, пыри.

Вайöм картовка дзолянас ведрасö керкуас ме сувтöтi западня бердö, сэтöн жö, кыдз чайтчи, перыта гышкöптi коксим разьсьöм нинкöммез, чöвтi вывсим люзь ва паськöм да кайи гор вылö. Но кытчöдз шоналi, усис пöттöдз горзыны да бергавны, кыдз ош увтын. Неммытöдз кынмöм кикок шоналiканыс сэтчöдз чирыштiсö, что терпитны этö зубытсö некытшöм вын эз судз. Кажитчис, нiйö öтдруг бытшкалöны унася-уна еммезöн. А шоналöмыс бöрсянь и ачым ог тöд, кöд коста онмöсси.

Сайми ме сёр рытöн. Сiя кадö мамö вöлi гортын ни. Лонтöм горын гажöн шовкöтiс пес. Негорöн ургис-лэбтiсис трубаöт тшын. Мамö бергалiс гор би одзын. Кылiс сковородкалöн да заступлöн городз вылöт тöдса гужгышалöм. Пöжассисö тупöссез. Нысянь дукыс паськалiс омöн керку пасьта. Но ульлунся дук вылö сiя матын эз вачкись. Тупöссезсянь вайöтiс сiя кын да сiсь картовка дукöн, кöдö ме вайи гортö.

— Но мый, саймин? Чеччы инö. Дöс ни эд талун тэнат кынöмыт сималiс. Лэдзчы гор вывсис. Часöт ме тэнö пыммезнас верда, — дзар керыштiс мелань да горöтчис мамö.

Ме жагвыв чеччи. Сьöктамöм юрöс ковсис видзны быд вынiсь. Кажитчис, что сы кузя вартiсö сьöкыт кузнечнöй кувалдаöн, мыйсянь сiя менам горалiс, топ чугуннöй.

Зэгалан коккез вылын лэдзчи джоджöдз. Но пешлыны вайöм картовкаись пöжалöм тупöссесö меным сiдз и эз усь. Дуксяняс ни пондiс гудрасьны сьöлöм, юр бергöтчис. Медбöрьясис тöдвылын кольччис дзир сiя, кыдз керкуыс мыйсянькö пондiс боквывтчыны: стенаэс, джоджыс да потолокыс вöрзисö асланыс местаись, дзугсисö, пиньласисö, а сэсся пемдiс син одзын.

Невночка кокнитжык лоис меным неделя бöртi. Сэк ме первуись чеччи ольпасись да сибöтчи öшын дынö.

Öтöрас сулалiсö мич да гаж. Чулалöм каднас одззася лымись и след ни некытöн абу кольччöм. Ыббез быдсöн кушамöмась. Югмыштöм да ятнöйсялöм аслас очертаннёэзын ылiсь вöр. Сэк кежö öшын увтын пондöм ни зелёнöйсявны луд. Карчйöрись межа вылын ештöмась оссьыны лапкорлöн медодзза цветтэз, кöдна гöгöр горöн дзингытöн лэбалiсö саймöм балямошшез. Кытшöмкö коласiсь петöм гöрд сера бабыв чепсасис руас то öтöрö, то мöдöрö, дзик эз тöд радувьяс, кöдöрö лэбзьыны, медодз. Улица мöдöрись соседдэз йöр бердын цветитiс верба. Сы бердö жö öшöтöм кайпоз вылын пукалiс сьöдкай да басöка шевкйис борддэзнас, а сылöн быднёж питиривайтöм-сьылöмыс кылiс нельки керкуöдз. Чожа мый ме чеччи öшын одзсис бöр, перыта пондi кöмасьны.

— Тэ кытчö сiдз лöсьöтчан? — оськöвтiс ме дынö да паймыштöмöн юалiс мамö.

― Колька дынö. Ми сыкöт баитчим кайпоз керны. Сьöдкайез жö, вон, локтöмась.

Эта юöрсянь мамö, тыдалö, повзис эшö öддьöнжык. Мыйкö дырна сiя нельки эз адззись, мый висьтавны одзлань: курччöвтöм тырпöн да чöлöмöн сулалiс ме одзын, джодж шöрас. Сэсся сылöн тшöкаыс мыйсянькö перыта пондiс тогзьыны, а сы синнэзiсь сöдзисö синваэз да, öтiк бöрсянь мöдiк, чепöссисö увлань.

— Он ни тэ, дитя, Колька ёрттö сэсся некöр адззыв.

— Мыля, мама? — Дзебисö сiйö... тöн...

Эстöн мамö одзлань видзсьынытö эз ни вермы. Горöн причитайттöн, сiя мыйкö дырна кежö вевттис юр вылiсь чышьян сорнас ассис чужöмсö.

Ме жö, дзик кынмöм местаам эта юöр бöрсянь, пукалi вöрöтчытöг и эг тöд, мый пондыны керны одзлань. Мамöлiсь кыввесö ме и вежöртi, дзир веритнытö ныö эг вермы, а висьтавны веськыта, — веритнытö некытшöм охота эз вöв. Ме киись кыдзкö казявтöг мынiс кок бердö каттьыштöм нямöт, разьсис да усис бöр. Ачым жö шыасьтöг видзöтi кытчöкö мамö пыр, и сё эшö вынсьöтчи сувтöтны син одзö сiйö, мый часöт дзир усис кывны мамöсянь. А сiя ме чöлöм вылö сёрöнжык эшö юöртiс:

— Тiян увья эд куимöт лунас ковсис нельки Сенинаöдз ветлыны да пельшöричаöс вайöтны. Спасибо да спасибо Тасяыслö. Сы отсöтöн дзир тэнö бöр и ловзьöтiм.

— А Колькасö?

— Сiя, беднöй, пельшöричаыслiсь локтöмсö видзчисьнытö абу ни вермöм.