Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Сизимöт картина

Сёр арöн, фермаись керкуокын. Заведующöй пукалö аслас пызан сайын, жагвыв тэчö счётыэз вылö. Заборка сайсянь кылö простöй ведраэзöн гольöтöм да инькаэзлöн негорöн баитöм. ТАИСЬЯ да ГАЛИНА öшлöны öшыннэз весьтö песлалöм занавескаэз, негорöн сьылöны «Горадзуль». Заборка сайсянь петö МАРИЯ ВЛАСОВНА.

МАРИЯ ВЛАСОВНА (лöсьöтыштö юр вылас чышьян, заведующöйлö). Ештöтчиссис эд миян.

Нывкаэз сьывнытö дугдöны.

ИВАН ФРОЛОВИЧ (калькöтö синнэсö счётыэз бердiсь). Ештöтчиссис и бур. Пуксьö, шоччисьö.

ВЫСЬТIСИСЬ (мыччисьö ыбöс коласын). Дак дыр я мый я эшö собраннёыс оз ло?

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Мый, поди, дырсö. Неважын правленнёсяняс звонитiсö, видзчисьны тшöктiсö. Туй вылас ни öнi кытöнкö. А кыдз локтасö, сiдз и пондöтам.

ГАЛИНА (öшын дынсяняс). Да вот, тыдалö, нылöн ни автомашинаыс мыччисис.

Высьтiсиссез жагвыв пуксьöны. Заведующöй вились мышкыртчö аслас счётыэз весьтö. Кылö автомашиналöн сибöтчöм. Пырöны председатель, парткомись секретарь, бригадир, зоотехник, здоровайтчöны, пондöны чöвтчыны.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (чöвтчöмöн ни сувтчö джодж шöрö, сынасьтöнняс, заведующöйлö). Мый, Иван Фролович, сё лыддян?

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Да вот... (Лэдзö кисис ручкасö, веськöтчö.)

Чöлöмöн пуксьöны бригадир да зоотехник. Парткомись секретарь сибöтчö пызан дынöдз.

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ. Но и кыдз? (Пуксьö.)

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Да кыдз вот... Оз тай мыйкö меным веритсьы, мед сы ыжда привессэз суткинас куканнеслöн вöлiсö.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (нерöмöн моз). Вот кыдз? Нельки оз и веритсьы. А мыля бы? Кытшöм сэтшöм причина увья? Тулыссяняс, шуам, эз веритсьы, дак сэк куканнес эшö вердтöмöсь-быдтытöмöсь вöлiсö. А öнi мыля оз веритсьы, кöр миян подаыс быдтöм-вердöм картавылас сулалö? Или мöдан висьтавны, что кукань вöдитiсьыс миян умöля уджалiс?

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Да не. Таисья йылiсь öнi сымдасö он ни висьтав.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Дак мый нö эшö сэк?

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ (шутитöмöн). Аслас синнэзлö оз верит.

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Былись сiдз и эм. Некöр жö эшö эта вотöдз миян колхозын сэтшöм привессэс эз вöвлö.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Ах, вот мыйын делоыс. Привессэс, сiдзкö, эз вöвлö. А сэтшöм куканнес вöвлiсö, эзö?

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Да вежöртана — эзö. Кысь нö нылö привессэстöг сэтшöммезнас вöлi лонытö?

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Дак тэ бы перво жö сiдз и висьталiн, что не привессэс, не куканнес асьныс, сэтшöммезнас эшö некöр эз вöвлö. А то оз эшö, видзöт тэ, сылö веритсьы. Мымда сё жö суткися привесыс петö?

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Сораси, батi, эшö кытöнкö да... Но мыйкö кило саяс.

СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА. Некытшöм сорасьöм сэтöн абу. И ми правленнёас тожö неöтпырись лыддим, сымда жö петö.

ТАИСЬЯ да ГАЛИНА кончитöны ассиныс удж, сибöтчöны, пуксьöны высьтiсиссез коласö. ГАЛИНА — матöжык öшын дынö.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (заведующöйлö). И мымда тэ, интересно, таво этаись государствоыслö яйсö сетан?

ИВАН ФРОЛОВИЧ (думайтöв-керö ас кежас). А триста центнер гöгöрас, натьтö, кыскас.

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ. Триста гöгöрас, шуан. А, ноко, лыддьы, мымда вылö сiя тэнат сувтас. Пукты-ко вот быд центнер вылö сто восемьдесят рубöн, видзöтам, мымда петас.

ИВАН ФРОЛОВИЧ (вились мышкыртчö счётыэз весьтö, лыддьö öтпыр, мöдöтпыр, дивуйтчöмöн жмитыштö пельпоннэзнас). Не сiдз, натьтö, мыйкö, не сiдз.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Но мымда?

ИВАН ФРОЛОВИЧ (тшöканас öвтыштöмöн мыччалö счётыэз вылö). Да вот... пятьдесят четыре...

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ. Мый пятьдесят четыре? Руб или копейка?

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Да мыля?.. Пятьдесят четыре тысячи.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (вывлань лэбтыштöм чуньöн). Во-от! Сiдз и висьтав — пятьдесят четыре ты-ся-чи.(Бергöтчö быдöнныслань.) Кылат, ёрттэз?! Пятьдесят да эшö и четыре тысячи. Вот мымда вылö сувтас куканнесö яяс сетöмыс. А колö кö тiянлö тöдны, уна эта или етша, дак кывзö, висьтала — тшöтш сымда жö, мымда фермасис высьтöм йöвсö вузалöм понда. Вот сiдз вот, ёрттэз.(Бергöтчö бригадирлань.) Тэ кылан, Прокопий Егорович?

Высьтiсиссез дивуйтчöмöн пондöны шушкöтчыны öтамöд коласын.

ПРОКОПИЙ ЕГОРОВИЧ. Да кыла, не глухöй.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Но и мый öнi эта вылö висьталан? Эшö, батi, куканнесö вердöм понда паныт пондан ордавны?

ПРОКОПИЙ ЕГОРОВИЧ. Эдö на эшö одза-одз вердöмнаныт ошшасьö. Сеттöм эшö поданыт. Сетö да вöлись. Видзöтам эшö, мымда вылö тiян куканнезныт кыскасö.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. И сетам! И кыскасö! Мыля бы и озö, кöр нiя миян вердöм-быдтöмöсь картавылас сулалöны?

МАРИЯ ВЛАСОВНА. Не вывтi я уна лыддит?

ВЫСЬТIСИСЬ (сералöмöн). Потолоксис, батi, джынсö содтiт да?

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Эгö эд, ёрттэз. Нем вылö вöлi таво сымдасö кернытö. Нем сiя миянлö оз сет.

ИВАН ФРОЛОВИЧ. Дак, батi, ми былись кытöнкö сорасим?

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Некытшöм сорасьöм эстöн абу Ми зоотехникыскöт рытывбыт эта дорын правленнёас пукалiм — сымда жö петiс.

ИВАН ФРОЛОВИЧ (дзик саймыштöм понсянь). Сiдзкö, и ме эг сорась? Сiдзкö, былись пятьдесят четыре тысячи, а? Вот тай сiя кытöн миян золотöй жилаыс вöлöм!(Чеччöвтыштö пызан саяс.)

ВЫСЬТIСИСЬ. А нем баитны. Золотöй жö и эм, былись кö сымда вылö куканнезнытö примитасö.

МАРИЯ ВЛАСОВНА. А мымда жö сэк кукань вöдитiсьныт шедтiс, сы ыжда деньга вылö куканнезныт сувтасö дак?

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (киэсö öтмöдöрö паськöтыштöмöн). Вот сiя, ёрттэз, эшö лыддьытöм. Но ме думайта — мымда шедтiс — быдöс сылöн.

ВЫСЬТIСИСЬ. А одзжык нö тi кытöн вöлiт? Мыля одзза годдэзас подасö сiдз эд быдтö-вердö?

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (гыж-гыж керö юр бöрсö). Некинлö одзжык вöлi сiдз вердны-быдтынытö. Сэтшöм мортыс öннявиöдз фермаас, куканнес дынын эз вöв.

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ (кватитчöмöн). Ах да, Таисья. Ме эд чуть эг вунöт. Гожумбытнас тэныт, натьтö, и зеркалоыс одзын видзöтчышнытö кадыс эз петав. На вот кöть сы местö öнi ас вылат видзöтышт.(Кыскö кармансис газета, оськöвтö матöжык Таисья ладорö, сетö.)

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. А пизьсö куканнеслö вайисö, эзö?

ТАИСЬЯ (паныт сувтчöм коста босьтö нюжöтöм газета, предыслö). Спасибо, Яков Терентьевич, вайисö.

ГАЛИНА. Ноко, Тайка, вай татчö газетасö, видзöтам.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. И картовка эм?

ТАИСЬЯ (дженытика дзар керыштö осьтöм газета пытшкö, сетö Галиналö да мöдiккезлö, паныт предыслö). Эм кытчöдз. Талун асывсянь тележка мымда эшö капуста лист ректiсö.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Вот и бур. Öнi тi кыкöнöсь. Вердö поданытö бытшöмжыка, мед сеттöдззас эз умöльтчö. (Одзлань быдöнныслö.) Вот сiдз вот, ёрттэз! Чукöртiм ми талун тiянöс, мед баитыштны ас коласын тавося гожумсö чулöтöм да асланым удж йылiсь. И колö висьтавны, что уджалiм ми таво не умöля, унаöн буржыка, ежели чулалöм годдэзö. Мый миянöс гажöтö медöддьöн, дак этö том кукань вöдитiсь Гырова

Таисьялöн удж. Сiя миян босьтiс сэтшöм привессэз, кытшöмöсь колхозас эшö некöр эз вöвлö.

ГАЛИНА, а сэсся быдöнныс горöн пондöны шовкöтны оча ки долонь.

МАРИЯ ВЛАСОВНА. А нем баитны, мырсьöв-керис нывкаыс гожумбытнас этна привессэз кузя, кыдз подаыскöт, сiдз и... (Чöлыштöм бöрсянь.) Висьталö спасибо, тырмис мылаыс дак. Кинкö мöдiк сы местын, öвтыштiс бы кинас куканнезныт вылö, сымда и эм.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Да тöдам, ёрттэз. Медбурыс сыын и эм, что кытшöм бы эз вöв сьöкыт, мымда бы эз ков мырсьыны куканнезкöт да миянкöт, мукöд правленчиыскöт, подакокувт да вердчан понда, Таисья миян не эз сувт, не эз кеж аслас туй вылiсь. Аслас уджöн, аслас мырсьöмöн сiя вермис керны сiйö, мыйö миянлö, правленчиыслö нельки эз и веритсьы. Вот мый сэтшöм мортлöн мечта да сiйö судзöтöм понда пессьöм. И вöв талун тiян коласын унажык Таисья кодьöммес, видзöтан кö, и колхозыс ёнжыка бы сулалiс.

ВЫСЬТIСИСЬ. Не öткодьöсь отирыс. Не быдöнныс сы моз вермасö.

МАРИЯ ВЛАСОВНА (паныт). Мыля жö не быдöнныс? Кинлö нö охота медбöрын кыссьынытö? Но медперво ась ачыс правленнёыс колана условиеэсö сетö, да вöлись уджыс понда миянлiсь юалö. Тöв эд вот локтö, а кукань картасö сiдз и эз кончитö. Тöвся рационнэс сувтöтöмöсь. Вот нiя стена вылас öшалöны.(Мыччалö кинас стена бердын öшалан рационнэз вылö.) А уна я ныись прокыс, кöр ми öнöдз кöс кöрым-идзас вылын мöссэсö сулöтам?

Эта коста öшынöт öтöрсяняс öтпыр, мöдöтпыр тыдыштö би югöрлöн дзайкнитöм.

ГАЛИНА (дзар керыштö öшынö, перыта бергöтчö Таисья ладорö, паймыштöм голосöн, горöн). Тайка! Видзöт жö лок! Мый эта сэтшöмыс!

ТАИСЬЯ (повзьöмсорöн). Кытöн мый?(Чепöссьö öшын дынö.)

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Мый сэтчин лоис?

ТАИСЬЯ (горöтöмöн). Сотчам эд! Куканнес менам!(Чепöссьö ыбöсö.)

Осьта ыбöсöт пондö кывны куканнезлöн горöн баксöм. Быдöнныс чеччалöны асланыс местаэзiсь. Кинкö бöрсянь горöн пöрöны стул да скамья. Кинкö падмö да усьö. Кынымкö высьтiсись повзьöмувья ойзöмöн уськöтчöны заборка сайö, сэтчинсянь пондö кывны горöн горзöм.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Таисья! Сулав! (Летöвтö тув вылiсь шапка, уськöтчö Таисья сьöрö.)

ИВАН ФРОЛОВИЧ (бригадирлö). Лок жö пожарнöй машинасö...(Пасьтöг, шапкатöг уськöтчö ыбöсö. Сы сьöрö котöрöн петö бригадир.)

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ (сувтö джодж шöрас). Лöньсьö, ёрттэз! Эд лэбтö паникасö! Кин эшö сэтчин герьявны пондiс?!

ТАИСЬЯ (öтöрсяняс, куканнес баксöм пыр, быд горшись). Петö чожжык! Кусöтны колö! Кукань картаыс сотчö! Куканнес менам!..

ИВАН ФРОЛОВИЧ (недырик кежö мыччисьö ыбöс коласас). Чожжык, инькаэз, ведраэзнас!(Сайöвтчö бöр.)

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (öтöрас). Таисья! Сулав! Кытчö тэ би пытшкас пыран?! Таисья, мыся! Таисья-а-а!

ГАЛИНА, МАРИЯ ВЛАСОВНА да мöдiк высьтiсиссез, öтамöдсö ыбöс коласас тэрмöтöмöн, простöй ведраэзöн петöны. Дзир шардöм сина зоотехник, не кулöм, не ловья, быдсöн вывтырнас тогзьытöн, кольччö пукавны аслас местаын.

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ. А тэ мый сэтöн пукалан?

СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА (юрнас öтмöдöрö перыта зэгöтöмöн). Ог ме лысьт сэтчин. Пола ме...

СТЕПАН ВАСИЛЬЕВИЧ (зэркыта öвтыштö кинас зоотехник вылö, оськöвтö телефон дынöдз, босьтö трубка). Алло, алло, правленнё? Силантий, тэ? Кывзы, мый висьтала. Часöт жö лэбты бригадасö кок вылö, фермаыс сотчö. Да, да, пожар! Öнi жö татчö быдöннысö! Да, да!(Пуктö трубкасö бöр, котöрöн петö.)

СВЕТЛАНА САВЕЛЬЕВНА горзытöн иньдöтчö парткомись секретарь бöрсянь, но куканнес баксöмсянь да отирыс гöрöтлöмсянь ыбöс коласас кутö киэзнас пеллесö, бергöтчö бöр, лэдзчисьö скамья вылö. Ылiсянь пондö кывны сабан бердö горöн вартлöм. Шумыс коласын ыбöс весьтын мыччисьöны ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ да ТАИСЬЯ

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (кыкнан кинас Таисьясö видзтöн). Лок, лок пыр. Нем тэныт сэтчин кернытö. Тэ мыйкö думайтан жö, али он, веськыта би пытшкас пыран.(Палитчöм чужöма да тшыннялан паськöма Таисьяöс сiя пыртö керкуок пытшкö, пуксьöтö скамья вылö.)

ТАИСЬЯ (горзöмсорöн). Лэдзö менö, Яков Терентьевич! Куканнес сэтчин менам... Гожумбыт ны понда песси! Эта мымда вын пуктi! Лэдзö, куканнес сотчасö!(Пондылö мынöтчыны председатель киэзiсь, кынымиськö пондылö чепöссьыны местасис.)

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Да чöв тэ, Таисья! Пукав, тэныт висьталiсö! Тэтöг куканнесö лэдзаласö. А картаыс сотчас, дак ась сотчö. Вильö сы местö строитамö.

ТАИСЬЯ. Да кыдз эстöн пукавнытö, кöр менам куканнес сотчöны?! Эта мымда вын! Эта мымда кад! Гожумбыт сьöрна жö ме нiйö песси-вердi! (Мынöтö киэсö, горзытöн уськöтчö пызан вылö.)

Öтöрсянь одззамоз кылö уна отирлöн шумитöм-горöтлöм, куканнезлöн горöн баксöм да билöн чалöтöм-кажöтöм. Эта шум коласын порог вылас мыччисьö ГАЛИНА, кутчисьö ыбöс косяк бердö, сы бердын видзсьытöн жагвыв лэдчисьö порог вылас.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ. Но мый сэтчин? Петкöтiт, эдö куканнесö?

ГАЛИНА (öвтыш-керö öтмöдöро юрнас). Эг ештö. Лэдзчисис вевдöрсяняс крышаыс.

ЯКОВ ТЕРЕНТЬЕВИЧ (гажтöма гогинялыштö юрнас, ас кежас). Вот эта урок дак урок.

Занавес