Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Глава II

Правленнёын зоотехниккöт шумитöм бöрсянь нылыс дынö фермаас Дарья Семёновна сэсся эз мыччась. Сiя пондiс уджавны бригадаын: öтлаын ас кодьöм жö, годдэза ни инькаэзкöт ветлöтiс куртны.

Кынымкö лун сьöрна Дарья Семёновна вовлiс удж вывсяняс сёрöн да мыдз. Эта сьöртi позис вежöртны — рыттэзнас ытшкисьö аслыс.

Видзны кö ассит пода, тöвйöтны годiсь год мöс, кукань да баляэз, ковсис думайтны и вердчан йылiсь. Сiйöн Дарья Семёновна, кыдз и мöдiккез, уна год сьöрна, кыдз чайтчис, весöтiс аслыс ытшкассэз. Нылыс отсöтöн, черöн да пилаöн, вöлiсö паськöтöмöсь да югдöтöмöсь вöр коласын кынымкö кулига и шутём. А оль пöлöн паськыта весöтöм пес кералан места, кытöн Таисья отсасьлiс мамыслö учöтсянь, вöлi пöртöм быдса гектар пасьта ытшкасö. Кольччöм мыррез увья, кöдна сiсьмыны быдсöн эз на ештö, лыддьыны весöтöм местасö бытшöмöн и эз позь. Но годiсь год брыжьятуруныс, кöчазьыс, ситуруныс да сизьюрыс кайлiсö бытшöма. Сэтчö жö мукöдлаöттяс вöлi коялöм шочыника клевер кöдзыс: додь кык мымда турун куртнытö шедлiс.

Быд год тулыссянь, кыдз только шонтлiс да сывлiс лым, Таисья мамыскöт босьтлiсö сьöраныс чер да кураннэз, ветлывлiсö весöтчыны асланыс ытшкассэз вылö. Ковсис чукöртны да сотны лист да кöс ув, кöдна вель уна киссьывлiсö неыджыт видзоккез пасьта.

Отсасьлiс нывка мамыслö и сёрöнжык, кöр сибöтчывлiс шоныт да гажа турунасян кад. Нiя жö тöдса ытшкассэз вылын сiя ытшкис, куртiс, чукöртiс неыджыт ношаэзöн зород места гöгöр турун, а петавлiс кö кад, сэтöн жö и тшакьявлiс, и ягöдавлiс: павжун увтiсь просмöм пестерокö öктiс уртшак, а юан увтiсь бидонö — гöрдъягöд.

Рытъявыв кадö, сэтчö жö нылыс дынö, бордпавкйöн (утка моз лажьявнытö кадыс эз вöвлы) вовлiс и мамыс. Чукöртöм турунсö, кыкöн ни, тэчлiсö зородö: Дарья Семёновна лэбталiс, а нывка тэчис сiйö сырсаэз коласö, талис, йывдiс.

Сiдз вöвлi быд год. Этасянь Таисья тöдiс, что и таво эта уджыс оз ордйы. Ас понда отирыс турунасисö важын ни, а нывка видзчисис, кöрсянь мый висьталас мамыс.

Сiя рытö Дарья Семёновна бертiс тожö сёрöн. А кöр пуксисö пызан сайö, горöтчис:

— Мый тэ сы дырна пермаат быд лун керан?

— Уджала тай. А мый?

— Дак эд и ас пода йылiсь мыйкö колö думайтны. Отирыс страдуйтöны. Миян понда мöдiк гожум оз лок.

Этö Таисья и висьтавтöг тöдiс, чöлöмöн видзчисис одзлань.

— Ыджыт видз вылöдззас подакокувтсянят абу ылын котрасьнытö. Ештан луннэзнас, дак колö пондыны ытшкыны.

Мöдöтпыр висьталöм нывка эз видзчись. Ашынас жö, подасö лэдзалöм бöрсянь, сiя босьтiс литовка, ытшкöм местöт подакокувтсö поперегалöмöн петiс öсек сайö, иньдöтчис важынсянь тöдса, лöнь да дзик орсöтчöм могись öтмöдöрö гажöн чуклясян вöр туёк сьöрö.

Погоддяыс сулалiс кымöра. Недырик кежö мыччисьлöм шондi перыта саясис бöр. Вöр коласас, лажмыт да ва местаэзын кымöрöн койис ном-геб. Лöсьöтчис зэрны. Но эта нывкалiсь настроеннёсö эз ни дзуг.

Сьöкыт висьтавны, мый вермис бы усьны Таисьялö тöдвылас, эн пантась сылö одзза лунö Борис, öнi жö... Кыдз только нывка кылiс асьсö öтнасöн, быдöс тöння рытсяыс сэтöн жö и сувтiс син одзö. Неладно горöтчöм зонкаыс ним кузя (сiдз Таисья лыддис ас кежас) мыйкö дырна и талун эшö вöлi недолыт. И мед мездiсьны эта недолытiсь, одзлань сiя пондiс думайтны сы йылiсь, мый вöлi ны коласын сёрöнжык, рытнас ни. Тöдвылын öддьöн ятнöя видзсис быд оськöв, быд горöтчöм кыв, быд нёджжöвтöм. Видзсис нельки быд нетöдчана тор, кöднö эшö тöн Таисья кыдз бытьтö не эз кыв, не эз казяв.

Думайтны кö öтöрсянь, дак петiс сiдз, что нем сэтшöмыс, мый вермис бы вайöтны недолытöдз, вежны чужöм, саймöтны сьöлöмлiсь вынöнжык, горöнжык да перытжыка ёткöтöм, вывтыр пасьта вирлiсь тэрмасьöм да сылiсь жö пеллезöдз чепсасьöм, — нем и нем сэтшöмыс эз вöв. Просто зонка вежöртiс, что пыртлыны Таисьялö öтнаслö сымда турун лоас дыр да сьöкыт. А сылöн адззисис кад отсыштны. Вот и отсалiс. Отсалiс, кыдз вынажык — вынтöмжыклö, кыдз пöрисьжык — томжыклö, кыдз тöдса — тöдсалö, зонка — нывкалö. Отсалiс, кыдз вермис бы отсавны кинлöкö мöдiклö, ло эта мöдiкыс Таисья местын. Вот и быдöс. И нем сэтшöмыс, кöдö позис бы примитны отсöтся унажык местö, эз вöв. Но... думайтны кö мöдöрсянь... «Кытшöм сэтшöм мог увья? И кыдз? Сайласьтöг да повтöг, что кинкö вермас казявны сылiсь отсасьöмсö да лэбтыны смех вылö. Нельки айыс дырни эз повзьы юавны: «Отсыштны, батi, невночка?» И нельки сы паныта шыасьöмтöг, кортöг да тшöктытöг. И айыс сьöрись кольччыны эз повзьы. И некытшöм недолыт эз вöв. И öтiк ношаöн сы сьöрись эз кольччы. И кытчöдз быдöс эз лэбтассьы, джын кылöн нем йылiсь эз шыась. Мыля жö бы вот? Не сiйöн я, что ме, аслам недолыт увья, эта коста нельки горöнжык ловзисьнытö эг лысьты? Пондöтiс баснисö вöлись сэк, кöр быдöс уджыс вöлi керöм ни и кольччис мунны гортö. И кыдз баитiс! Кыдз вермис бы баитны аслас мамкöт нето сойкöт.

Подакокувт бердсянь видз дорöдз километр ылына. Медперво туйыс кыссис öсек пöлöн. Недыр мыйись сiя кежис веськытлань, саясис син одзись тшöк ловпуа ольын. Туёкыс жö чепöссис вывлань, петiс непаськыт ыб дорö да, сы пöлöн кытшöвтöмöн, вайöтiс мöдöрас лажмытик кырас бердö, кöда пыдöсöт, лажмытик да тшöк зутурун коласöт лöня визывтiс неыджыт ключ-шор. Кырас мöдöрас туёкыс ольсассис бадь вöрöн тырöм видз пасьта, вöлись петкöтiс Ошпоз ыб дорö. Осяэз коласöт ыбсö поперегавтöн, мыйкö дырна сiя эшö чепсасис Таисья одзын то öтöрö, то мöдöрö, бытьтö мöдiс дзебсисьны, но недыр мыйись вайöтiс сайись межа дорöдз. Межа бердсянь Таисья вуджис туёк сьöрö непаськыт кöзъя везöв, петiс асланыс видз вылö.

Дас годöн одзжык эстöн сулалiс тшöк, масiсь кодь веськыт да кузь кыдзовöй рас, кытöн гожумбыт сьöрна дзульзисö-поздiсисö кайез, кöкис кöк, быдмис да зорамис позiсь петöм пöтка, а тöввезнас сэтöн жö вердсисö таррез. Тулыснас кыдзовöй вöрсö кералiсö колхозлö пес вылö. Вöлi рас, да эз ло.

Первуись сизимгодся Таисьяöс мамыс татчö вайöтiс сэк, кöр гора кыдзовöй расыс кок вылас эз ни сулав. Сы местö быдлаын, кöдöрö бы эн видзöт, дзимлявтöг куйлiс ув да йыв, нельки тальччыны некöдöрö эз позь. А вöрсö кералöм бöрсянь югмыштöм местаын му бердсянь лэбтiсис бытшöм да сук турун, кöда коласын, неыджыт дöмассэзöн пантасьлiс кузь да ён кока гöрдъягöд. Сiя кадö ягöдыс вöлись цветитiс, мыйсянь дöмассэс мыччассисö киськалöмöсь лымöн. Сэксянь эта гажа местасö нiя и пондiсö весöтны аслыныс покос увтö.

Сёрöнжык ягöдыс вöлi öктöм, а туруныс туяна местаэзöт ытшкöм.

Не öтiк год сьöрна, тулыс и ар, Таисья мамыскöт чукöртiсö да сотiсö ув-ёг, пилитiсö да кералiсö му бердöт мыррез. Керавтöг кольччисö сiсьмыны дзир нiя, кöдна вылö эз судз вын да эз тырмы кад. Весöтöмсянь гажа местаыс югмис да гажмис эшö öддьöнжык.

Пондыны кö думайтны, дак Таисья вермис бы уськöтны тöдвылас уна öтi-мöдi сэтшöмö, кöдасянь öнi петiс бы смех. А сэк...

Сiя тулысся кресення лунö нiя локтiсö тожö весöтчыны. Черсö, курансö да юаннас бидонсö нöбöтiс сьöрас мамыс. Спина саяс волыссэз вылын, нылочка кыскис павжунöн неыджыт пестерок, кöдаö вöлiсö пуктöмöсь кык пöжалöм кольть, бутылкаöн йöв, а медчöскытыс — сöчöн вылын пöжалöм рисёвöй пирöггез да серöтöм дора йöла шаньгаэз, чöскытжыкöн кöднася нылочка понда нем эз вöв.

Туй вылас Таисья мамыс сьöрись кольччыштiс, уджаланiнас локтiс сёрöнжык. Öшöтны видз шöрас павжуннас пестероксö сiя некытчö эз адззы, пуэс вöлiсö пöрöтöмöсь. Кежöтны сiйö видз дорöдз мыдзувья охота эз ни вöв. Нылочка сувтöтiс пестероксö кольччöм мыр бердö.

Кытшöмкö кадö мамыс сiя жö мыр бердö мöдöрсяняс пондiс чукöртны ув-ёг. Тэрмасьтöнняс, павжуннас пестероксö сiя эз казяв, тыртiс öтлаын, а сёрöнжык ёгыс вöлi öзтöм.

Бытшöма сотчис тöвзьöм ни сэк кежö кöс ув. А нылочка мамыскöт ваялiсö да тэчисö жаралöм би вылö сё вились да вились.

Öтпыр би пытшкас мыйкö зэв горöн шлопкис-потiс,

— Мак тай кыдз лыйсьö. Эта мый сэтшöмыс?

— Ог ме тö-öд, мый тэнат сэтчин шлопкöтö. Сёрöнжык, кöр сибöтчис павжнайтан кад, нылочка уськöтчис кошшыны ассис пестер. Котрасис сiя видз пасьта то öтöрö, то мöдöрö, но павжуннас пестерокыс некытöн эз вöв. Вель дыр кошшисö и кыкöн мамыскöт, но быдöс весь: пестерок дзик вöйис кытчöкö син одзись.

— Кытчö пуктылiн?

— Мыр бокö, — повзьöмувья синваэз сорöн ни шыасис нылочка.

— Сэтiсь и сёй. Кылiн, кыдз бутылкаыт биас шлопкис-потiс?

Жаль вöлi не бутылканас йöвсö, а сöчöн вылын пöжалöм рисёвöй пирöггесö да йöла шаньгаэсö. Ны понда нылочка и горзiс.

Кытшöмкö годö йöрыс вöлi пар увтын, кытöн Таисьялöн мамыс гожумбыт сьöрна видзис колхознöй куканнез. Но ассис видзсö тулыссянь Дарья Семёновна эз травит. Кöр воис гöрдъягöд, öктiсьны сэтчö вайöтiс нывсö, а ачыс куканнесö вашöтiс ылöжык.

Асывсянь и луншöрöдз нылочка дышöтчытöг бергалiс неыджыт видз пасьта. Сэк кежö быдса бидон мымда ягöдыс вöлi öктöм ни.

Сёрöнжык, öтлаын павжнайтöм могись, сэтчö жö аслас куканнезкöт бертiс и мамыс. Тырöм бидон местö, кöдö нылочка сувтöтiс тöдчана кöзок увтö, видз дорас, öнi сы киын вöлi перыта гöрдззыштöм чуманок. Ачыс Дарья Семёновна пондiс öктыны просмöм ни юан увтiсь туисö, öтлаын мама-ныла кытшöлöн иньдöтчисö видз пасьта: тусясьнытö шочыника эшö адззисис мый.

Кытшöмкö кадö сэтчö жö видз вылас кежисö и куканнез, кöднö Дарья Семёновна колис куйлытöн Ошпоз ыб дорас.

Бидон тыр кольöм ягöд йылiсь öктiсьтöнняныс некöдыслö кыдзкö эз и думайтсьы. Кватитчисö дзир сэк, кöр пондiсö кывны куканнезлöн ягöдыс понда мырддясьтöн боксышалöм да простайтöм бидонöн жольöтöм. Кöр нылочка уськöтчис ны дынö, керны эстöн вöлi нем. Ягöдыс вöлi пöрöтöм, киськалöм да сёйöм.

— Вердiн, батя, мамтö, — лöгвевйöн горöтчис Дарья Семёновна простöй бидон дорас. Таисьялöн обидаыс мамыс лöгся вöлi не учöтжык.

— Ачыт эд куканнесö вайöтiн. Кин тöдiс, что нiя ягöдсö сёйöны.

А вот эшö. Кыдзкö тулыснас жö, лунтырся весöтчöм бöрсянь рытъявылнас мама-ныла сэтчö жö оль дорас кежисö пиканавны.

Важ да письталöм резиновöй сапожкаэзöн ольöттяс бродиттöн нылочкалöн коккес чожа вамисö. А пяткаэз весьтöт бырöм да пуджсьöм подкладка пондiс зыртны. Таисья сымда и вермис, — текышалiс-вöтлiсис мамыс бöрсянь, и некытшöм пикан йылiсь эта коста сылö эз ни думайтсьы. Кадiсь кадö синваэз сорöн сiя норасис: «Зубыт коли кокö. Ог вермы муннытö». «Пуксьы» — висьталiс сёрöнжык мамыс, кöр мылаыс бырис кывзыны нылочкалiсь норасьöмсö.

Таисья гажмыштiс. Сiя нёджжасьöв-керис ас гöгöр, текыштiс-оськöвтiс небытик нитша, вылын да гöгрöса кöчка бердöдз, пуксис.

Мамыс босьтiс сы кокись кыскöм сапожка, лиасян пуртнас, кöдö пыр новйöтiс сьöрас симöтовöй пуртöсын, вель дыр перкйис да вундалiс сы пытшкись кыртöм да пуджсьöм матерьёись подклад.

Видзчисьтöнняс нылочка мыйкö дырна зэв долыта пукалiс подушка кодь небытик кöчка вылын, видзöтiс да малалiс гадь кайтöдз зыртöм местасö. Но кытшöмкö кадö, кыдз чушкалöм, сiя кутыштiс бöрсö, чепöссис кок йылас, горöн горзытöн öдззис изны-бергавны кöчка гöгöр. Но не горзöм, не зыртчöм-гыжьясьöм, не котрасьöм эз отсалö.

— Мый лоис? Мый лоис? — горöтлiс повзьöм сорöн мамыс. А эта коста мöдыс, мымда горш, горзiс-уннялiс:

— Ой, зубыт, зубыт, зубыт! Ой, сотö, сотö, сотö-ö-ö!

Нылочка и ачыс эшö эз тöд, мый сыкöт лоис сэтшöмыс. Мыйсянь медперво бöрсö, а сёрöнжык и быдсöн вывтырсö заваритiс, дзик пизьöтöм ваöн. Кысь вöлi тöдны учöт эшö сэк нылочкалö, что подушка кодь небытик нитш коласын вöлi веж кöдзыввезлöн поз, кытöн нiя олiсö не öтiк тысяча мымда. И кытчöдз сiя пукалiс эта кöчка-поз вылын, нiя, быдса колония, ештöмöсь кайны сы вылö, а öнi чушкалiсö, кыдз вермисö, да кыт шедiс. Нiя вöлiсö сы вылын, и воштiсьны ны увья, пышшыны нето сайöвтчыны некытчö, кöть терпитны нылiсь чушкалöмсö некыдз эз позь, некытшöм вын эз тырмы. Локтiс сэтчöдз, что нылочка кулис-летiс вывсис быдöс паськöм, кольччис нач пасьтöм, а бöр пасьтасис вöлись сэк, кöр быдöс кöдзыввес вöлiсö пыркöтöмöсь.

Пондыны кö думайтны одзлань, дак позис уськöтны тöдвылö и сiйö, кыдз öтпыр арнас, эта жö видз гöгöр тшакьявтöн, нылочка инмылiс петляö сюрöм ош вылö (Ошпозас сэк вöлi кöдзöм зöр), кöдö ружтöм-мырсьöмыс увья сiя перво примитiс морт местö. И сiйö, кыдз первуись эта жö видз вылын пантавлiс тöдтöм подаöс, кöдна, кыдз лоис вежöртана гортын висьтасьöм бöрсянь, вöлöмöсь вöрмöссэз. И сiйö, кыдз курттöнняс, пыкöттэз керавтöн, нылочка кералiс коксö, а сэсся, повзьöмувьяс, ранасö домавтöг, кöмтöм, локтiс гортöдз, а ранасö нятьöсьтöмсянь кык неделя сьöрна куйлiс ольпасьын.

Но быдöс эта вöлi сыкöт важын ни, и сы йылiсь Таисьялö талун эз думайтсьы. Аслас думаэзöн сiя вöлi ылын нельки сы дынсянь, мый керис да мый сыкöт керсис. Кыдз сiя эшö öсек бердас, судзöтчис öтiк кинас да бертыштiс кынымкö кыдзовöй улок, кыдз, ном-гебсö вашöтлöм могись, кадiсь кадö öвтышалiс нiйöн чужöм весьтас, чулалiс оль да видз, бытьтö борддэз вылын лэбзьыштiс кырас весьтöт, топ орсöтчöм могись, кокнита вешталiс коккесö осяэз коласöт чуклясян туёк сьöрö — нем быдöсiсь этаись сы тöдвылын талун эз видзсьы. Нельки осяэз весьтын ыбшарлiсь сьылöмсö, не кывны кöдö нывка некыдз эз вермы, сiя примитiс сы басни местö, кöда тöнсянь сiдз и кольччис öшавны сы пельшы весьтын. «Вот и лэбтассис. А кöр бы тэ öтнат сымдасö?..» — А одзлань сэтöн жö: «Мый эшö эм талун кернытö?» Аслас кыввес, кöднö Таисья горöтчис паныт зонкаыслö, тöдвылын эз видзсьö. Висьтассяс унажык, мый сiя висьталiс паныт зонкаыслö, нельки висьтавтöнняс ачыс эз тöд. А вот зонкаыслöн сэтшöм простöя висьталöмыс кольччис, и кольччис, натьтö, не öтiк лун кежö.

«Ашынöдз сэк. Извинит, пожалуйста, что баитнытö нем йылiсь эг ештö. Но ми эшö пантасям», — вежöрттöг кывзiс сiя аслас пельшы весьтын ыбшарлiсь питиртöм. А кöр вежöртiс, мый вöлi висьталöм этна кыввезöн, мый йылiсь мунiс ныын басниыс, вились, кыдз и тöн жö, саймис аслас местаын сьöлöм, вынсьöтiс да чожсьöтiс ёткöтöм, а öдззöтöм пым вир перыта чепöссис вывтыр пасьта, сидзис чужöмöдз, пеллезöдз, пондiс пöдтыны мыйсянькö лэбтiсьöм жар.

Кыдз да кытшöм кадö петiс Таисья асланыс видз дорö, тöдвылын эз кольччы. Эз öшшы и сiя, кöда местасянь нывка пондöтiс прокос. Эз вöв тöдвылын некытшöм полöм, не мыдз, не горш косьмöм. Нельки ачыс уджыс, кöдö сiя керис сувтчывтöг, сы юрын, сы думаэзын эз вöв. Кытшöмкö мöдiк ылöсöн, кöда немымда эз мешайт видзны тöдвылын: и кывны, и адззыны быдöс тöння лунö вöлöмсö — Таисья дугдывтöг новйöтiс одзас литовкасö öтöрсянь мöдöрö, вашöтiс прокос бöрын прокос, вешшис сё одзлань да одзлань. Сука лэбтiсьöм турун местö сы бöрсянь кольччис кытöн нитш, кытöн му бердöдз бритöм дженытик да югыт ытшкöмпод, да быд прокос кузьöн лёдзö чукöртöм турун, кöдö нывка литовка оропнас сэтöн жö паськöтiс öтмöдöрö, мед сiя косьмис.

Мымда чулалiс эта удж дорын кад, Таисья эз тöд, сiдз кыдз асывсянь кымöра погоддяыс эз мичасяв, шондiыс кымöррес сайсянь эз мыччась, а кынöм сималöмсö сiя талун эз кыв.

Павжун бöрсяняс кымöррес лэдзчисисö эшö лажмытжыка, а чожа мый жагвыв пондiс пызитны. Медодз эта пызитöмыс топ эз и тöдчы, но кыным одзлань, вынсялiс сё öддьöнжык да öддьöнжык и час бöртi пöртчис тшöка пожнассян зэрö.

Таисьяöс нельки эта эз сувтöт. Нывка сё одззамоз öвтiс литовканас веськытланьсянь шульгалань и сё пöрöтiс да пöрöтiс кок увтас небыт да сук турун. Эта коста жö сы пельшы весьтын, кыдз и тöн, кыдз и талун асывсянь да лунтыр ыбшар питиртöмöнмоз öшалiс: «Тэ он лöгав ме вылö?» — «Мый понда бы? Не сы понда я, что быдса тележка мымда уль турунсö лэбтавны отсалiс? Или сы понда, что эта коста не синöн, не кылöн эз вöрзьöт? А позьö разь эта понда лöгавнытö?» Зонкалiсь баснисö кывзöмсянь содiс вын, зорамис гаж, адззисис мыла уджавны дугдывтöг.

Рытъявнас локтiс мамыс. Дарья Семёновна видзöтöв-керис нылыс удж вылö, дивуйтчöмöн хлоп вачкис киэзнас:

— Тэ мый этö, налязга тэ? Джын покоссö абу я öтiк лунöн ытшкöмыт? Пажнайтнытö разь эн и пуксьыв?

— Вöлi ни я павжуныс? — сувтчывтöг юалiс Таисья.

— Рыт ни кадыс да. Лок кöть менчим невна кватитышт, кольччисö сумкаас нянь торыс да луккес. Усян эд кок йылсит.

— Ог у-усь. Оз менам талун симав, — дзик дразнитöмöн, нюжвылöн да гажöн шыасис Таисья, одззамоз вынöн, нельки кытшöмкö öзйöм охотаöн литовканас прокос пасьта öвтышавтöн.

Кольччöм павжуннас кисой вывсис мынöтöм сумкаöн Дарья Семёновна мыйкö дырна сулалöв-керис, видзчисис, а сэсся кышыштiс сiйö матiсьжык кöз ув бердö, босьтiс ассис литовка, иньдöтчис покоснас нылыс сьöрö. Люзь ва паськöмöн, кöда лякасис вывтыр бердö, дзик домалiс, уджавнытö вöлi недолыт. Да и зэрыс, кыдз нарошно, дугдынытö эз думайт. Сiя дзик орсöтчис, кисьтiс то гырисьжыка да тшöкжыка, то поснитжыка да шочжыка.

Час сьöрна ытшкисьöм бöртi, кöр мöдiк прокос дорын Таисья мамсö вöтiс, Дарья Семёновна чышкыштiс литовка дорыш, сувтiс.

— Тырмас талун. Не кок вылiсь жö усьтöдз... Сiсьмас ытшкöмыс курттöг, оз кö дугды зэрнытö. Да и куканнет сэтчин зэр ултас.

Гортö мама-ныла бертiсö веськытжык туй кузя. Этасянь да люзь ва паськöм увья куканнез дынö Таисья перво жö эз кежав. Локтiс сiя сэтчин вежöм вылöн ни, сiдз кыдз видзис тöдвылас пантасьöм йылiсь Борислiсь баитöм.

Пöт, но люзь вамöм куканнез эта коста сiйö видзчисисö ни пöдана завор весьтын, негорöн дызгышалöмöн корсисö вевтöс увтö. Нывкалö усис тöдвылас, что талун сылöн туруныс яслиэзас эшö лэбтавтöм. Сiя уськöтчис карта дынö, осьтiс воротаэз, а кöр дзар керыштiс пытшкас, казялiс: ректöм туруныс кинкö киэзöн вöлi лэбталöм да тэчöм. Несьöкыт вöлi вежöртны, кин киэзöн керöм эта удж. Сымдаыслö колiс бы радуйтчыны. Но эта кадö ачыс керисьыс эстöн эз ни вöв, и нывка вежöртiс, что пантасьöм кежас, кöда йылiсь нiя баитчисö одзза лунас, сiя сёрмис.