Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Фадеев Т.П.doc
Скачиваний:
78
Добавлен:
02.05.2015
Размер:
6.88 Mб
Скачать

Глава III

Погоддяыс тшыксис не öтiк лун кежö. Сэтшöм жö поснит, мыла бырöтан зэрöн, кыдз и одзза лунас, зэрис эшö куим лун сьöрна.

Дарья Семёновна тöждiс турун понда, кöдö инмис ытшкыны сэтшöм неколана кадö. Пондас кö зэрны неделя сьöрна — страдуйтiкас сэтшöмыс тожö овлö, — ытшкöмсö вермас сiсьтыны. Но умöльöдззас бöра эз жö лок. Витöт лунас зэрны дугдiс. Погоддяыс лöсямис бöр. Вывлань лэбтiсьöм зэр кымöррес паськалiсö да сайöвтчисö горизонт саяс, а ны местö петiс шондi.

Таисьялö колiс кончитны пондöтöм удж, и сiя вились мунiс ытшкисьны. Ытшкисис нывка сiя жö видз вылын, а вот думаэс талун сылöн вöлiсö нач не нiя ни, кöднö думайтiс сэк. А быдöс аслас сёрмöм шогья, кöда бöрсянь зонкаыс фермаас сэсся эз мыччась. Сiйöн медодзза пантасьöмныс да дженытик, кыв-мöдöн öтамöдлö горöтчöм басниыс, кöда ашынас лунтыр сьöрна öшшис тöдвылын, талун пондiс мыччассьыны дзир вöтöн, былись кöда некöр эз вöвлы. И сiйöн дзир, что нывка дугдiс веритны зонкаыскöт одзжыкся пантасьлöмö, а примитiс этö вöт местö, кутiс кытшöмкö нач вöвлытöм гажтöм. И ась талун сулалiс мича погоддя, шыннялiс шондi, а поснит кай сьылöмсянь гажöн горалiс вöр, эта сiйö немымда эз ни гажöт. Эта увья и уджыс нывкалöн уджассис жагвыв, сьöкыта. Быдсöн вывтыр пасьта кылiс кытшöмкö мыдз, кöда топ дзикталiс вöрöтчöм. Öвтны литовкаöн вын эз тырмы. Сэтчö жö важынкодь ни вартлытöм, талун сiя мыччассис ныжся-ныжöн. А быдöссянь этасянь кусiс желаннё керны удж, мый некöр эта вотöдз Таисьякöт эз вöвлы. И ась нывка вынсьöтчис уджавны одззамоз, аслыс казявтöг кадiсь кадö сувтчышалiс, думайтiс: «Неужто эта былись дзир вöт? Но эд вöлi жö, вöлi сiя пантасьöмыс. И отсасьöмыс... И баитöмыс... И нельки ашын кежас баитчöмыс...» — А одзлань сэтöн жö: «Мый эта мекöт? Но и мый сыись, мый, вöлi эта былись или эз? Нем эд, решительно, нем. Но пантасьлiм, шуам, ми сыкöт... Баитiм, и не вöтын, а былись. Но эд не любитöм йылiсь жö сiя меным объясняйтчис. Не кыв кытшöмöкö сетiс. Не корасьны... Тьфу! Стыдтöм! Мый думайта? Смех эд. Тöдiс бы кин дак...» — öткоста Таисья гусьöнмоз нёджжасьыштлiс ас гöгöр, абу я кин матын, да оз я видзöт сы сьöрын, кыдз бытьтö боксянь видзöттöн позис адззыны да вежöртны, мый сiя думайтö.

Аслас думаэзсянь да ас одзын кутöм недолытсянь, ас вылас жö Таисья и лöгасьлiс. Сiя казявлiс, что сулалö весь, перыта кутчисьлiс литовка бердö, ытшкис, ытшкис, ытшкис.

Недырик кежö лэбтiсьöм лöгсö уджыс чожа мый паджис бöр. И сэк, öтлаын вöрыс горалöмкöт, пельшы бердöдз вились топ сибалiс: «Ми эшö пантасям. Ашынöдз, Таисья». И быдöс, сизимпöв, даспöв думайтöм думаэс вöтiсö вились.

Рытъявыв кадö уджыс сё жö керсис. Мыйкö дырна нывка эшö бергöтлiс зэрнас вачкöм одззася ытшкас, тэрмасьтöг иньдöтчис гортö.

Локтöнняс Таисьялö тöдвылас усис, кыдз сiя рытö сёрмис бертны фермаö: локтiс вöлись сэк, кöр яслиэс быдсöн вöлiсö вочöмöсь ни, вайöм туруныс лэбталöм, а Савелий Григорьевич да Борис сiя кадö сэтчин эз ни вöлö. Талун нывка фермаас вились лунтыр эз вöв. Этасянь öнi пондiс кажитчыны, что зонкаыс сiйö сэтчин важын ни видзчисьö. Эта сiйö повзьöтiс жарö чапкытöдз. Таисья ачыс эз казяв, кöд коста содтыштiс чож.

Казявтöг нывка чулалiс ыб да оль, петiс подакокувт гöгöр кыссян öсек бердö. Öсек мöдöрас сiя недырик кежö сувтчыштiс. Этасянь бытшöма позис адззыны видз пасьта йирсись куканнезöс. Но конюховка дынöдз, кöда öтлаын кукань картаыскöт сулалiс подакокувт мöдöрас, вöлi эшö ылын. Сэтчö жö паныт сыланьсянь ёрис синнэз шондi, а конюховка бердiсь скамьясö сайöвтiс йöр. И пукалiс я кин сы вылын, адззыны эз позь. Таисья котöрöн уськöтчис одзлань.

Кадыс вöлi рытся ни. Турунсö куканнезлö ештöмöсь вайны да ректыны. И дзир зонкаыс, кöда видзчисьöм кузя нывка сiдз тэрмасис, некытöн эз тыдав.

Мыдзöм да пымалöм люзь, Таисья ышки-пойки сибöтчис конюховка дынöдз, öшöтiс стена бердö литовка, оськöвтiс матöжык скамья бердö, ловзисьöм могись пуксьыштiс, гажтöма гогинялыштiс юрнас. «Бöбöв жö ме, бöбö-öв. Но кы-ысь, кы-ысь меным сымдаыс юрам пырис, что сiя менö эстöн видзчисьö? Эта жö смех. Öддьöн, натьтö, ме сылö...» Нывка видзöтöв-керис аслас вöснитик кикок, чорытвевья пидзöссэз да ляпкöса мороссэз вылö. Тöдвылас усис, кыдз кытшöмкö асылö, эстöн жö скамья вылас пукавтöн, сынасис да видзöтчис учöтик зеркалоö зоотехник. Таисьялö тожö лоис охота кöть öтпырись дзар керыштны ас вылас. Но некытшöм зеркало сылöн сьöрас эз вöв. «Ась. Оз и ков». Сiя лöгвевйöн чеччис бöр, мунiс да осьтiс воротаэз, кутчисис лэбтавны яслиэзö турун.

Дыр мыйись туруныс лэбтассис. Кольччис ваявны ведраэзöн пизь, а сэсся йöртны пода да мунны гортö шоччисьны. Чулалiс эшö öтiк уджалан лун. Эталö колiс бы радуйтчыны. Но кыным матöжык сибалiс гортö мунан кад, сыным Таисьялöн сьöлöм вылас лоис сё гажтöмжык. Одззася думаэз сьöртi нывка тöдiс ни, что некытшöм пантасьöм да баитöм зонкаыскöт оз ло. «Сiдзкö, нем эта понда и юр жугдыны». Эта вылын сiя и лöньсьыштiс. Сiя кадö, кöр Таисья мышкырöн сулалiс чом пытшкын, видзис конувтасмоз пизь мешöк, а прос кинас жагвыв лэдзис ведраö пизь, чом ыбöс весьтас кинкö вуджöртчис, мыйсянь пытшкас лоис тöдчöмöн пемытжык. Паймыштöм Таисья перыта лэбтыштiс юрсö, нёджжöвтiс ыбöс ладорö. Сы весьтын косяк бердын öтiк кинас видзсьöмöн, сулалiс сiя, Борис.

— Здоровöн овлан, — негорöн, вились кыдз мамлö нето сойлö, горöтчис зонкаыс. — Уджалам?

Сы видзчисьтöм мыччисьöмсянь нывка öткоста и повзьыштiс и гажмыштiс. Эз на ешты сiя шыасьны паныт, кыдз мöдыс кокнита вожмöвтiс порог омöн, оськöвтiс зэв, босьтiс сы киись мешöк, нем туйö лэбтыштiс осьтöм дорнас простöй ведра весьтö. А кöр кыкнан ведраыс лоисö тыртöмöсь, ачыс жö кутчисис ны бердö, оськöвтiс ыбöсö.

— Вай жö... Ме эд ачым верма.

— Ме ог и шу, что он, — шыасис зонка порог сайсяняс.

— Быдöс жö пизьöсьман. — Таисья тожö оськöвтiс зонкаыс сьöрö,

— Уджалан паськöмöн ме, кöть и пизьöсьма дак.

Мыччасьтöг, кыдз вермис бы керны этö уджсö гортын, зонка иньдöтчис тыра ведраэзнас воротаэз ладорö. А кöр вайöм пизь вöлi киськалöм яслиэзö лэбталöм турун вылö, просмöм ведраэзнас сiя бертiс бöр. Удж коласас Таисьялöн полöмыс жагвыв чулалiс. Панласьны зонкаыс отсалöмись одзлань сiя эз ни пондыв. Кытчöдз зонка ветлiс одз да бöр чомсянь карта пытшкö, а нывка сорлалiс сiйö турункöт, сэк кежö и куканнес пондiсö чукöртчыны пöдана завор весьтö.

Шондiыс пуксьынытö эз на ешты. Ыджыт да гöрд, сiя эшö вылынкодь öшалiс шоналöм му весьтын. Сы вынтöмсялöм югöррезсянь быдöс, мый усис син вылö: ыб, видз, вöр, ны гöгöр нюжалöм йöррез да керку юррез, видзöтны кö ны вылö шондi ньылат, — вöлiсö мичöтöмöсь шоныт да небыт, лöньсьöттöдз рам öмидз рöмö. Сьöддэзöн да ыркыттэзöн кольччисö дзир нылöн кузя нюжалöм вуджöррез.

Лöнь сулалiс деревня весьтын. Сэтшöм жö лöнь вöлi и сы гöгöр. Эз кыв некöдöрсянь литовкаэз вартлöм нето сёрмöм тракторлöн кöдöрынкö гурöтöм. Дзир кинкö карта пытшксянь кадiсь кадö сибавлiс мöс голя бердын öшалан джыннянлöн не öддьöн вына, дзик полöмöн тронгöтöм да карта воротаэз одзын йöз баляэз сьöрын сёрöдз вöтлiсьöм понда наказаннё местö öнöдз йöрттöм баранлöн сибдöм голоса баксöм. Но не öтыс, не мöдыс этö рытся деревенскöй лöньсö эз ни дзугö. Асланыс негора шыэзöн нiя вынсьöтiсö сiйö дзир öддьöнжык.

Оськöв кыным ылына чом ыбöс дынсянь Борис пыркöтöв-керис öтi-мöдiлаöт пизьöсьмöм паськöмсö. Таисья игналiс чом ыбöс бердiсь замок, пуктiс ыбöс вевдöрас дзебöмöн ключ, бергöтчис.

Мыйкö колiс бы горöтчыны нето керны. Но кыкнанныс то ли эз тöдö мый, то ли полiсö этаись, чöлöмöн сулавтöн, нёджжöвтыштiсö öтамöд вылö. И вились Таисья кылiс, кыдз пондö öзйыны чужöм вылас. Недолытсö сайöвтöм могись нывка лэдзис синнэсö, бергöтчис.

Витдас-кватьдас оськöв ылына ны дынсянь, канаватöм, и этасянь вель паськыта тальöм да колеяэзöн орлалöм туй сайын пондöтчис ыб. И öнi, кöр Таисья видзöтiс сы ладорö, эта рам да небыт рытся лöньын вились сибалiс пельшы бердöдз ыбшарлöн сьылöм.

Бöрьяись аслас ыб дорын нывка вöлi сэк, кöр председатель откажитiс сiйö куканнез дынын уджись. Вовлыны татчö эта бöрсянь кад эз ни петав. Но талун?.. Талун Таисьялöн вöлi сэтшöм бытшöм да гажа настроеннё, что видзсьыны, мед не муныштны аслас ыб дорöт эта гажа рытся кадö да не кывзыштны кöть недырик ыбшарлiсь сьылöм, эз вермы. Паныта усян шондi югöррезсянь кинас синнэсö сайöвтöмöн, мыйкö дырна нывка видзöтöв-керис вывлань. А кöр сё жö казялiс сэтчинiсь перыта зэгалан борда учöтик каёксö, кöда аслас вöрöтчöм увья то нач öшлiс син одзись, то неыджыт точкаöн мыччисьлiс бöр, да кöдалöн дугдывтöг дзурликтöмыс сэтшöм горöн паськалiс омöн ыб пасьта, югыт да гора бичирöн киссис му вылас, саймöтöм сьöлöма, гажмыштöм чужöма Таисья дженытика нёджжöвтiс ёртыс ладорö: «Кежалам, батi?» — оськöв бöрын оськöв иньдöтчис сылань.

Эз кольччы сы сьöрись и зонкаыс, кöда öнöдз, тыдалö, казялiс ни нывка синнэзiсь öзйыштöм гажсö да вежöртiс сылiсь настроеннёсö. Зэр ваöн тырöм колеяэсö поперегавтöн, сiя вöтiс, кутыштiс Таисьяöс киöттяс и сiдз, öтамöд бердын видзсьöмöн, нiя вуджисö туй мöдöрас, сибöтчисö йöр бердöдз. Зонка тальччыштiс öтiк кокнас шöрись потш вылö, вуджис йöр мöдöрас. А кöр Таисья сы моз жö, кайыштiс вывлань, топ эз и казяв, кöд коста зонка кутыштiс сiйö йöр мöдöрсяняс киэс вылö, лэдзис ордчöн аскöттяс.

Öнi зэв матын ны одзын паськалiс öтмöдöрö да кыссис ылö-ылö, вöр бердöдз шепасян шогдiа ыб, а вылiсянь одззамоз киссис ыбшарлöн горöн да сöстöм питиртöм. Сiя сьылiс. А нiя, межа дорас ордчöн сулавтöн, кывзiсö. И эта шоныт да лöнь гожумся рытö ыбшарлöн сьылöмыс кыкнанныс понда вöлi сэтшöм басöкöн да гажаöн, сыбурна йиджис сьöлöмöдз, что баитны мыйкö йылiсь, то ли вöрзьöтчыны кöдöрöкö местаись некöдыслöн охота эз вöв. Нiя вöлiсö куимöн. Но кыкыслö куимöтыс немымда эз мешайт. Нач мöднёж: сьöлöмöдз йиджан сьылöмöн сiя дзир вынсьöтiс ны сьöлöммезлiсь ёткöтöм, йитöтiс нiйö öтамöд коласын, саймöтiс да зорöтiс ныын öтамöд бердö кыссьöм. Кутöм восторгсянь Таисья эз и казяв, кöд коста сы синнэзiсь сöдзисö синваэз, öтпыр-мöдöтпыр югйöвтiсö öмидз рöма шондi югöррез увтын, а дивуйтчöмсяняс, нельки öмсö осьтыштöмöн, зонка öвтыш-керис öтмöдöрö юрнас. И вöлись сэк, кöр точкаö пöртчöм ыбшар, лэдзис ассис бöрья «ти-ли-ви-ли-ля-фю-фюить», жмитыштiс мыдзöм борддэсö да изöнмоз öдззöтчис увлань, шыннялан чужöма нывка пыдына да кокнита ловзисис быдсöн мороснас, а сылöн ёртыс горöтчис:

— Колö жö эд... Вот этö да-а-а. Мыля нö ме эта вотöдз эшö некöр сэтшöмсö эг кывлы? — А ме эта ыб дорын, эта сьыланкыв увтын быдми учöтсянь. Учöтсянь и öнöдз сылiсь горалöмсö кывза, а пöтны некыдз ог вермы. И, эта гажся, ыджытжык да донажык ме понда свет вылас нем и абу.

Нiя жагвыв оськалiсö ыб пöлöн.

— ...И вöт кöр вöлан эстöн кöть недырик... — баитiс одзлань Таисья, — ...кывзан пöттöдз ыбыслiсь шушкöм да ыбшарлiсь сьылöм, охота лоö синваэз петтöдз керны оланас мыйкö ыджытö да бурö. Но синваэз петтöдз жö жаль, кöр сэтшöм охота, а керны нем он вермы.

— Но этö тэ весь, Таисья, сiдз баитан, что он вермы, — панöвтiс Борис. — Удж тэнат öддьöн бур, да и керан, кывсьö, сiйö тожö бытшöма.

— Уджыс, шуан, бур? — дивуйтчыштiс Таисья. Эта вотöдз сы удж йылiсь эшö некин эз баитлы, и öнi нывкалö думайтсис, что зонкаыс сералö сы вылын, кöть сералöмыс вылö мöдыслöн басниыс немöн эз вачкись. — Первуись кыла, мед менчим уджсö кинкö бурöн шуис. Смех тай. Мыля тэ сiдз думайтан?

— Сiйöн, что сыын тэнат и цель, и перспектива — быдöс эм.

— Сiдз, батi. Только кыссьынытö сы дынö öддьöн сьöкыт. Некытшöм условие абу. Быдса месяц сьöрна öтiк турун ваялöмыс понда песси.

— Но тэ жö, Таисья, ачыт тöдан, что ыджыт цель дынö кыссьöмыс кокнитöн оз овлы. И эн думайт, пожалуйста, что сетны кö талун тэныт быдöс колана условиеэсö, дак эта бöрсянь сэсся нем оз понды ковсьыны. Что эта вылын лöньсян. Он эд. Одзлань и сiя етша лоас.

Таисья чöлöмöн кывзiс, думайтiс ас кежас. О, кыдз бы колiс нывкалö, мед эта и былiсь вöлi сiдз. Мед колана условиеэс, кöдна увья сiя пессис медодзза лунсянь: талис правленчи дынö туй, корис, споритiс, — мед этна условиеэс и былись вöлiсö. Но мед нiя вермисö лоны етшаöн одзлань кежö, эта йылiсь Таисья некöр эз думайт.

— Мыля жö?.. Ло сымдаыс былись, дак этася меным, натьтö, нем и нем бы эз ковсьы. Сэк эд только сьыв да уджав.

— И вермин бы, думайтан, пыр öтмоз уджавнытö, кыдз, шуам, тöн, удерлун, годöн нето кыкöн одзжык? Таисья падмис, думнитiс ас кежас.

— Да не. Не сулавны жö öтiк местаын. Сiдз, натьтö, былись некытшöм интерес оз ло.

— Вот и локтiм бöр сы дынöдз, мый ме теныт перво жö висьталi. — Мед не обидитны нывкасö аслас кыввезöн, зонка сувтчывтöг пуктiс сы пельпон вылö кисö, шынньöв сорöн нёджжöвтыштiс синнэзас, первуись кокнитика жмитыштiс бердас. Таисья недырик кежö лэбтыштiс ёртыс вылö öзйыштöм синнэсö, сэтöн жö лэдзис нiйö бöр, шынньöв сорöн да гажöн ловзисис. — А и ас вынöн позьö?

— Тэ жö тöдан, Таисья, что морт оланын, вежöртö кö сiя ассис назначеннёсö, интересыс сiя и эм, мед пессьыны ас одзын сувтöтöм цель судзöтöм понда. А эта пессьöмтöг, кыдз ачыт, сiдз и оланыс, лоасö абутöмöсь. Сiдзкö, не ордйисьны, не сайласьны эта увья оз ков. Оз ков и надейтчыны, что ашын кежö сiя бырсяс.

Таисья кывзiс, а öткоста ас кежас думайтiс: «Да, да. Быдöс эта сiдз и эм». Но делоыс вöлi нач не сыын, тöдiс или эз нывка сымдасö эта басни вотöдз. И не сыын нельки, что зонка бытшöма думайтiс сы йылiсь да сы удж йылiсь. Таисья понда медбурыс вöлi сыын, что быдöс висьталöмсö зонка медперво бытшöма вежöртiс ачыс. Не вежöртны, дак эта йылiсь сiя и баитны бы эз понды. И эта гажöтiс.

Басниыс коласын чулалiсö йöр, кöда нюжалiс ыб пöлöн да кöда бердöт öнöдз нiя оськалiсö. Эстöн сiя чукыльтчис веськытлань. Сылань жö паськалiс и ыб дорись межа, пöртчис волькыт видзö, кöда пасьта ны коккез бердсянь нюжалiс кузь вуджöр. Нiя вöлiсö кыкöн, а вуджöрыс öтiк. Нiя оськалiсö зэв-зэв öтамöд бердын, а шондi югöррес усисö ны вылö боксянь. Вежöртана, что эта коста кык вуджöр лоны некыдз эз вермö, и дивуйтчанаыс эстöн нем эз вöв. Но öтлаасьöм вуджöр зорöтiс нывка ылöсын аскоддьöм дума. Вежöртны кö öтамöдöс сiдз, кыдз вежöртiс сiйö зонкаыс, то и оланыс ны коласын вермис бы лоны сэтшöмöн жö, кыдз нысянь вуджöрыс — öтiкöн. Но Таисья сэтöн жö кутiс асьсö эта дума вылын. «Мый этö ме думайта? Эшö, шу, не бöбöв?» — тэрмасьöмöн бергöтiс баснисö удж вылö:

— Ытшкис вот бригадирыс миянлiсь подакокувтсö. Öнi зоотехникыс баитö, что сiйö миянлö шöри колö янсöтны, мед пöртны культурнöй пастбищеö. Но да кысь сiя миян отирыслöн моз шогмас? Неделя сьöрна ни бригадирыс сьöрын вöтлiсям...

— А сiя мый? — Кывзыны оз думайт. Некöр пö меным страда коста подакокувттэсö йöрйыны. Етша я мый пö тiянлö юраныт пырас. Вот и баит эта бöрсянь.

— А сiдз жö и эм — некöр. Страда эд öнi. А сэтчö тöдан мымда потш вöрыс да майöгыс пондас ковсьыны?

— Да бригадирыслöн сiя доброыс карта дынас вагон мымда куйлö. Куим йöр сэтшöммесö йöрйыны тырмас. Не öтiк год сьöрна ни ваялöм да сiдз сэтöн и сiсьтас.

— Да? — дивуйтчыштiс зонка, чöлыштöм бöртi содтiс: — А тэныт, Таисья, некöр юрат эз пырав, что этö и ас вынöн позьö?

— Öтнамлö я мый я? Ме жö...

— Да не, не öтнатлö, а деревня вывсис том отирыслö, комсомолеццеслö. Эд эмöсь жö, натьтö, нiя сымда-мымдаыс Порсева вылас.

— Эмöсь кынымкö морт, да пола ме, что не лэбтыны нiйö лоас, — гажтöма шыасис Таисья. — Öння кадö нельки том отирыс, комсомолеццес озö радейтö весь уджавнытö. Бутылка понда кöть адö пырасö, а вот йöрсö керны... ог тö-ö-öд. Эгö на пондылö да.

— Вот сiя и эм, что эдö. Локтасö или озö — басниыс нач мöдiк. А вот пондывны лэбтыны колö. Не быдöнныс жö, натьтö, öткодьöсь. — баитiс Борис. — Ме ачым Светланаыскöт баита. Сiя эд тiян секретарьыс. Вот и ась уджалö. Нем жö йöрсö керны сьöкытыс абу, кöр потш да майöг ордчöн. А керасö, видзöтан кö, дело петас.

Зонкаыс баснисянь, сы желаннёсянь отсавны эшö и сэтöн, öнi и Таисья тожö гажмыштiс. «А вдруг былись мыйкö петас?»

Баиттöн эз и казялö, кöд коста сибöтчисö вöр бердöдз. Сэк кежö шондiыс сайöвтчис ни. И дзир öмидз рöмö мичöтöм кымöр дор мыччалiс, кытчö сiя неважын пуксис. Лöньсис и ыбшаррезлöн сьылöм, а сы местö ны весьтын, пемыт-лöз да пыдöстöм вылынiнас, ловзисö звездаэз. Кыным одзлань, нiя мыччисисö сё унажык да унажык, дзик янсалiсö öтамöд бердсянь, а быдыслöн югöрыс лоис сё вынажык. А эстöн, му вылас, нельки öнi эшö вöлi шоныт, югыт да лöнь, сэтшöм лöнь, кыдз бытьтö нысся, кыкысся, некин и некытöн ловьяыс сэсся эз вöв,

Вöр бердсяняс ни Таисья öтпыр нёджжöвтыштiс бöрлань. Не ылööв я мунiсö? Не кад я бергöтчыны да бертны бöр? Эта ылына да сэтшöм сёрöн не öтнас, не кинкöт мöдiккöт нывка эшö некöр эз ветлывлы. Но сiя вежöрттöм полöмыс, кöда донимайтiс Таисьяöс зонкаыс одзын медодзза рытас, öнöдз кыдзкö чулалiс ни. Ордчöн сыкöт жагвыв оськалöмсянь вöлi сэтшöм долыт да гажа сьöлöм вылын, что тэрмасьнытö гортö охота сэтöн жö öшис бöр. Эта местö зорамис мöдiк — мунны ордчöн эта ыб пöлöн, этна гажöн шыннялан звездаэз увтын, кöть лун, кöть год, кöть век сьöрна, мед только эта ыблö да ны туйлö, эта ойлö да ны счастьелö некытшöм не дор, не пон эз вöв.

— Велöтчыны одзлань кыдз думайтан?

— Нем эд öнöдз бытшöмика ог тöд. Нач ме ладсис öши. Перво тавосянь жö мöдi, да мамö эз лэдз. А кöр уджавны пондi, сэк вöлись висьталiс: верман пö мунны, баитiс Таисья, — ...Ог тöд мый одзлань пондыны керны, кöть ачым вежöрта, что велöтчытöг оз позь. Сы увья ме и шöрöтсö кончитi.

— И былись золотöй медаль вылö?

— Сетiсö тай, кöть некöр сы йылiсь эг думайт. Меным медперво знаннёэз колiсö, мед вступительнöй экзаменнэз сетны.

— Кытчö думайтан, не секрет кö?

Шынньöв сорöн Таисья дженытика дзар керыштiс ёртыс вылö:

— Тэ сьöрö жö. Только агрономическöй вылö.

— А уджавнытö бöртiжык кытöн лöсьöтчан?

— Гортын, натьтö, вермыны кöбы кончитны дак. Кытöн эшö этася?

— Молодец, Таисья. Кытшöм тэ сё жö молодец, а? Позьö, ме тэнö эта понда окала?

Зонкалiсь баснисö нывка примитiс шутка местö, дивуйтчöмöн да шыннялöмöн дзар керыштiс ёртыс вылö. А мöдыс сувтчыштiс, видзчисьтöг сывйыштiс. Сёрмöмöн Таисья и пондылiс жö бы пыксьыны. Но кöр зонка жмитыштiс сiйö ас бердас да сибöтчис тырппезнас сы тырппез бердöдз, пессьыны да панласьны эта увья охота öшис, а панöвтöм могись вывлань лэбтыштöм киэс сiдз и кольччисö ёртыс морос бердын. И дзир сёрöнжык, кöр Таисья сё эшö кылiс аслас тырппез бердiсь зонкалiсь пым тырппесö, мынöтчис сё жö сы киэз коласiсь, зэркытакодь горöтчис:

— Мыйлö тэ сiдз?.. — недолытсянь дзебöм синнэзöн кежыштiс бокö, ёртыс вылö дзар кертöг оськöвтiс одзлань. Оськöв кыным бöртi ни зонкаыс вöтiс. А кöр вайöтыштiс Таисья кос бердö кисö, панласьны этаись нывка эз ни понды.

— Кыдз велöтчаныс йылiсь баитчам? Тэнö оз полöт, что сiдз эта фермаын пыр кежö и сибдан?

— Оз. Мыйись мый, дак и заочнöя позяс.

— Позяс и заочнöя. Но этö не сiя, мый колö.

— Ачым вежöрта — не сiя, а мый керны?

«Мый керны? Мый керны?» — мыйкö дырна кежö зонка лöньсис. Оськалiсö чöлöмöн. Эта коста кытшöвтсис ыб. Сибöтчисö нывкаэс карчйöр весьтö, йöр бердас сувтiсö.

— Кывзы жö, Таисья. Вермин бы тэ мекöт öтлаын мунны?

— Кытчö жö бы? — юалiс Таисья и сы коста жö сылö тöдвылас усис, кыдз сiйö жö сылiсь неважын юалiс Порсев. Нывка шынньöвтiс ас кежас.

Меным год кольччис служитны. Видзчись, верман дак. А сэсся мунам öтлаын. Ме эд ассим пондöтöмсö сё ог коль.

Вежöртана, что öтнас эта йылiсь Таисья думайтнытö и эз вермы. Но ло сэтшöмыс былись, кыдз баитiс часöт зонкаыс, этася ыджытжык гаж да счастье сы оланын и лоны эз вермы.

— Этö тэ былись баитан? — Öзйыштöм синнэзöн повтöг да веськыта Таисья видзöтöв-керис ёртыс вылö. — Меным мыйкö оз и веритсьы.

— Мыля, Таисья? Эта быдöс тэсянь, некытчö кö этася он мун да видзчисян кö менчим бертöм.

Этна веськыта горöтчöм кыввезын вöлi висьталöм öддьöн уна, сымда, мымда нывкаыс нельки некöр эз и видзчись. Мыйкö дырна кежö Таисья лöньсис. Вачкисис, что зонкаыс баснилö сiя и былись оз верит, оз лысьт. А öткоста вöлi öддьöн и öддьöн охота веритны. Вöлi охота, мед эта и былись лоис сiдз. Бöртiжык нывка лэбтыштiс зонка вылö синнэсö.

— Ме тэнö ачым эта понда... — Кутöм недолытсянь быдöс коланасö висьтавны Таисья эз ни понды, но сы коста жö нюжöтiс киэсö зонкаыс пельпоннэз бердö, сувтчыштiс кок чуннес вылö, судзöтчис тырппезнас зонкаыс тырппез бердöдз.

Важын я эшö Таисья баитлiс аслас ёрттэзлö, Порсевлö да Галиналö, что думайтны зонкаэз йылiсь, кöр эшö и няньсö аслыт он шедты — одз. Но вот пантасис морт, кöда адззис мыйöн саймöтны да öзтыны нывкалiсь том сьöлöмсö, и неважынся думаэзiсь сы ылöсын и след эз кольччы.

Зонкаыскöт медодзза рытсö чулöтöм коста кутöм гажсянь нывка кылiс асьсö борддэз вылын и, кыдз баитсьö, мусö кок увтсис эз кыв. Янсöтчöмныс бöрсянь сiя локтiс гортö, дзик лэбзис: эз кыв да эз тöд, кыдз вуджис йöр, кыдз котöртiс картовка кор коласöт, петiс калитка сайö да чылыштiс вывлань поспуэз кузя.

Сёрöнжык, ольпасьын куйлытöн ни, аслас гажлö, счастьелö да быдöс лоöмыслö дивуйтчытöн, нывка думайтiс: «Эта мекöт?.. Неужто быль? Не вöт я? Некöр эг и думайт да... Мыйкö тай оз и веритсьы». Но не веритны эта быльö талун эз ни позь.

Кватитчылiс Таисья дзир недырик кежö, кöр уськöтiс тöдвылас, кыдз ачыс ни судзöтчис кок чуннес вывсянь тырппезнас зонкаыс тырппез бердöдз. Сэк вöлись, ас одзын кутöм стыдсянь шебрасис дзик, кыдз бытьтö этадз шебрасьöмнас позис сайöвтчыны стыд да недолыт увья. «А не ылöстöм я?.. Колiс я перво жö сымдасö? Мый сiя эта бöрсянь ме йылiсь думайтас?» Но сэтöн жö лöньсьöтiс асьсö сiйöн, что эта вöлi керöм не сiдз любитöм-радейтöм, кыдз зонкаыс кöсйисьöм понда, что год бöртi институтас нiя мунасö öтлаын. Таисья сылö веритiс, и керны мöднёж сiя кадö эз вермы. А öнi, ас одзын кутöм стыд да недолыт увья, асьсö жö дорйöм могись думайтiс: «Ло ме местын кинкö мöдiк, дак тожö бы сiдз керис». Сэтчö жö и гажыс сiя рытö нывкалöн вöлi унаöн ыджытжык, ежели недырик кежö саймыштöм стыдыс да недолытыс, кöдна чожа мый тöдвылiсь вунiсö бöр.