Завітневіч

Уладзімір Зянонавіч (14.4.1853 — сакавік 1927)

Беларускі археолаг i гісторык. Нарадзіў-ся ў в. Ліцвяны (цяпер Уздзенскі р-н). Скончыўшы Пецярбургскую духоўную ака-дэмію (1879), працаваў настаўнікам у Вар-шаўскім духоўным вучылішчы, з 1894 да-цэнт на кафедры грамадзянскай гісторыі Кіеўскай духоўнай акадэміі, прафесар (1904). Вывучаў старажытна-рускую гісто-рыю. У сваіх працах распрацоўваў пытанні гісторыі рускай народнасці, аналізаваў тра-дыцыі рускіх славянафілаў, раскрываў ка-рані патрыятызму i інш. Вялікае значэнне надаваў асвятленню барацьбы славянафілаў супраць каталіцкай экспансіі i яе наступ­ления на самабытную рускую культуру. Аў-тар прац «Уладзімір Святы як палітычны дзеяч», «Святаслаў Ігаравіч і гістарычнае значэнне яго волатаўскіх подзвігаў» (абе-дзве 1888), «Значэнне першых славянафі-лаў у справе ўсведамлення ідэй народнасці i самабытнасці» (1891), «Пытанне аб на-роднасці ў яго навуковай пастаноўцы» (1912) i інш. 3. займаўся i археалогіяй. Ён асноўны даследчык археалагічных помнікаў усходніх славян на тэрыторыі Беларусі, у прыватнасці курганных старажытнасцей

173

дрыгавічоў. Правёў археалагічныя экспеды-цыі ў басейнах Прыпяці, Дняпра, Бярэзі-ны, вярхоўяў Нёмана. Даследаваў каля 700 курганоў дрыгавічоў у 82 могільніках, най-больш у Мазырскім, Рэчыцкім i Бабруй-скім пав. Характэрным для дрыгавічоў лі-чыў пахавальны абрад трупапалажэння на гарызонце, a выяўленыя ў падкурганных ямах пахаванні адносіў да драўлян i палян, якія перасяліліся на землі дрыгавічоў. Выз-начыў межы рассялення дрыгавічоў, ix эт-навызначальныя прыкметы. Зрабіў першую спробу гістарычнай інтэрпрэтацыі археала-гічнага матэрыялу, сабранага пры раскоп­ках дрыгавічоўскіх курганоў. Вывады 3. вы-карыстоўвалі ў сваіх працах А.С.Грушэўскі, Я.Ф.Карскі, А.А.Спіцын i інш. Памёр i па-хаваны 3. у Кіеве.

Те:. Из археологической экскурсии в При-пятское Полесье. Киев, 1890; Вторая археологи­ческая экскурсия в Припятское Полесье. Киев, 1891; Формы погребального обряда в могильных курганах Минской губернии // Тр. IX археоло­гического съезда в Вильне. М., 1895. Т. 1.

ЗАВІША (Zawisza)

Крыштаф Станіслаў (20.4.1666—15.8.1721)

Пісьменнік-мемуарыст, перакладчык, аратар, дзяржаўны дзеяч Польшчы i Вялі-кага княства Літоўскага. Нарадзіўся на Слонімшчыне ў сям'і пісара Вялікага княс­тва Літоўскага i мінскага старосты А.Заві-шы. Страціўшы ў раннім дзяцінстве баць-ку, знаходзіўся пад апекай дзядзькі канцле­ра Марцыяна Агінскага. Вучыўся ў Вілен-скай акадэміі, потым у Кракаве. 3 1685 староста мінскі, з 1720 ваявода мінскі. Прымаў актыўны ўдзел у палітычным жыц-ці, удзельнік пасольства К.Гржымалтоўска-га ў Маскву, некалькі разоў быў паслом i маршалкам сойма (1697, 1718, 1720). Неад-наразова мяняў палітычную арыентацыю. Спачатку быў прыхільнікам караля Аўгуста I, у час Паўночнай вайны прыняў бок Ста-ніслава Ляшчынскага. У 1686 у выніку жа-ніцьбы з Тэрэзіяй Тышкевіч атрымаў бага-ты пасаг, што дало яму магчымасць заняц-іда ў вясковай цішы літаратурнай дзейнас-цю. Аўтар пераробкі італьянскага рамана «Любасць без перамен» (1688), шэрага пра-моў на соймах, сабраных яго дачкой Б.Ра-дзівіл (Завішай) у кнізе «Водгук прыемных мелодый» (Варшава, 1728), i інш. Най-больш значныя ў яго літаратурнай спадчы-не «Успаміны» (Варшава, 1862), дзе апісаны норавы i уклады жыцця беларускай шляхты канца 17 — пачатку 18 ст., гіста-рычныя падзеі, да якіх аўтар меў непасрэд-нае дачыненне.

ЗАВІША

Ян Казімір (1820—1887)

Беларускі археолаг. Нарадзіўся на Мін-шчыне. Скончыў Мінскую гімназію. Член Маскоўскага археалагічнага таварыства. Даследаваў гарадзішчы i курганы каля в. Чурылава (Міёрскі раён), гарадзішчы і ка-менныя магілы каля. воз. Свіцязь, стаянкі каменнага веку каля в. Ваіеўка (Навагруд-скі раён). Вывучаў пытанні засялення ста-ражытным ч&тавекам берагоў Віліі, Дняп­ра, Нёмана, міграцыю і культурныя сувязі славян. На міжнародных канфэсах архео-лагаў у Венецыі (1817) i Будапешце высту-піў па праблемах вывучэння каменнага ве­ку, пачынальнік даследавання гэтай эпохі на тэрыторыі Беларусі. Заснаваў і выдаваў «Wiadamości archeologiczne» («Археалагіч-ныя ведамасці»; 1873—82). Г.А.Каханоўскі.