- •Прадмова
- •Абламовічы
- •Абрамовіч Адам (1710-?)
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Авенарыус
- •Агрызка
- •Адамовіч
- •Азарэвіч
- •Алелькавіч
- •Альхімовіч
- •Аляксандр
- •Аляшкевіч
- •Андрыёлі
- •Анімеле
- •Ан цыпа
- •Арамовіч
- •Арлоўскі
- •Аскерка
- •Астравіцкі
- •Астрожскі
- •Аўгусціновіч
- •Аураамка
- •Аўрамій смаленскі
- •Ачапоўскі
- •Багамолец (Bohomolec)
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багушэвіч
- •Бажанаў
- •71?.: Опыты земледелия вольнонаёмным трудом. М., 1860; 2 изд. СПб., 1861; Что можно заимствовать у иностранцев по части земледелия. СПб., 1863; 2 изд. СПб., 1867.
- •Базылік
- •3 1558 Б. Працаваў у прыдворнай музыч-най капэле галоўнага пратэктара Рэфарма-цыі ў Вялікім княстве Літоўскім Мікалая
- •Баранецкі
- •Бараноўскі
- •Бардзілоўскі
- •Барздынскі
- •Бароўскі
- •Барташэвіч (Bartoszewicz)
- •Бартольд
- •Бартэльс
- •Баршчэўскі
- •Барычэўскі
- •Белаблоцкі
- •Беркман
- •Бжастоўскі
- •Бжастоўскі
- •Бонч-асмалоўскі
- •Борзабагаты
- •Будзіла
- •Будзіл0віч
- •Будзінскі
- •Буйніцкі
- •Булгакоўскі
- •Булгары н
- •Бучынскі
- •Быкоўскі
- •Быхавец
- •Бычковы
- •Бя рында
- •Вадкоўскія
- •Вайніловіч
- •Вайніловіч
- •Валадковіч
- •Валатоўскі
- •Валовіч
- •Валовіч
- •Ваньковіч
- •Васільева
- •Ваўжэцкі
- •Вашчанка
- •Вашчанка
- •Вераніцын
- •Весялоўскі
- •Вольскі
- •Вяроўкін
- •Вярыга-дарэўскі
- •Вярэнька
- •Гаворскі
- •Гальперын
- •Гальшанскія
- •Галянскі
- •Гарабурда
- •Гарабурда
- •Гараўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гардзіслава
- •Гаўрыленка
- •Гаўсман
- •Гаховіч
- •Гашкевіч
- •Гаштольд
- •Гедзімін,
- •Герберскі
- •Гіндэнбург
- •Гітаўт-дзевалт0ўскі
- •Гольц-мілер
- •Грабніцкі
- •Граткоўскі
- •Грум-гржымайла
- •Грыгаровіч
- •Грыневіч
- •Грынявіцкі
- •Гурыновіч
- •Гусаржэўскі
- •Гусоўскі
- •Дабравольскі
- •Дабравольскі
- •Дадэрка
- •Дакучаеў
- •Даленга-хадакоўскі
- •Далеўскія
- •Даманеўскі
- •Дамашэвіч
- •Дамбавецкі
- •Дамброўскі
- •Дамейка
- •Дарагастайскі
- •Дашчынскі
- •Дземід0віч
- •Дзмітрыеў
- •Дмахоўскі
- •Дразд0в1ч
- •Дубовіч
- •Дудышкін
- •Дунін-горкавіч
- •Дунін-марцінкевіч
- •Дыбоўскі
- •Ермакоў
- •Ефрасіння полацкая
- •Ефрасіння рагвалодаўна
- •Жаля30ўскі
- •Жахоўскі
- •Ждановіч
- •Жуковіч
- •Жураўскі
- •Жыпмонт I
- •Жыпмонт II
- •Жэра (Zera)
- •Завадскія
- •Завітневіч
- •Загурскі
- •Залескі
- •Залускі
- •Замысл0ўскі
- •Заранка
- •Зарэмба
- •Зарэмба-каліноўскі
- •Звеніслава
- •Здан0в1ч
- •Івановіч
- •Іваноўскі
- •Іваноўскі
- •Ігнатовіч
- •Ігнацьеў
- •Кавалеўская
- •Кавалеўская
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •7В.:Собр. Науч. Тр. Т. 1—2. М., 1950—56.
- •Кавячынскі
- •Каганец
- •Каладынскі
- •Каменскі
- •Кантрым
- •Канчэўскі
- •Каралькевіч
- •Каратынскі
- •7В.:Творы. 2-е выд. Мн., 1981.
- •Каржанеўскі
- •Карповіч
- •Карповіч
- •Карташэўскі
- •Карчэўскі
- •Кары цкi
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касцюшка
- •Катовіч
- •Кахлеўскі
- •Качаноўскі
- •Каяловіч
- •Кіпрыян
- •Кірыла тураўскі
- •Клакоцкі
- •Клімашэўскі
- •Клімент смаляціч,
- •Кміта-чарнабыльскі
- •Князьнін
- •Крачкоўскі
- •Крашэўскі
- •Крышкоўскі
- •Кукальнік
- •Кулакоўскі
- •Кулжынскі
- •Кульчынскі
- •Кунцэвіч
- •Курбскі
- •Кургановіч
- •Кусцінскі
- •Кутарга
- •Кутарга
- •Кутневіч
- •Лада-заблоцкі
- •Латышаў
- •Лебензон
- •Легатовіч
- •Лепяшынскі
- •Лепяшынскі
- •Ліцыній намыслоўскі
- •Лужынскі
- •Лускіна
- •Лышчынскі
- •Любашчынскі
- •Людагоўскі
- •Лянкевіч
- •Лянчыцкі
- •Ляскоўскі
- •Макоўскі
- •Макушаў
- •Малышэвіч
- •Малышэўскі
- •Мамонічы
- •Манькоўскі
- •Манюшка
- •Манюшка
- •Марал ёўскі
- •Марахоўскі
- •Марашэўскі
- •Маркевіч
- •Маркев1ч
- •Марозік
- •Марцінкевіч
- •Марціноўскі
- •Масальскі
- •Масальскі
- •Маскевіч
- •Маскевіч
- •Матушэвіч
- •Мендэле-мойхер-сфорым
- •Мікешын
- •Мікуцкі
- •Міладоўскі
- •Міхановіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Мужылоўскі
- •Мурзакевіч
- •Мухлінскі
- •Мысаўской
- •Мялешка
- •Мяржынскі
- •Набароўскі
- •Навадворскі
- •Нагумовіч
- •Нарвойш
- •Наркевіч-ёдка
- •Нарушэвіч
- •Насовіч
- •Незабіт0ўскі
- •Незабытоўскі
- •Несялоўскі
- •Нікіфароўскі
- •Павел 3 візны
- •Пагарэльскі
- •Пагоскі
- •Падабедаў
- •Падчашынскі
- •Пакроўскі
- •Палонскі
- •Панятоўскі
- •Папроцкі
- •Паўстанскі
- •Пачобут-адляніцкі
- •Пашакоўскі
- •Пашкевіч
- •Пельгжымоўскі
- •Перасветаў
- •Петражыцкі
- •Петрапаўлаўскі
- •Пётр 3 ганёндза
- •Пільхоўскі
- •Пратасевіч
- •Пратасовіч
- •П ржав альс кi
- •Рагнеда рагвалодаўна
- •Рагоўскі
- •Радзевіч
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радкавец
- •Радчанка
- •Ражанскі
- •Раманаў
- •Ратондус
- •Ржавускі
- •Рудніцкі
- •Рукевіч
- •Румянцаў
- •Рункевіч
- •Русецкая
- •Русецкі
- •Руткоўскі
- •Сабольшчыкаў
- •Саветаў
- •Савіч-заблоцкі
- •Саковіч
- •Сакольскі
- •Сапуноў
- •Сарбеўскі
- •Сасноўскі
- •Семяновіч
- •Семянтоўскі
- •Сердзюкоў
- •Сердзюкоў
- •Сержпутоўскі
- •Сілівановіч
- •Сімяон полацкі
- •Сітанскія
- •Скарульскі
- •Скрабецкі
- •Славінецкі
- •Слонімскі
- •Слупскі
- •Смаленскі
- •Смародскі
- •Сматрыцкі
- •Смуглевіч
- •Спасовіч
- •Станкевіч
- •Стары улас
- •Стафан баторый
- •Страйноўскі
- •Стрыйкоўскі
- •Стукаліч
- •Судзіл0ўская
- •Судзілоўскі
- •Сцірпейка
- •Сыракомля
- •3 Палацаў, пыхлівых адвечна,
- •Ся машка
- •Сямеўскі
- •Сянкоўскі
- •Тамашэўскі
- •Тапчэўскі
- •Трубніцкі
- •Трусевіч
- •Трутнеў
- •Труцэвіч
- •Турцэвіч
- •Тшашчкоўская
- •Тызенгаўз
- •Тызенгаўз
- •Тылкоўскі
- •Тышкевіч
- •Тышкевіч
- •Урончанка
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Файніцкі
- •Фалькоўскі
- •Фалькоўскі
- •Фальскі
- •Федаровіч
- •Філалет хрыстафор
- •Фіялкоўскі
- •Хадкевіч
- •Харламповіч
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Храпавіцкі
- •Храптовіч
- •Храптовіч
- •Цадроўскі
- •Цамблак
- •Цвяткоўскі
- •Цытовіч
- •Цэраскі
- •Цяплінскі
- •Цяцерскі
- •Чалоўскі
- •Чарноўская
- •Чартарыйскі
- •Чаховіц
- •Шадурскі
- •Шалковіч
- •Шапялевіч
- •Шапялевіч
- •Шукевіч
- •Шыдлоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шымкевіч
- •Юркевіч
- •Ягадзінскі
- •Якубовіч
- •Яленская
- •Яленскі
- •Яльніцкі
- •Янушкевіч
- •Ярашэвіч
- •Ястржэмбскі
- •Яцкоўскі
- •Спіс аўтараў
Далеўскія
Удзельнікі вызваленчага руху на Белару-сі i ў Літве ў сярэдзіне 19 ст. i паўстання 1863—64. 3 сям'і дробнага шляхціца Дамі-ніка Д., які валодаў фальваркам Кункулка ў Лідскім павеце.
Аляксандр (24.1.1827—26.4.1862) — адзін са стваральнікаў Братняга саюза лі-тоўскай моладзі, тайнай арганізацыі на Беларуси i ў Літве ў 1846—49. Напачатку саюз яднаў вучнёўскую моладзь, у 1848 у яго ўліліся рамеснікі, разначынцы, аднадвор-цы, дробная шляхта. У ідэйную праграму саюза былі ўключаны патрабаванні ліквіда-цыі ўсіх саслоўных прывілеяў, вызвалення сялян i надзелу ix зямлёю, вызвалення Рэ-чы Паспалітай з-пад прыгнёту Расійскай імперыі i абвяшчэнне яе рэспублікай. Члены саюза вялі рэвалюцыйную агітацыю ў Лідзе, Навагрудку, Слоніме i інш. гарадах Беларусі, спрабавалі залучыць на свой бок салдат Бабруйскай крэпасці i Мінскага гар-нізона. На 5.4.1849 было прызначана паў-станне. Аднак 27 сакавіка пачаліся арыш-ты. Да следства прыцягнута каля 200 чала-век. Кіраўнікі i найбольш актыўныя члены саюза паўсталі перад судом i былі пакара-ны. Аляксандр быў прыгавораны да катаргі i да 1858 адбываў пакаранне ў Сібіры.
Апалонія (1841—-пасля 1915) — жонка З.Серакоўскага. За ўдзел у вызва-ленчым паўстанні 1863—64 выслана ў Ноў-гарад. 3 1867 жыла ў Варшаве, вяла грамад-скую i літаратурную дзейнасць. Аўтар успа-мінаў пра паўстанне (рукапіс зберагаецца ў гістарычным архіве Літвы).
Канстанцін (1837—27.5.1871) — удзельнік паўстання 1863—64 на Ковен-шчыне, камандаваў асобным атрадам. У баях з карнікамі паранены i эмігрыраваў у Францыю. У час Парыжскай камуны 1871 расстраляны версальцамі.
Францішак (1825—25.4.1904) — адзін са стваральнікаў (разам з братам Аляксандрам) Братняга саюза літоўскай моладзі. Паводле судовага прыгавору 10 га-доў (1850—60) быў на катаржных работах у Сібіры. Напярэдадні i ў час паўстання 1863—64 адзін з кіраўнікоў партыі «белых», член Аддзела кіраўніцтва правінцыямі Літ-вы, які быў цэнтрам кіраўніцтва паўстан-нем у Літве i на Беларусі. У чэрвені 1863 арыштаваны i асуджаны на 20 гадоў катар-гі. 3 1883 жыў у Варшаве.
Цітус (13.5.1840—11.1.1864) — удзель-нік рэвалюцыйнага студэнцкага руху ў Маскве i Пецярбургу, дзе вучыўся ва уні-версітэтах. 3 лета 1863 найбліжэйшы па-мочнік К.Каліноўскага па кіраўніцтве выз-валенчым паўстаннем на Беларусі i ў Літве. Арыштаваны i публічна расстраляны на Лукішскай плошчы ў Вільні.
ДАМАНЕЎСКІ (Даманоўскі)
Фабіян
Беларускі мысліцель-гуманіст i паэт эпохі позняга Адраджэння i барока, ідэолаг нонадарантызму (рэлігійна-філасофскі рух у Беларусі 2-й паловы 16 ст.). Бацька філо-сафа i паэта Я.Даманеўскага. Крытыкаваў Біблію, лічыў Хрыста не Богам, а простым чалавекам, адмаўляў неўміручасііь душы. У 1589 разам з С.Будным вёў дыспут з езуіта-мі ў Полацку, даказваў, што душа чалавека пасля смерці гіне разам з целам. У спрэч-цы Буднага з плябейска-сялянскімі ідэола-гамі антытрынітарызму пра свецкую ўладу падтрымліваў пункт погляду Буднага. Аўтар верша на польскай мове «Эпіграма на герб Лясот», надрукаванага ў кнізе С.Буднага «Пра свецкую ўладу» (1583). У творы вы-казваў думку, што ўлада ў сваіх учынках павінна кіравацца розумам i маральнымі дабрачыннасцямі.
Літ.: Подокшйн С.А. Скорина и Буд-ный: Очерки филос. взглядов. Мн., 1974. С 121—122.
ДАМАНЕЎСКІ (Даманоўскі)
Язэп (2-я палова 16 ст. — 1-я палова 17 ст.)
Філосаф-мараліст i паэт-гуманіст. Сын Ф.Даманеўскага. Як сацыніянін, ён разам з Янам Ліцыніем Намыслоўскім удзельнічаў 25.1.1594 у Навагрудку ў дыспуце з езуітам М.Сміглецкім. 3 пазіцый наміналізму ад-маўляў існаванне Хрыста. У канцы 1590-х гадоў схіляўся да атэізму, за што ў 1600 выключаны з сацыніянскай абшчыны. Пі-саў на польскай i лацінскай мовах. На пра-цягу 1620—23 надрукаваў у Любчы свае маральна-павучальныя вершаваныя творы: «Жыццё сельскае i гарадское», «Перасця-рога i заахвочванне тым, хто многа гаво-рыць i думае, але нічога не робіць», «Суця-шэнне тым, каму мужы перашкаджаюць паводзіць сябе з годнасцю», «Некаторыя эмблемы», «Афарызмы Саламона ў паэтыч-ным выкладанні». У ix адлюстраваны філа-софска-этычныя погляды Д. i творчы метад
135
у духу эстэтыкі барока. Тэарэтычнай асно-вай яго этыкі, як i светапогляду ў цэлым, з'яўляецца сінтэз рэлігійна-філасофскага вучэння кальвінізму аб божай наканаванас-ці з сацыніянскай рэнесансава-гуманістыч-най канцэпцыяй маральнай свабоды чала-века. Паводле Д., светам i чалавечым лесам кіруе Бог, таму чалавек робіць у жыцці не так, як яму хочацца, а як яму дыктуе божая неабходнасць, ці «няволя». Аднак, лічыў ён, памыляецца той, хто ўсё ўскладае на Бога, бо фартуна спрыяе толькі дзейнаму чалавеку. У этыцы Д. працавітасць — га-лоўная сацыяльна-маральная дабрачын-насць чалавека, асноўная ўмова шчаслівага жыцця, крыніца багацця; таго, хто не пра-цуе, нельга назваць дабрадзейным, пустая летуценнасць, гультайства робяць жыццё нешчаслівым. Высокі маральны статус пра-цавітасці Д. абгрунтоўваў прыкладамі з Бібліі і грамадзянскай гісторыі і сцвярджаў, што тыя цары i дзяржаўныя дзеячы, якія любілі i паважалі працу, былі не толькі мудрымі кіраўнікамі, але добрымі i бераж-лівымі гаспадарамі. Імкнучыся вывесці шляхту ca стану маральнага i саиыяльнага заняпаду, ён асуджаў яе паразітызм і сцвярджаў, што праца не можа зневажаць шляхецкую годнасць. Дармаедству i мар-натраўству феадальнага саслоўя Д. проці-пастаўляў працавітасць і беражлівасць ся-лян, гарадскіх рамеснікаў i гандляроў. Най-больш прыдатнай сферай прыкладання сіл i здольнасцей шляхецкага саслоўя Д. лічыў сельскую гаспадарку. Вясковае жыццё ён ідэшіізаваў як увасабленне «натуральнага стану» чалавека, гарадское ж трактаваў як «супрацьнатуральнае», чужое прыродзе чалавека, як крыніцу амаральнага пачатку, зла, якое садзейнічала разбэшчванню чала-вечай асобы, дэфармацыі яго першапачат-ковай прыроды. Каларытна апісваў жыццё беларускіх гарадоў пач. 17 ст., выкарыстоў-ваючы канкрэтна-гістарычныя бытавыя дэ-талі, фальклор, народны гумар. Услед за Ф.Скарынам, СБудным, А.Воланам i іншы-мі айчыннымі гуманістамі Д. падпарадкоў-ваў індывідуальныя інтарэсы чалавека інта-рэсам агульнага дабра.
Літ:. Падокшын С.А. Філасофская думка эпохі Адраджэння ў Беларусі: Ад Францыска Скарыны да Сімяона Полацкага. Мн., 1990. С 144—148.