- •Прадмова
- •Абламовічы
- •Абрамовіч Адам (1710-?)
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Авенарыус
- •Агрызка
- •Адамовіч
- •Азарэвіч
- •Алелькавіч
- •Альхімовіч
- •Аляксандр
- •Аляшкевіч
- •Андрыёлі
- •Анімеле
- •Ан цыпа
- •Арамовіч
- •Арлоўскі
- •Аскерка
- •Астравіцкі
- •Астрожскі
- •Аўгусціновіч
- •Аураамка
- •Аўрамій смаленскі
- •Ачапоўскі
- •Багамолец (Bohomolec)
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багушэвіч
- •Бажанаў
- •71?.: Опыты земледелия вольнонаёмным трудом. М., 1860; 2 изд. СПб., 1861; Что можно заимствовать у иностранцев по части земледелия. СПб., 1863; 2 изд. СПб., 1867.
- •Базылік
- •3 1558 Б. Працаваў у прыдворнай музыч-най капэле галоўнага пратэктара Рэфарма-цыі ў Вялікім княстве Літоўскім Мікалая
- •Баранецкі
- •Бараноўскі
- •Бардзілоўскі
- •Барздынскі
- •Бароўскі
- •Барташэвіч (Bartoszewicz)
- •Бартольд
- •Бартэльс
- •Баршчэўскі
- •Барычэўскі
- •Белаблоцкі
- •Беркман
- •Бжастоўскі
- •Бжастоўскі
- •Бонч-асмалоўскі
- •Борзабагаты
- •Будзіла
- •Будзіл0віч
- •Будзінскі
- •Буйніцкі
- •Булгакоўскі
- •Булгары н
- •Бучынскі
- •Быкоўскі
- •Быхавец
- •Бычковы
- •Бя рында
- •Вадкоўскія
- •Вайніловіч
- •Вайніловіч
- •Валадковіч
- •Валатоўскі
- •Валовіч
- •Валовіч
- •Ваньковіч
- •Васільева
- •Ваўжэцкі
- •Вашчанка
- •Вашчанка
- •Вераніцын
- •Весялоўскі
- •Вольскі
- •Вяроўкін
- •Вярыга-дарэўскі
- •Вярэнька
- •Гаворскі
- •Гальперын
- •Гальшанскія
- •Галянскі
- •Гарабурда
- •Гарабурда
- •Гараўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гардзіслава
- •Гаўрыленка
- •Гаўсман
- •Гаховіч
- •Гашкевіч
- •Гаштольд
- •Гедзімін,
- •Герберскі
- •Гіндэнбург
- •Гітаўт-дзевалт0ўскі
- •Гольц-мілер
- •Грабніцкі
- •Граткоўскі
- •Грум-гржымайла
- •Грыгаровіч
- •Грыневіч
- •Грынявіцкі
- •Гурыновіч
- •Гусаржэўскі
- •Гусоўскі
- •Дабравольскі
- •Дабравольскі
- •Дадэрка
- •Дакучаеў
- •Даленга-хадакоўскі
- •Далеўскія
- •Даманеўскі
- •Дамашэвіч
- •Дамбавецкі
- •Дамброўскі
- •Дамейка
- •Дарагастайскі
- •Дашчынскі
- •Дземід0віч
- •Дзмітрыеў
- •Дмахоўскі
- •Дразд0в1ч
- •Дубовіч
- •Дудышкін
- •Дунін-горкавіч
- •Дунін-марцінкевіч
- •Дыбоўскі
- •Ермакоў
- •Ефрасіння полацкая
- •Ефрасіння рагвалодаўна
- •Жаля30ўскі
- •Жахоўскі
- •Ждановіч
- •Жуковіч
- •Жураўскі
- •Жыпмонт I
- •Жыпмонт II
- •Жэра (Zera)
- •Завадскія
- •Завітневіч
- •Загурскі
- •Залескі
- •Залускі
- •Замысл0ўскі
- •Заранка
- •Зарэмба
- •Зарэмба-каліноўскі
- •Звеніслава
- •Здан0в1ч
- •Івановіч
- •Іваноўскі
- •Іваноўскі
- •Ігнатовіч
- •Ігнацьеў
- •Кавалеўская
- •Кавалеўская
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •7В.:Собр. Науч. Тр. Т. 1—2. М., 1950—56.
- •Кавячынскі
- •Каганец
- •Каладынскі
- •Каменскі
- •Кантрым
- •Канчэўскі
- •Каралькевіч
- •Каратынскі
- •7В.:Творы. 2-е выд. Мн., 1981.
- •Каржанеўскі
- •Карповіч
- •Карповіч
- •Карташэўскі
- •Карчэўскі
- •Кары цкi
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касцюшка
- •Катовіч
- •Кахлеўскі
- •Качаноўскі
- •Каяловіч
- •Кіпрыян
- •Кірыла тураўскі
- •Клакоцкі
- •Клімашэўскі
- •Клімент смаляціч,
- •Кміта-чарнабыльскі
- •Князьнін
- •Крачкоўскі
- •Крашэўскі
- •Крышкоўскі
- •Кукальнік
- •Кулакоўскі
- •Кулжынскі
- •Кульчынскі
- •Кунцэвіч
- •Курбскі
- •Кургановіч
- •Кусцінскі
- •Кутарга
- •Кутарга
- •Кутневіч
- •Лада-заблоцкі
- •Латышаў
- •Лебензон
- •Легатовіч
- •Лепяшынскі
- •Лепяшынскі
- •Ліцыній намыслоўскі
- •Лужынскі
- •Лускіна
- •Лышчынскі
- •Любашчынскі
- •Людагоўскі
- •Лянкевіч
- •Лянчыцкі
- •Ляскоўскі
- •Макоўскі
- •Макушаў
- •Малышэвіч
- •Малышэўскі
- •Мамонічы
- •Манькоўскі
- •Манюшка
- •Манюшка
- •Марал ёўскі
- •Марахоўскі
- •Марашэўскі
- •Маркевіч
- •Маркев1ч
- •Марозік
- •Марцінкевіч
- •Марціноўскі
- •Масальскі
- •Масальскі
- •Маскевіч
- •Маскевіч
- •Матушэвіч
- •Мендэле-мойхер-сфорым
- •Мікешын
- •Мікуцкі
- •Міладоўскі
- •Міхановіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Мужылоўскі
- •Мурзакевіч
- •Мухлінскі
- •Мысаўской
- •Мялешка
- •Мяржынскі
- •Набароўскі
- •Навадворскі
- •Нагумовіч
- •Нарвойш
- •Наркевіч-ёдка
- •Нарушэвіч
- •Насовіч
- •Незабіт0ўскі
- •Незабытоўскі
- •Несялоўскі
- •Нікіфароўскі
- •Павел 3 візны
- •Пагарэльскі
- •Пагоскі
- •Падабедаў
- •Падчашынскі
- •Пакроўскі
- •Палонскі
- •Панятоўскі
- •Папроцкі
- •Паўстанскі
- •Пачобут-адляніцкі
- •Пашакоўскі
- •Пашкевіч
- •Пельгжымоўскі
- •Перасветаў
- •Петражыцкі
- •Петрапаўлаўскі
- •Пётр 3 ганёндза
- •Пільхоўскі
- •Пратасевіч
- •Пратасовіч
- •П ржав альс кi
- •Рагнеда рагвалодаўна
- •Рагоўскі
- •Радзевіч
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радкавец
- •Радчанка
- •Ражанскі
- •Раманаў
- •Ратондус
- •Ржавускі
- •Рудніцкі
- •Рукевіч
- •Румянцаў
- •Рункевіч
- •Русецкая
- •Русецкі
- •Руткоўскі
- •Сабольшчыкаў
- •Саветаў
- •Савіч-заблоцкі
- •Саковіч
- •Сакольскі
- •Сапуноў
- •Сарбеўскі
- •Сасноўскі
- •Семяновіч
- •Семянтоўскі
- •Сердзюкоў
- •Сердзюкоў
- •Сержпутоўскі
- •Сілівановіч
- •Сімяон полацкі
- •Сітанскія
- •Скарульскі
- •Скрабецкі
- •Славінецкі
- •Слонімскі
- •Слупскі
- •Смаленскі
- •Смародскі
- •Сматрыцкі
- •Смуглевіч
- •Спасовіч
- •Станкевіч
- •Стары улас
- •Стафан баторый
- •Страйноўскі
- •Стрыйкоўскі
- •Стукаліч
- •Судзіл0ўская
- •Судзілоўскі
- •Сцірпейка
- •Сыракомля
- •3 Палацаў, пыхлівых адвечна,
- •Ся машка
- •Сямеўскі
- •Сянкоўскі
- •Тамашэўскі
- •Тапчэўскі
- •Трубніцкі
- •Трусевіч
- •Трутнеў
- •Труцэвіч
- •Турцэвіч
- •Тшашчкоўская
- •Тызенгаўз
- •Тызенгаўз
- •Тылкоўскі
- •Тышкевіч
- •Тышкевіч
- •Урончанка
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Файніцкі
- •Фалькоўскі
- •Фалькоўскі
- •Фальскі
- •Федаровіч
- •Філалет хрыстафор
- •Фіялкоўскі
- •Хадкевіч
- •Харламповіч
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Храпавіцкі
- •Храптовіч
- •Храптовіч
- •Цадроўскі
- •Цамблак
- •Цвяткоўскі
- •Цытовіч
- •Цэраскі
- •Цяплінскі
- •Цяцерскі
- •Чалоўскі
- •Чарноўская
- •Чартарыйскі
- •Чаховіц
- •Шадурскі
- •Шалковіч
- •Шапялевіч
- •Шапялевіч
- •Шукевіч
- •Шыдлоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шымкевіч
- •Юркевіч
- •Ягадзінскі
- •Якубовіч
- •Яленская
- •Яленскі
- •Яльніцкі
- •Янушкевіч
- •Ярашэвіч
- •Ястржэмбскі
- •Яцкоўскі
- •Спіс аўтараў
Гаворскі
Ксенафонт Антонавіч (1821—29.6.1871)
Археолаг, гісторык, выдавец. Нарадзіўся ў Кіеве? Скончыў Пецярбургскую духоў-ную акадэмію (1845). Працаваў выкладчы-кам Полацкай духоўнай семінарыі. У 1857—58 рэдагаваў неафіцыйную частку «Витебских губернских ведомостей», у 1862—69 рэдактар-выдавец час. «Вестник Западной России». У пачатку 1850-х гадоў даследаваў 10 курганоў на Полаччыне, упершыню апісаў ix будову. Вывучаў стара-жытную «Альгердаву» дарогу з Полацка на Вільню, рэшткі старажытных пабудоў По-лаччыны, некалькі гарадзішчаў, на якіх апісаў могільнікі больш позняга часу. Пісаў пра гісторыю праваслаўных цэркваў на Бе-ларусі.
Те:. Поездка (14 сент. 1852) из г. Полоцка по направлению, так называемой Ольгердовой дороги; Археологические разыскания в окрестностях г. Полоцка // Зап. имп. Археологического о-ва. Спб., 1853. Т. 5; Древние акты и документы XVI и XVII века... преимущественно относящиеся до Западного края, с примеч. и объяснен. К.Говорского // Витебские губернские ведомости. 1858. № 3—8, 12—14, 22—28, 35, 38; Исторические сведения о Полоцком Софийском соборе. С двумя отрывками из неизданной истории Полоцкой епархии // Там жа. № 39— 52; Историческое описание полоикого Борисоглебского монастыря // Вестн. Западной России. 1865. Кн. 5, нояб.
Шт.: Каханоўскі Г.А. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў XVI—XIX стст. Мн., 1984. Г.А.Каханоўскі.
103
ГАДЛЕЎСКІ
Вітальд Газдава (18.5.1879—24.5.1899)
Паэт. Нарадзіўся ў Мінску. Пісаў на польскай мове. Аўтар зборніка «Блудныя птахі» (1918). У сваіх вершах апяваў харас-тво беларускай прыроды (нізка «Пейза-жы»). Паэія Г. прасякнута песімізмам, ме-ланхоліяй, незадаволенасцю рэчаіснасцю.
ГАЛАВАЧОЎ
Іван Паўлавіч (?—1891)
Беларускі грамадскі дзеяч i вучоны ў га-ліне эпідэміялогіі. Доктар медыцыны (1880). Скончыў Кіеўскі універсітэт (1859). 3 1863 намеснік губернскага ўрачэбнага ін-спектара ў Мінску. Аўтар навуковых прац па эпідэміялогіі, судовай медыцыне, антра-палогіі, гісторыі i тэорыі медыцыны. Рас-працаваў пытанні этыялогіі туберкулёзу (1880) i раскрыў сацыяльны характар гэтай хваробы. Апісаў рэфлектарны характар неўрозаў (1881). У 1871—78 прэзідэнт на-вуковага таварыства мінскіх урачоў.
ГАЛАМБЁЎСКІ (Gołębiowski)
Лукаш (13.10.1773—7.1.1849)
Гісторык, этнограф, архівіст. Нарадзіўся ў в. Пагост на Піншчыне. Навучаўся пры двары Ф.Друцкага-Любецкага ў Пагосце i ў піярскай школе ля Дубровіцы. Удзельнік паўстання А.Т.Касцюшкі 1794. 3 1790 пра-цаваў бібліятэкарам у польскага гісторыка Т.Чацкага, разам з якім дзеля адшукання i набыцця кніг i рукапісаў наведаў многія кляштары i касцёлы Польшчы. Склаў каталог гэтай бібліятэкі. Пасля смерці Чацкага, бібліятэку якога спадчыннікі прадалі А. Чартарыйскаму, Г. працягваў працаваць бібліятэкарам у апошняга ў Пулавах. У 1825 дапамагаў А.Хадкевічу апрацаваць спі-сы збораў яго бібліятэкі i калекцыі меда-лёў. У 1831 працаваў бібліятэкарам Публіч-най бібліятэкі Варшаўскага універсітэта i адначасова выкладаў там курс бібліяграфіі. У працах «Люд польскі, яго звычаі, забабо-ны» (1830), «Гульні i забавы розных саслоўяў ва ўсім краі або ў некаторых толькі правін-цыях» (1831), «Гісторыя Польшчы» (т. 1—3, 1846—48) апісаў жыццё, побыт, абрады, адзенне, народныя святы i фальклор розных этнічных груп (палякаў, беларусаў, украінцаў, рускіх) Рэчы Паспалітай у межах 1772. Пісаў пераважна на польскай мове, прытрымліваўся кансерватыўных поглядаў.
ГАЛОЎКА (Hołówka) Казімір (1718 —пасля 1773)
Педагог i выдавец, прадстаўнік свецкага кірунку ў гістарычнай i геаграфічнай наву-цы Беларусі i Літвы. Першапачатковую адукацыю атрымаў у Навагрудку i Гродне. Пасля заканчэння Віленскай акадэміі вы-кладаў у езуіцкіх навучальных установах Варшавы, Вільні, Пінска. Аўтар падручніка па геаграфіі, кніг «Геаграфія Польшчы» (1744), «Геаграфічныя карты Галіі, Герма-ніі, Польшчы i Вялікага княства Літоўска-га» (1750) i інш. Пачынаючы з 1747 на пра-цягу 8 гадоў выдаваў з асветніцкай мэтай «Пстарычныя календары». Быў прыхільні-кам парламенцкай формы праўлення. У 1753 апублікаваў кнігу «Сеймуючая Еўро-па», у якой параўноўваў еўрапейскі i польс-кі парламентарызм. У прадмове да гэтай кнігі ён адзначыў, што параўноўвае формы праўлення розных краін Еўропы з мэтаю палітычнай асветы моладзі. Ён таксама падрабязна апісаў структуру i правілы дзей-насці сойма Рэчы Паспалітай, дзяржаўны лад якой у той час знаходзіўся у стане поў-нага развалу.
Літ :. Бирало А.А. Философская и общественная мысль в Белоруссии и Литве в конце XVII — середине XVIII в. Мн., 1971.С. 115—116. В.В.Краснова
104
ГАЛУХОЎСКІ (Goluchowski)
Юзаф
(11 або 14.4.1797—22.11.1858)
Філосаф-ідэаліст, педагог. Нарадзіўся ў Лончках Кукарскіх Тарноўскага павета (Га-ліцыя). Вучыўся ў Варшаўскім універсітэце, дзе атрымаў ступень магістра права i нейкі час працаваў выкладчыкам. Калі быў у Эр-лангене (Германія), блізка пазнаёміўся з Ф.Шэлінгам i трапіў пад уплыў яго філасо-фіі. У сваёй працы «Філасофія ў яе адносі-нах да жыцця ўсяго чалавецтва i кожнага чалавека паасобку» (1822, на нямецкай мо-ве; рускі пераклад Д.Веланскага, Спб., 1834) горача ўсхваляў філасофію, навеяную трансцэндэнтальнымі поглядамі Шэлінга. Паводле яго сцвярджэнняў, філасофія ахоплівае ўсе сферы чалавечага жыцця, дае трывалашь усім грамадскім i прыватным адносінам, а таму павінна быць прадметам асаблівага клопату з боку дзяржавы. У 1823—24 ён быў прафесарам філасофіі ў Віленскім універсітэце. Яго лекцыі карыс-таліся незвычайнай папулярнасцю: на ix сыходзілася самая разнастайная публіка. Гэта занепакоіла ўлады, Г. было забароне-на чытаць лекцыі, а справу на яго перадалі сенатару М.М.Навасільцаву, якому было даручана расследаванне пра тайныя тава-рыствы. У праграме чытання, што прадста-віў Г., Навасільцаў не знайшоў нічога не-бяспечнага, але ў пазначанай вышэй працы былі заўважаны заганныя думкі пра «нацыя-нальную філасофію». Г. разам з Х.Лялеве-яем, І.М.Данілов/чам і М.К.Бароўскім быў звольнены з пасады i яму загадана выехаць за мяжу. Пасяліўшыся на радзіме, Г. напі-саў некалькі твораў па аграноміі i медыцы-не, а таксама сваю галоўную філасофскую працу «Разважанні над найгалоўнейшымі праблемамі чалавека...» (т. 1—2, 1861, на польскай мове). У апошнім творы выступіў праціўнікам матэрыялізму, заўзятым пасля-доўнікам філасофіі Шэлінга апошняга пе-рыяду. Разгледзеўшы філасофскія сістэмы, Г. прыйшоў да пераканання, што розум зу-сім не здольны вырашаць самыя важныя i надзённыя пытанні. Паводле Г., вышэй-шым органам пазнання з'яўляецца пачуц-цё. Быццё Бога i бессмяротнасць душы — вось тыя найвышэйшыя задачы, на выра-шэнне якіх i накіравана ўвага Г. Туга чалавецтва, якое шукае Бога, праяўляецца ў да-пытлівасці, без якой не было б i навукі. Навукі імкнуцца да пазнання прыватных ісцін пры дапамозе розуму, a філасофія ім-кнецца да сузірання ўсіх ісцін у Богу. Чым мацнейшая любоў да Бога, тым лепш дася-гаецца мэта гэтага імкнення. Выказваў таксама ідэі супрацоўніцтва, падтрымліваў прыгон i быў праціўнікам радыкальнага вырашэння сялянскага пытання. Адчуваль-ны яго ўплыў на філаматаў, філарэтаў i інш. таварыствы на Беларусі i ў Літве.