Абуховіч

Піліп Казімір (7—6.9.1656)

Дзяржаўны дзеяч Вялікага княства Лі-тоўскага, дыпламат, пісьменнік. Паходзіў з мазырскай шляхты, якая пазней асела на Навагрудчыне. Спадчынным уладаннем А. была в. Ліпа ў Навагрудскім ваяв, (ця­пер Нясвіжскі р-н Мінскай вобл.). Закон-чыўшы Замойскую акадэмію, служыў пры двары віленскага ваяводы, канцлера Вялі-кага княства Літоўскага Я.Сапегі. Вызна-чаўся выключным майстэрствам рыторыкі, пра што сведчаць яго прамовы на лацін-скай i грэчаскай мовах у гонар П.Замой-скага (апубл. ў 1617). Быў намеснікам ма­зырскага кашталяна. У 1632 выбраны пас-лом ад Мазырскага пав. ў Трибунал Вялі- кага княства Літоўскага. На Віленскім кан-вакацыйным сойме 1634 выступаў як прад-стаўнік Мазырскага пав., а на соймах 1638, 1639, 1640. 1645, 1646 — як пасол ад На­вагрудскага ваяводства. На канвакацыйным сойме 1648 выбраны прадстаўніком ад Вя-лікага княства Літоўскага ў раду пры пры-масе (гнезненскім арцыбіскупе) М.Лубен-скім, на выбарчым сойме — маршалкам пасольскай палаты. Яго лічылі дзеячам вя-лікага розуму і рэдкага красамоўства, ён быў разважлівы і вынаходлівы пры ўладка-ванні канфліктаў у складаных сітуацыях. На каранацыйным сойме 1649 у Кракаве адкрываў цырымоніі як маршалак папярэд-няга сойма, выбраны ў камісію па перага-ворах са Швецыяй. У 1651 прызначаны вя-лікім паслом ад Вялікага княства Літоўска-га да цара Аляксея Міхайлавіча, каб заклю-чыць дагавор з Расіяй супраць татар. 3 1653 А. — ваявода смаленскі. У 1654 ён узна-чальваў абарону Смаленска i пасля доўгай аблогі вымушаны быў здаць горад рускім войскам. За гэта быў абвінавачаны ў здра-дзе. Па руках пачалі хадзіць зласлівыя «пашквілі», у т.л. «Ліст да Абуховіча», Hani-саны 6.7.1655 у Тулянах Іванам-Цыпрыя-нам Каманякам (Каманэнькам). У маі 1655 А. быў выкліканы на сойм наконт здачы смаленскай крэпасці. Кароль даў магчы-масць А. даказаць сваю вернасць дзяржаве i даверыў яму камандаванне літоўскімі пал­кам! ў бітве супраць шведаў пад Варшавай. У ліпені 1656 A. накіраваўся ca сваім атра-дам пад Брэст, дзе захварэў i памёр. Паха­ваны ў сямейным склепе ў езуіцкім касцё­ле ў Навагрудку. Намаганнямі сыноў быў апраўданы на надзвычайным сойме 1658. А. пакінуў пасля сябе польскамоўны «Дыя-рыуш», які ахоплівае падзеі 1630—54 (апубл. ў 1859 М.Балінскім), а таксама запі-сы пра абарону Смаленска i шляхецкія вы-бары 1632. Мемуары маюць гістарычную каштоўнасць, расказваюць пра войны, па-сяджэнні соймаў, пасольства ў Маскву, ус-лаўляюць дабрачыннасць Сапегаў, даюць звесткі пра анамаліі ў надвор'і, пра хваро­бы, сведчаць пра тое, што A. быў патрыё-там аб'яднанай Рэчы Паспалітай, фанатыч-ным католікам. Бацькаву справу працягвалі сыны — М.Л.Абуховіч і Т.Т.Абуховіч, якія таксама вялі дзённікавыя запісы.

А.Ф.Коршунаў.

7

Абуховіч

Тэадор Геранім (1642—14.4.1707)

Пісьменнік-мемуарыст, дзяржаўны дзе-яч Вялікага княства Літоўскага. Малодшы сын П.К.Абуховіча, брат М.Л.Абуховіча. У 1657—69 служыў пры двары караля Рэчы Паспалітай Яна Казіміра Вазы. Суправа-джаў яго ў час ваеннай экспедыцыі за Дняпро (1664). Пасля адрачэння караля ад трона (1669) паехаў з ім у Францыю. У 1670 разам з І.Сангушкам i групай каралеў-скай шляхты вярнуўся морам, праз Гам­бург, на радзіму, у родавы маёнтак Дорага-ва каля мяст. Карэлічы (цяпер Гродзенская вобл.). У 1672 у шэрагах шляхецкага апал-чэння накіраваўся ў ваенны паход супраць туркаў, удзельнічаў у бітве пад Хоцінам (1673). У 1674 здзейсніў паломніцтва ў Рым, вяртаючыся назад, наведаў Ларэта, Балонню i Вену. У 1672, 1678—1700 на на-вагрудскіх сойміках неаднаразова выбіраўся паслом на соймы, дзе выконваў розныя да-ручэнні: падкаморы (1693), кашталян (1700). Быў адзіным спадчыннікам родавых маёнткаў Ліпа і Дорагава Навафудскага ва­яв, i Горбавічы Мазырскага пав., трымаў у арэндзе Цырын (Гродзенскай вобл.)- У апошнія гады жыцця A. напісаў на польс-кай мове ўспаміны, у якіх расказаў пра найважнейшыя падзеі ў тагачаснай Рэчы Паспалітай, пра сваё жыццё. Яго мемуары надрукаваны Ш.Балінскім у кнізе «Гіста-рычныя нататкі да тлумачэння грамадскіх пытанняў у Польшчы XVII ст....» (Вільня, 1859).

Літ.: Polski słownik biograficzny. T. 23/3, z. 98. Wrocław, 1978. М.П.Барташэвіч.