- •Прадмова
- •Абламовічы
- •Абрамовіч Адам (1710-?)
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абрамовіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Абуховіч
- •Авенарыус
- •Агрызка
- •Адамовіч
- •Азарэвіч
- •Алелькавіч
- •Альхімовіч
- •Аляксандр
- •Аляшкевіч
- •Андрыёлі
- •Анімеле
- •Ан цыпа
- •Арамовіч
- •Арлоўскі
- •Аскерка
- •Астравіцкі
- •Астрожскі
- •Аўгусціновіч
- •Аураамка
- •Аўрамій смаленскі
- •Ачапоўскі
- •Багамолец (Bohomolec)
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багдановіч
- •Багушэвіч
- •Бажанаў
- •71?.: Опыты земледелия вольнонаёмным трудом. М., 1860; 2 изд. СПб., 1861; Что можно заимствовать у иностранцев по части земледелия. СПб., 1863; 2 изд. СПб., 1867.
- •Базылік
- •3 1558 Б. Працаваў у прыдворнай музыч-най капэле галоўнага пратэктара Рэфарма-цыі ў Вялікім княстве Літоўскім Мікалая
- •Баранецкі
- •Бараноўскі
- •Бардзілоўскі
- •Барздынскі
- •Бароўскі
- •Барташэвіч (Bartoszewicz)
- •Бартольд
- •Бартэльс
- •Баршчэўскі
- •Барычэўскі
- •Белаблоцкі
- •Беркман
- •Бжастоўскі
- •Бжастоўскі
- •Бонч-асмалоўскі
- •Борзабагаты
- •Будзіла
- •Будзіл0віч
- •Будзінскі
- •Буйніцкі
- •Булгакоўскі
- •Булгары н
- •Бучынскі
- •Быкоўскі
- •Быхавец
- •Бычковы
- •Бя рында
- •Вадкоўскія
- •Вайніловіч
- •Вайніловіч
- •Валадковіч
- •Валатоўскі
- •Валовіч
- •Валовіч
- •Ваньковіч
- •Васільева
- •Ваўжэцкі
- •Вашчанка
- •Вашчанка
- •Вераніцын
- •Весялоўскі
- •Вольскі
- •Вяроўкін
- •Вярыга-дарэўскі
- •Вярэнька
- •Гаворскі
- •Гальперын
- •Гальшанскія
- •Галянскі
- •Гарабурда
- •Гарабурда
- •Гараўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гарбачэўскі
- •Гардзіслава
- •Гаўрыленка
- •Гаўсман
- •Гаховіч
- •Гашкевіч
- •Гаштольд
- •Гедзімін,
- •Герберскі
- •Гіндэнбург
- •Гітаўт-дзевалт0ўскі
- •Гольц-мілер
- •Грабніцкі
- •Граткоўскі
- •Грум-гржымайла
- •Грыгаровіч
- •Грыневіч
- •Грынявіцкі
- •Гурыновіч
- •Гусаржэўскі
- •Гусоўскі
- •Дабравольскі
- •Дабравольскі
- •Дадэрка
- •Дакучаеў
- •Даленга-хадакоўскі
- •Далеўскія
- •Даманеўскі
- •Дамашэвіч
- •Дамбавецкі
- •Дамброўскі
- •Дамейка
- •Дарагастайскі
- •Дашчынскі
- •Дземід0віч
- •Дзмітрыеў
- •Дмахоўскі
- •Дразд0в1ч
- •Дубовіч
- •Дудышкін
- •Дунін-горкавіч
- •Дунін-марцінкевіч
- •Дыбоўскі
- •Ермакоў
- •Ефрасіння полацкая
- •Ефрасіння рагвалодаўна
- •Жаля30ўскі
- •Жахоўскі
- •Ждановіч
- •Жуковіч
- •Жураўскі
- •Жыпмонт I
- •Жыпмонт II
- •Жэра (Zera)
- •Завадскія
- •Завітневіч
- •Загурскі
- •Залескі
- •Залускі
- •Замысл0ўскі
- •Заранка
- •Зарэмба
- •Зарэмба-каліноўскі
- •Звеніслава
- •Здан0в1ч
- •Івановіч
- •Іваноўскі
- •Іваноўскі
- •Ігнатовіч
- •Ігнацьеў
- •Кавалеўская
- •Кавалеўская
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •Кавалеўскі
- •7В.:Собр. Науч. Тр. Т. 1—2. М., 1950—56.
- •Кавячынскі
- •Каганец
- •Каладынскі
- •Каменскі
- •Кантрым
- •Канчэўскі
- •Каралькевіч
- •Каратынскі
- •7В.:Творы. 2-е выд. Мн., 1981.
- •Каржанеўскі
- •Карповіч
- •Карповіч
- •Карташэўскі
- •Карчэўскі
- •Кары цкi
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касовіч
- •Касцюшка
- •Катовіч
- •Кахлеўскі
- •Качаноўскі
- •Каяловіч
- •Кіпрыян
- •Кірыла тураўскі
- •Клакоцкі
- •Клімашэўскі
- •Клімент смаляціч,
- •Кміта-чарнабыльскі
- •Князьнін
- •Крачкоўскі
- •Крашэўскі
- •Крышкоўскі
- •Кукальнік
- •Кулакоўскі
- •Кулжынскі
- •Кульчынскі
- •Кунцэвіч
- •Курбскі
- •Кургановіч
- •Кусцінскі
- •Кутарга
- •Кутарга
- •Кутневіч
- •Лада-заблоцкі
- •Латышаў
- •Лебензон
- •Легатовіч
- •Лепяшынскі
- •Лепяшынскі
- •Ліцыній намыслоўскі
- •Лужынскі
- •Лускіна
- •Лышчынскі
- •Любашчынскі
- •Людагоўскі
- •Лянкевіч
- •Лянчыцкі
- •Ляскоўскі
- •Макоўскі
- •Макушаў
- •Малышэвіч
- •Малышэўскі
- •Мамонічы
- •Манькоўскі
- •Манюшка
- •Манюшка
- •Марал ёўскі
- •Марахоўскі
- •Марашэўскі
- •Маркевіч
- •Маркев1ч
- •Марозік
- •Марцінкевіч
- •Марціноўскі
- •Масальскі
- •Масальскі
- •Маскевіч
- •Маскевіч
- •Матушэвіч
- •Мендэле-мойхер-сфорым
- •Мікешын
- •Мікуцкі
- •Міладоўскі
- •Міхановіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Міцкевіч
- •Мужылоўскі
- •Мурзакевіч
- •Мухлінскі
- •Мысаўской
- •Мялешка
- •Мяржынскі
- •Набароўскі
- •Навадворскі
- •Нагумовіч
- •Нарвойш
- •Наркевіч-ёдка
- •Нарушэвіч
- •Насовіч
- •Незабіт0ўскі
- •Незабытоўскі
- •Несялоўскі
- •Нікіфароўскі
- •Павел 3 візны
- •Пагарэльскі
- •Пагоскі
- •Падабедаў
- •Падчашынскі
- •Пакроўскі
- •Палонскі
- •Панятоўскі
- •Папроцкі
- •Паўстанскі
- •Пачобут-адляніцкі
- •Пашакоўскі
- •Пашкевіч
- •Пельгжымоўскі
- •Перасветаў
- •Петражыцкі
- •Петрапаўлаўскі
- •Пётр 3 ганёндза
- •Пільхоўскі
- •Пратасевіч
- •Пратасовіч
- •П ржав альс кi
- •Рагнеда рагвалодаўна
- •Рагоўскі
- •Радзевіч
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радзівіл
- •Радкавец
- •Радчанка
- •Ражанскі
- •Раманаў
- •Ратондус
- •Ржавускі
- •Рудніцкі
- •Рукевіч
- •Румянцаў
- •Рункевіч
- •Русецкая
- •Русецкі
- •Руткоўскі
- •Сабольшчыкаў
- •Саветаў
- •Савіч-заблоцкі
- •Саковіч
- •Сакольскі
- •Сапуноў
- •Сарбеўскі
- •Сасноўскі
- •Семяновіч
- •Семянтоўскі
- •Сердзюкоў
- •Сердзюкоў
- •Сержпутоўскі
- •Сілівановіч
- •Сімяон полацкі
- •Сітанскія
- •Скарульскі
- •Скрабецкі
- •Славінецкі
- •Слонімскі
- •Слупскі
- •Смаленскі
- •Смародскі
- •Сматрыцкі
- •Смуглевіч
- •Спасовіч
- •Станкевіч
- •Стары улас
- •Стафан баторый
- •Страйноўскі
- •Стрыйкоўскі
- •Стукаліч
- •Судзіл0ўская
- •Судзілоўскі
- •Сцірпейка
- •Сыракомля
- •3 Палацаў, пыхлівых адвечна,
- •Ся машка
- •Сямеўскі
- •Сянкоўскі
- •Тамашэўскі
- •Тапчэўскі
- •Трубніцкі
- •Трусевіч
- •Трутнеў
- •Труцэвіч
- •Турцэвіч
- •Тшашчкоўская
- •Тызенгаўз
- •Тызенгаўз
- •Тылкоўскі
- •Тышкевіч
- •Тышкевіч
- •Урончанка
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Урублеўскі
- •Файніцкі
- •Фалькоўскі
- •Фалькоўскі
- •Фальскі
- •Федаровіч
- •Філалет хрыстафор
- •Фіялкоўскі
- •Хадкевіч
- •Харламповіч
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Ходзька
- •Храпавіцкі
- •Храптовіч
- •Храптовіч
- •Цадроўскі
- •Цамблак
- •Цвяткоўскі
- •Цытовіч
- •Цэраскі
- •Цяплінскі
- •Цяцерскі
- •Чалоўскі
- •Чарноўская
- •Чартарыйскі
- •Чаховіц
- •Шадурскі
- •Шалковіч
- •Шапялевіч
- •Шапялевіч
- •Шукевіч
- •Шыдлоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шыманоўскі
- •Шымкевіч
- •Юркевіч
- •Ягадзінскі
- •Якубовіч
- •Яленская
- •Яленскі
- •Яльніцкі
- •Янушкевіч
- •Ярашэвіч
- •Ястржэмбскі
- •Яцкоўскі
- •Спіс аўтараў
Вольскі
Мікола (1762—1803)
Мысліцель, гісторык, літаратар. Пахо-дзіў са шляхецкай сям'і. Навучаўся ў Га-лоўнай школе Вялікага княства Літоўскага, дзе дзякуючы сваім станоўчым якасііям (добразычлівасці, добрай памяці i інш.), захапленню астраноміяй звярнуў на сябе ўвагу Ы.Пачобута-Адляніцкага i стаў яго любімцам. Не адну ноч правялі яны ва уні-версітэцкай абсерваторыі, назіраючы за зорным небам. В. — аўтар вершаў, пера-кладаў i твораў па гісторыі. Яшчэ студэн-там ён апублікаваў свой першы твор «Mowa zowierająca uwagi nad pierwiastekowemi dziejami świata...» («Прадмова, якая мае заўвагі пра першапачатковую гісторыю сусвету», Віль-ня, 1784). Пісаў вершы-панегірыкі, пры-свечаныя Т.Масальскаму, А.Сапегу i інш.,
перакладаў з Юнга, Вергілія, Бамаршэ. Па рэкамендацыі Пачобута І.Храптовіч запра-сіў В. на работу бібліятэкарам сваёй біблія-тэкі ў Шчорсах. Праз жаніцьбу з Красуц-кай, якая была прыяцелькай «першай кра-каўскай пані» І.Бранеўскай, i не без пра-тэкцыі Пачобута В. наблізіўся да караіеў-скага двара i ў хуткім часе ўвайшоў у ласку да Станіслава Аўгуста Панятоўскага, які надаў яму тытул камергера i прыцягваў да выканання розных даручэнняў ва ўрадавых камісіях, у прыватнасці да распрацоўкі мытных тарыфаў, цывільнага i крыміналь-нага кодэксаў. В. прымаў удзел у палітыч-най барацьбе, пісаў публіцыстычныя тво-ры, у якіх адстойваў праграму рэформ Рэ-чы Паспалітай, прапанаваную каралеўскім дваром. 3 Панятоўскім пасля яго адрачэн-ня ад прастола ў 1795 накіраваўся ў Пецяр-бург i знаходзіўся пры былым каралі да яго смерці. Пакінуў у рукапісе ўспаміны пра апошнія дні караля. У канцы жыцця В. жыў у Беластоку, дзе i памёр.
Прысвячэнне «Прамовы...», з якім ён звяртаўся да сваіх калег па вучобе ў Галоў-най школе, В. пачынаў словамі: «Няма болыл страшных для грамадзяніна свабод-нага народа тыранаў, чым увядзенне ў зман i неасвечанасць». Па яго перакананні, нізкі ўзровень культуры i няведанне мінулага абарачаецца для народа вялікімі бедствамі. Гісторыю, лічыў ён, трэба вывучаць не дзе-ля забавы ці пашырэння сваіх ведаў, а каб надаць гэтай навуны прыкладны характар, шырока выкарыстоўваць атрыманыя вынікі для ўдасканалення сацыяльнага жыцця. Псторыя павінна накіроўваць свае нама-ганні на пазнанне «чалавечай прыроды», высвятленне прычын шчасця або гора людзей, павелічэнне трываласці дзяржаў ці ix заняпаду, «адшуканне ісціны i выкарыстан-не яе з карысцю». В. зрабіў спробу адка-заць на пытанні пра пэўныя прычыны раз-віцця чалавечага грамадства i паходжанне дзяржавы. Ён лічыў найважнейшай задачай высветліць, у якой ступені са старажытных часоў рэлігія, земляробства, урад, гандаль, рамяство, мастацтва i навукі ўплывалі на ўдасканаленне чалавецтва. Ён надаваў вялі-кае значэнне ролі матэрыяльнай вытвор-часці ў развіцці чалавецтва. В. настойваў на крытычных адносінах да кожнай гіпотэзы наконт старажытнай гісторыі, патрабаваў рашуча адкідаць здагадкі i зыходзіць з фак-таў у пошуках праўды. У адпаведнасці з натуральным правам В. называў прычыны,
98
якія ўплываюць на ход гісторыі чалавецтва: нязменную прыроду чалавека, акалічнасці, у якіх ён знаходзіўся, i лёс ці нечаканасці, ад якіх ён залежаў. Чалавек яму ўяўляўся не вынікам гістарычнага развіцця, а яго зыходным пунктам; чалавечую прыроду выкладаў абстрактна ад сацыяльнай структуры грамадства i пэўнага дзяржаўнага ладу. Акалічнасці, у якіх жыве чалавек, па-водле В., не аднолькавыя i не пастаянныя. Чалавек жыве ў розных прыродных умовах, набывае неабходныя прадукты ў працэсе працы, яго здольнасці не заўсёды выкарыс-тоўваюцца надежным чынам, а некаторыя схільнасці накіраваны на зло. Таму немаг-чыма, каб усе былі роўныя, багатыя і шчаслівыя. Лес жа ў многім вызначаў і вызначае жыццё людзей i народаў. Паводле В., жыць асобна, без дапамогі іншых людзей чалавек не можа, таму людзі з самага пачатку жылі супольна. Нават у першапа-чатковым, прыродным стане людзі жылі гуртам. Яны аб'ядноўваліся для задаваль-нення элементарных патрэб, сярод якіх першай была ежа. Толькі сыты чалавек мог займацца іншымі справамі. У сваім развіц-ці чалавецтва прайшло тры вялікія стадыі: паляванне, пастухоўства i земляробства.
Пераход да земляробства В. тлумачыў павелічэннем колькасці насельніцтва, збяд-неннем прыродных паляўнічых i пашавых угоддзяў, неабходнасцю аседлага жыцця. 3 павелічэннем колькасці вырабленых пра-дуктаў i рэчаў узнікла патрэба ў ix абмене, што дало пачатак гандлю. Гандаль памна-жаў багацце, багацце нараджала новыя па-трэбы, у т.л. тыя, што прыносяць уцехі. Маёмасная няроўнасць, рознасць інтарэсаў i варожасць выклікалі неабходнасйь усталя-вання парадку i правоў. Так узнікла дзяр-жава. У «Прадмове...» В. на прыкладах Асі-рыі, Егіпта, Персіі i інш. («Што значаць законы там, дзе самадзержац гуляе лёсам i жыццём чалавека?») асуджаў дэспатычныя рэжымы i войны. Выказаныя ім смелыя погляды ў час, калі ў Рэчы Паспалітай да-сягнула вяршыні магнацкая алігархія, гуча-лі своечасова i садзейнічалі росту прагрэ-сіўных тэндэнцый i грамадскай думкі Бела-русі i Літвы.
Літ.: Бирало А.А. Философские проблемы в науке эпохи просвещения в Белоруссии и Литве. Мн., 1979. С.В.Кузшш.
БУЛЬ
Ялегі Пранціш
(сапр. Карафа- Корбут Элігій Францішак Маўрыкіевіч; 21.4.1835—1880-я гады)
Беларускі паэт. Нарадзіўся ў Віцебску ў сям'і дробнага чыноўніка. Вучыўся ў Ві-цебскай гімназіі. У 1856—62 працаваў піса-рам у Віцебскай палаце дзяржаўных маё-масцей. За ўдзел у паўстанні 1863—64 разам з бацькам i братам сасланы ў Сібір. Апошнія гады жыў у Варшаве, дзе з В.Ка-ратынскім i А. Плугам стварыў беларускі гурток. Як паэт фарміраваўся пад уплывам А.Вярыгі-Дарэўскага. У 1859 упісаў у «Альбом» Вярыгі-Дарэўскага свой адзіны вядо-мы на бел. мове верш «К дудару Арцёму ад наддзвінскага мужыка» — узор бел. грама-дзянскай лірыкі сярэдзіны 19 ст., які яс-крава выяўляе талент i дэмакратычныя па-зіцыі аўтара. Ад імя прыгоннага беларуска-га селяніна В. вітаў творчасць i дзейнасць Вярыгі-Дарэўскага, накіраваную на абаро-ну i асвету працоўнага народа. Верш адмет-ны дасканаласцю формы, паэтычнай сім-волікай, натуральнасцю i чысцінёй мовы. Менш арыгінальны яго польскі верш «Ня-новая думка» (1859), таксама ўпісаны ў «Аіьбом». Творы В. пры жыцці не друкава-ліся. Верш «К дудару Арцёму...» ўпершыню апублікаваны ў «Нашай ніве» (9.11.1912).
Те.: У кн.: Беларуская літаратура XIX ст.: Хрэстаматыя. Мн., 1977. С 112—113; Пачы-нальнікі. Мн., 1977. С 262—264.
Літ.: Кісялёў Г. Загадка беларускай «Энеіды». Мн., 1971. С 166—167, 203—207; Каваленка В.А. Вытокі. Уплывы. Паскора-насць. Мн., 1975. С 122—123.
ВЫРВІЧ
Кароль (1717—93)
Педагог, філосаф. Нарадзіўся ў Браслаў-скім пав. ў беднай шляхецкай сям'і. Пер-шапачатковую адукацыю атрымаў у езуіц-кіх калегіумах Пінска i Дынабурга. Пасля ўступлення ў ордэн езуітаў некаторы час выкладаў у пачатковых класах навучальных устаноў ордэна ў Вільні i Пінску. У 1746 скончыў Віленскую акадэмію. 3 1747 пра-фесар рыторыкі ў Крожскім, з 1749 прафе-сар рыторыкі, гісторыі i геаграфіі ў Нава-грудскім езуіцкіх калегіумах. У 1751—57 вы-хавацель сына віленскага ваяводы Яна Пльзена. Жыў пры яго двары ў Дынабургу
99
i Полацку, разам са сваім выхаванцам быў у Францыі, Галандыі i Германіі, дзе выву-чаў арганізацыю асветы. У 1757 прызнача-ны прафесарам Варшаўскага Collegium Nobilium — узорнай на той час навучаль-най установи, дзе вучыліся сыны магнатаў i багатай шляхты. Пазней В. стаў рэктарам гэтага калегіума, прымаў актыўны ўдзел у рэформе езуіцкіх навучальных устаноў, уваходзіў у бліжэйшае акружэнне караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Аўтар двух падручнікаў па гісторыі на француз-скай мове: «Паходжанне сучасных дзяржаў i народаў» (Варшава, 1769) i «Кароткае сіс-тэматычнае выкладанне ўсеагульнай гісто-рыі» (т. 1—2, Варшава, 1766—71). У калек-тыўным творы «Палітычная гісторыя стара-жытных дзяржаў» (Варшава, 1772) В. змяс-ціў свой пераклад з французскай мовы на польскую некалькіх вытрымак з кнігі Ш.Мантэск'е «Пра дух законаў».
Як гісторык В. зазнаў уплыў французскай асветнай гісторыяграфіі, асабліва Ш.Мантэск'е i Вальтэра. Ён адмоўна ста-віўся да традыцыйнага разумения гісторыі як гісторыі палітычных падзей i войнаў; тлумачыў гісторыю народа як сукупнасць змен у палітычным жыцці, звычаях, рэлігіі, навуцы, мастацтве, эканоміцы; падкрэслі-ваў, што вывучэнне гісторыі дазваляе атры-маць веды, неабходныя для накіраванай змены ладу сучасных дзяржаў.
Шырокую вядомасць В. атрымаў дзяку-ючы сваім падручнікам па геаграфіі, якія адыгралі важную ролю ў пашырэнні геагра-фічных ведаў у Польшчы, Літве i на Беларусь У 1786 ён выдаў у Варшаве «Сучасную геаграфію» (у 1794 перавыдадзена ў Вільні), што паводле задумы павінна была скласці 1-ы том усеагульнай мнагатомнай геагра-фіі. У 1773 у Варшаве выйшаў другі пад-ручнік «Усеагульная геаграфія», у якім быў вялікі самастойны раздзел «Аб палітыцы». Палітыку В. лічыў навукай, блізкай да геа-графіі, i выкладаў яе ў той меры, у якой яна ўваходзіла ў геаграфію. У гэтым раздзе-ле асвятляліся асновы прыродазнаўчага права, права народаў, цывільнага i царкоў-нага правоў, апісаны дзяржаўны лад еўра-пейскіх дзяржаў, ix рэлігіі, секты i інш. Усё гэта дазволіла выкарыстоўваць кнігу як падручнік палітычнай эканоміі.
Светапогляд В. супярэчлівы. У яго тво-рах перакрыжаваліся традыцыйныя тэала-гічныя i прагрэсіўныя асветніцкія тэндэн-цыі: з аднаго боку, ён далучаўся да тэалагічных асноў навучання ордэна езуітаў; з другога — разумеў, што ва ўмовах пашы-рэння рацыяналістычнай філасофіі актыў-нае адлюстраванне тэалагічнага тлумачэння з'яў прыроды i фамадскага жыцця можа прывесці да адваротных вынікаў. Таму ён аддаваў перавагу кампраміснай пазіцыі i вельмі часта проста замоўчваў прынцыпо-выя праблемы ў светапоглядзе.
Важнае месца ў яго працах займалі пы-танні ролі эканомікі ў жыцці грамадства, а таксама эканамічнага развіцця Рэчы Пас-палітай. Вялікае значэнне ён надаваў ган-длю, у якім бачыў галоўную крыніцу багац-ця краіны. На яго погляд, сродкам пашы-рэння гандлю з'яўляецца развіццё прамыс-ловасці i земляробства; асуджаў вываз сы-равіны за межы краіны i выступаў за ства-рэнне ўласных мануфактур па яе перапра-цоўцы.
Літ:. Бирало А.А. Философские проблемы в науке эпохи просвещения в Белоруссии и Литве. Мн., 1979. С. 41—49.
ВЯЖБІЦКІ (Вяржбіцкі; Wierzbicki)
Казімір (1704—55)
Прафесар Віленскай акадэміі. Нарадзіў-ся на Віцебшчыне. Вывучаў рыторыку, фі-ласофію, тэалогію ў Вільні, быў рэктарам вучылішча ў Жодзішках. У сваёй «Логі-цы...», выдадзенай у 1738 у Вільні, крыты-каваў вучэнне памяркоўных рэалістаў пра рэальнасць універсалій i іманентнасць ix рэчам пачуццёвага свету. Адхіляючы пункт погляду крайніх наміналістаў, якія ператва-ралі універсаліі ў простыя знакі, фікцыі, В. сцвярджаў, што універсаліі ўзнікаюць у розуме ў выніку абстрагавання падобных рысаў рэальна існуючых асобных рэчаў. У тэорыі пазнання В. падзяляў многія пала-жэнні вучэння Дунса Скота. У яго выразна выступалі эмпірычная i сенсуалістычная тэндэнныі. Пачаткам пазнання В. лічыў дзейнасць органаў пачуццяў. У адрозненне ад тамістаў, якія з недаверам ставіліся да паказанняў органаў пачуццяў, ён сцвяр-джаў, што пачуццямі можна пазнаваць рэчы навакольнага свету. Калі б было інакш, то, паводле яго слоў, розум апынуўся б не ў стане што-небудзь сказаць пра рэчы. Розум, які валодае дзейнай сілай, пераўтварае пачуццёвыя вобразы ў пазнанне. В. пры-знаў за аксіёму вядомую формулу сенсуа-
100
лізму: «Няма нічога ў розуме, чаго раней не было б у пачуццях».
Літ:. Бирало А.А. Философская и общественная мысль в Белоруссии и Литве в конце XVII —середине XVIII в. Мн., 1971. С. 35— 36.