Маркев1ч

Арсень Іванавіч (12.4.1855—18.1.1942)

Літаратуразнавец, педагог, гісторык-сла-віст. Нарадзіўся ў Брэсце. Скончыўшы гіс-тарычна-філалагічны факультэт Варшаў-скага універсітэта (1876), выкладаў рускую мову i літаратуру ў гімназіях Хелма i Шаў-ляя (1876—83). 3 1883 жыў у Сімферопалі, выкладаў у гімназіі, з 1887 быў супрацоўні-кам, а пазней старшынёй Таўрычаскай ву-чонай архіўнай камісіі. У 1884 падарожні-чаў у Грэцыю, Палесціну, Егіпет, Турцыю. Яшчэ студэнтам падрыхтаваў першую ў славяназнаўчай літаратуры манаграфію «Юрый Крыжаніч i яго літаратурная дзей-насць» (Варшава, 1876), у якой выкарыстаў усе апублікаваныя да таго часу звесткі пра жышдё i дзейнасць славянскага вучонага. У нарысе «Святыя Кірыл i Мяфодзій, ix

281

жыццё, дзейнасць, заслугі» (Сімферопаль, 1885) у духу афіцыйнага славянафільства апісаў жыццё i асветніцкую дзейнасць гэ-тых асветнікаў. Некалькі артыкулаў i нары-саў М. прысвяціў знаходжанню ў Крыме А.С.Пушкіна, В.А.Жукоўскага, М.В.Гогштя, П.А.Вяземскага; склаў бібліяграфію літара-туры пра Крым «Таўрыка» (Изв. Таьричес-кой уч. архивной комиссии. 1894. №20; 1898. №28; 1902. №32—33). 3 1918 праца-ваў дацэнтам, потым прафесарам кафедры гісторыі Крыма Таўрычаскага універсітэта. быў супрацоўнікам Крымскага Цэнтраль-нага архіва, з 1923 — старшыня Таўрычас-кага таварыства гісторыі, археалогіі i этна-графіі.

Літ.: К столетию со дня рождения А.И.Мар-кевича // Вестн. древней истории. 1955. №4.

МАРКЕЛ

(7—1698)

Царкоўны дзеяч Расіі, асветнік. Пахо-дзіў з Беларусі. Добра ведаў грэчаскую, ла-цінскую, нямецкую, польскую i татарскую мовы. Да пастрыжэння ў манахі быў пера-кладчыкам Пасольскага прыказа. Займаў пасады архімандрыта Бранскага Свенскага манастыра, потым епіскапа суздальскага і мітрапаліта пскоўскага. Адзін з самых аду-каваных іерархаў свайго часу. Пасля смерці патрыярха Іакіма (1690) цар Пётр I меў на-мер прызначыць на яго месца М., але мас-коўская стараруская партыя скарыстала ўвесь свой уплыў, каб партрыярхам быў прызначаны казанскі мітрапаліт Адрыян. М. заняў яго месца ў Казані. Там памёр.

Марозік

Мікалай Фёдаравіч (каля 1852—пасля 1913)

Беларускі народны прапаведнік-мара-ліст, паэт-самавук. Нарадзіўся ў в. Лаўры-шава Навагрудскага раёна Гродзенскай вобл. Аўтар дыдактычнага, бытапісальнага верша «Сцяпан i Таццяна» (1889). У папе-рах А.Ельскага (Варшава, Галоўны архіў старажытных актаў) захаваўся сшытак 1890 з вялікім творам М. (каля 400 радкоў) «Са-чыненне пад рыфму на п'янства i гультай-ства». У ІДэнтральнай бібліятэцы АН Літвы (Вільнюс) зберагаюцца рукапісы М. «Чы-гунка», «П'янлівага развага...», «Заключэн-не для павучання», «Вясковыя дзяды, або Памінальныя дні» i інш. Творы М. напіса-ны мяшанай беларуска-рускай мовай, пераважна невысокага мастацкага узроўню, кансерватыўнага зместу. Пісаў часам пад псеўд. Аляксандр Шункевіч.

Тв:. Сцяпан i Таццяна (Публ. У.Казберука) // Шляхам галоў. Мн., 1994. (Вып. 4).

Г.В.Кісялёў.

МАРЦІНКЕВІЧ

Геранім Францавіч (14.7.1816 —пасля 1864?)

Паэт, празаік, драматург. Нарадзіўся ў в. Тулава Віцебскага павета. Паходзіў са збяд-нелага шляхецкага роду Марцінкевічаў гер­ба «Лебедзь» (да другога адгалінавання гэ-тага роду ншіежаў В.Дунін-Марцінкевіч). Ву-чыўся ў Віцебскім базыльянскім вучылі-шчы, адкуль з 1832 перайшоў у губернскую гімназію. Паводле архіўных звестак, у 1834 віцебскі павятовы маршалак шляхты прасіў уладкаваць бедных вучняў гімназіі Гераніма Марцінкевіча i яго брата Аляксандра на ка­зённы кошт, але яму было адмоўлена «за недастатковасцю законных дакументаў аб дваранстве». У 1835 М. паспяхова скончыў гімназію і ў тым жа годзе паступіў на юры-дычны факультэт Маскоўскага універсітэта. Колькі ён там правучыўся — невядома, але закончанай універсітэцкай адукацыі не ат-рымаў. Каб зарабляиь на хлеб, перайшоў на службу ў Віцебскае губернскае праўлен-не, потым па невядомых прычынах зволь-ніўся. У канцы 1849 «адстаўны канцыляр-скі служыцель» М. атрымаў ад віцебскага губернатара дазвол зноў паступіць на служ­бу — на гэты раз у дваранскую дэпутацкую зборню. За 11 гадоў даслужыўся да невысо­кага чыну губернскага сакратара. На пачат-ку 1860-х гадоў разбіты пар&іічом. У 1864 у віцебскіх установах вялася перапіска пра афармленне яму пенсіі. Далейшых біягра-фічных звестак няма. Падгрымліваў сяб-роўскія адносіны ca сваім земляком i pa-веснікам А.Вярыгам-Дарэускш i яго братам Сымонам, арганізатарам публічнай чыталь-ні ў Віцебску, у 1843 прысвяціў ім верш «Захад сонца». Літаратурнай дзейнасцю М. пачаў займацца ў 1830-я гады. Супра-цоўнічаў у часопісе «Rubon» («Рубон») i інш. рэгіянальных выданнях. У 1845 надру-каваў у віленскага выдаўца Ю.Завадскага томік сваіх польскамоўных паэтычных тво-раў (тыраж каля 500 экз.). У 1848 выдаў другую кнігу, куды ўвайшлі драма «Час над Дзвіной», паэма «Першае падзенне чалаве-ка», пераклады з І.В.Гётэ i М.Лермантава.

282

Трэцяя яго кніга — стракаты ў жанравых адносінах зборнік «Творы, напісаныя між іншым» (нарысы, замалёўкі, вершы) — выйшла ў 1858. Драма «Падарожны» не была апублікавана. М. быў прагрэсіўным правінцыяльным літаратарам, актыўным удзельнікам літаратурна-культурнага жыц-ця Віцебска. У сваіх творах выказваў тры-вогу за лес народа, спадзяванні на лепшую будучыню, сатырычнымі фарбамі маляваў добра знаёмае яму чыноўніцкае асяроддзе. Ад глыбокай цікавасці да народнай культу­ры (вядомы яго пераклады на польскую мову беларускіх песень) ён сам перайшоў да творчасці на беларускай мове (камедыя «Аказія падпалкоўніцам» або «Аказія пры пшікоўніцах», якая нібыта ставілася на ві-цебскай аматарскай сцэне А.Вярыгам у 1861-62 i захоўвалася ў маёнтку Селігоры на Лепельшчыне). Даследчыкі ідэнтыфіку-юць гэты твор з гт'есай «Адвячорак. Аказія ў карчме пры Фальковічах» (1858), тэкст якой (праз А.Рыпінскага, М.Піятуховіча i інш.) у копіі дайшоў да нашага часу i збе-рагаецца ў ЦДАМЛіМ Беларусі. Асобныя аўтографы твораў М. захоўваюцца ў Віль-нюсе.

Шт.: Кісялёў Г. Загадка беларускай «Энеіды». Мн., 1971; Мальдзіс А. Пюьмы наводзяць на след // Мальдзіс А. Падарожжа ў XIX стагоддзе. Мн., 1969. Г.В.Юсяяёў.