Павел 3 візны

Радыкальны сацыёлаг-гуманіст, анты-трынітарый 16 ст. Быў віленскім суперін-тэндантам, «міністрам». Іншых біяграфіч-ных звестак пра яго амаль не захавалася. Як ідэолаг антыпрыгонніцкай партыі бела-рускіх i літоўскіх антытрынітарыяў рашуча выступаў на сінодзе ў Іўі (1568) супраць феадальнай эксплуатацыі i прыгоннай за-лежнасці сялян. Асуджаў існуючую сацы-яльную несправядлівасць i тых, хто «вало-даў падданымі», трымаў нявольную чэлядзь у рабстве. Лічыў, што гэта супярэчыць сло­ву Божаму, што «праведнаму не трэба мець падданых, а тым больш рабоў i рабынь. Гэ­та язычніцтва — панаваць над сваім бра-там, карыстацца яго потам i кроўю». Пад-крэсліваў, што «Бог з адной крыві стварыў увесь род чалавечы, таму ўсе мы роўныя; і, калі ўсе мы з адной крыві, значыць, мы ўсе браты; i калі мы браты, то як можа брат над братам панаваць?» Быў упэўнены, што панаванне над людзьмі пайшло ад злога чалавека, якога звычайна называлі тыра-нам. Гаварыў пра вялікія падаткі, якія вы-мушаны былі плаціць сяляне, ix дрэннае харчаванне i цяжкую працу на паноў без адпачынку.

314

Літ.: Подокшин CA. Реформация и об­щественная мысль Белоруссии и Литвы (Вторая половина XVI—нач. XVII в.). Мн., 1970. С. 121—122.

ПАВЕНСКІ Пётр, гл. Скарга Пётр

Пагарэльскі

Платон Мікалаевіч (1800—1852)

Матэматык, педагог. Нарадзіўся ў Ві-цебскай губ. ў шляхецкай сям'і. Скончыў-шы Віцебскую гімназію, вучыўся на фізіка-матэматычным факультэце Маскоўскага універсітэта, па сканчэнні якога ў 1822 ат-рымаў пасаду выкладчыка матэматыкі ва Універсітэцкім высакародным пансіёне. У 1827 абараніў дысертацыю «Пра спосабы вызначэння ўдзельнай вагі цел...» на сту­пень магістра фізіка-матэматычных навук. У 1829 старшы выкладчык фізікі i матэма-тыкі ў Маскоўскай губернскай гімназіі, з 1830 выкладаў аналітычную геаметрыю ў Маскоўскім выхаваўчым доме i ў жаночым аддзяленні Сіроцкага інстытута. Выкладан-не матэматыкі на той час ускладнялася ад-сутнасцю ў Расіі надежных падручнікаў. П. пераклаў на рускую мову i дапоўніў «Курс чыстай матэматыкі...», складзены французскімі матэматыкамі Алезам, Білі i інш. для ваенных школ. Гэты дапаможнік атрымаў у Расіі шырокае распаўсюджанне i пазней неаднаразова перавыдаваўся. У 1836 П. прызначаны інспектарам Маскоўскай губернскай гімназіі. На гэтай пасадзе ён палепшыў якасць навучання новым замеж-ным мовам у гімназіі. 3 1839 П. —дырэк-тар зноў створанай Маскоўскай рэальнай гімназіі, a ў 1841 атрымаў пад сваё кіраў-ніцтва маскоўскія гарадскія i павятовыя ву-чылішчы i пачатковыя школы. Нязначныя матэрыяльныя сродкі, што выдзяляліся для новай гімназіі, рабілі становішча яе кіраў-ніка даволі складаным. Але дзякуючы ix рацыянальнаму выдаткаванню П. здолеў наладзіць працу. Для падрыхтоўкі выклад-чыкаў па прадметах, якім не навучалі ў ай-чынных універсітэтах, П. накіраваў двух кандыдатаў у замежныя універсітэты. Для бібліятэкі гімназіі былі набыты найноўшыя i лепшыя творы, для вучэбных кабінетаў — мадэлі, машыны i інш. абсталяванне. Пры гімназіі быў адкрыты педагагічны клас, дзе праходзілі перападрыхтоўку тыя, хто жадаўатрымаць пасаду настаўніка пачатковых школ. 3 дапамогай экзаменаў i выпраба-вальных урокаў П. адбіраў з ліку прэтэн-дэнтаў лепшых настаўнікаў. У выніку яго дзейнасці ўзровень выкладання ў пачатко­вых школах Масквы i наваколля значна павысіўся i Міністэрства народнай асветы патрабавала, каб пецярбургскія пачатковыя школы працавалі на ўзор маскоўскіх.