Жэра (Zera)

Кароль Антоні (1.9.1743 — пас-ля 1798)

Польскі i беларускі празаік, педагог. На-радзіўся ў в. Тварогі Выпыхі на Падляшшы Шяпер Польшча) у сям'і дробнага шляхці-ца. 3 1751 вучыўся фамаце ў бацькі, з 1754 — у Драгічынскай езуіцкай калегіі. У 1765 у Пінску ўступіў у ордэн францысканцаў i прыняў манаскае імя Гаўдэнцій. Пазней, калі жыў у г.Сянно на Віцебшчыне, праца-ваў выкладчыкам у канвенце (школе з ін-тэрнатам) бернардзінцаў.

Асноўны твор Ж. — зборнік фацэцый (анекдотаў) «Торба смеху», датаваны пры-блізна 1773—98. У яго ўключаны 233 анек-датычныя, пацешныя i павучальныя гісто-рыі, якія здарыліся на Піншчыне, Лепель-шчыне, у Гродне, Драгічыне, Сянне i ў інш. мясцінах Беларусі i Польшчы. Нека-торыя з фацэцый пададзены на беларускай мове. Змест зборніка, часта антыпрыгон-ніцкі i антыклерыкальны, сведчыць, што Ж. быў прыхільнікам ідэй Асветніцтва, ра-цыяналістам. «Торба смеху» распаўсюджва-лася ў рукапісах. Адзін з яе спісаў знойдзе-ны i апублікаваны З.Глогерам (1893). Другі выяўлены ў Дзяржаўнай публічнай біблія-тэцы ў Санкт-Пецярбургу А.Мальдзісам. Гэты ж спіс паслужыў літаратуразнаўцу К.Жукоўскай асновай для варшаўскага вы-дання (1980).

Літ:. A р т ы м о в i ч Е. Кароль Жэра // Ніва. 1984. 11 лістап.; Мальдзіс А. «Торба смеху» Караля Жэры // ЛіМ. 1984. 5 кастр.;Krzyżanowski J. Dawna facecja. Warszawa, 1960. S. 136—139. А.В.Маіьдзіс

ЗАБЕЛА

Мікалай Міхеевіч (3.10.1862—1885)

Удзельнік рэвалкшыйна-народніцкага руху. Нарадзіўся ў Чэрыкаўскім пав. Магі-лёўскай губ. У час вучобы ў Магілёўскайгімназіі ў 1875 удзельнічаў у гуртках «сама-развіцця». 3 1877 член гуртка Л.С.Залкінда, які ў 1880 далучыўся да «Народнай волі». Вёў агітацыйную работу сярод сялян на бе­ларускай мове, вывучаў i збіраў фальклор. У час вучобы ў Кіеўскім універсітэце ства-рыў «Камуну магілёўцаў». У 1882 член на-родавольскага гуртка УЛ.Бычкова. У крас. 1883 арыштаваны, ў 1884 высланы ва Усх. Сібір. Патануў у р. Селенга. М.Б.Ласінскі.

ЗАБЕЛІН

Іосіф Вікенцьевіч (1.4.1834—7.12.1875)

Вучоны-медык. Нарадзіўся ў Віцебскай губ. ў сям'i святара. Першапачатковую аду-кацыю атрымаў у Полацкай семінарыі (1854). Па заканчэнні з залатым медалём Санкт-Пецярбургскай медыка-хірургічнай акадэміі (1858) атрымаў званне лекара i ў ліку 10 лепшых выхаванцаў пакінуты на 3 гады на спецыяльных курсах i прымацава-ны да 2-га ваенна-сухапутнага шпіталя. Першае яго навуковае даследаванне па фармакалогіі — «Аб уплыве мыш'яковых соляў на метамарфоз рэчываў у арганізме». За наступную працу «Аб фізіялагічным уз-дзеянні лімонна-кіслага кафеіну» атрымаў ступень доктара медыцыны (1861) i званне дацэнта фармакалогіі. Для спецыялізацыі ў галіне фармакалогіі ў 1862 на 3 гады накі-раваны за мяжу, дзе наведваў лепшыя біё-лагахімічныя лабараторыі. Пасля вяртання працаваў у Пецярбургскай медыка-хірургіч-най акадэміі прыват-дацэнтам (1864), ад'-юнкт-прафесарам (1866), ардынарным пра-фесарам (1868). Фармакалогія ў той час спалучалася з інш. спецыяльнасцямі, чыта-лася на лацінскай мове i ўяўляла сабой нешта накшталт фармакапеі з тэарэтычны-мі паказаннямі на выкарыстанне лякар-стваў. 3 прыходам у акадэмію 3. тут пачаў-ся новы падыход да фармакалогіі: гэты курс ён зрабіў самастойным, стварыў доб­рую лабараторыю, увёў лабараторны экспе­риментальны метад фармакалагічных дас-ледаванняў. Лекцыі тут упершыню чыт&чі-ся на ўзроўні тагачасных еўрапейскіх пог-лядаў. У 1870 разам з прафесарамі ЯЛ.Баг-даноўскім, Ф.М.Заварыкіным i М.М.Рудне­вым ён выдаваў «Журнал для нормальной и патологической гистологии, фармаколо­гии и клинической медицины», а з 1874 рэдагаваў свой часопіс «Современный ле­чебник», у якім змяшчаў працы, падрыхта

171

ваныя ў фармакалагічнай лабараторыі. Аў-тар шматлікіх прац па фармакалогіі: «Аб уплыве кухоннай солі на засваенне арганіз-мам вапны, аднаўленне касцявой тканкі i засваенне жалеза», «Аб умовах выдзялення аміяку з лёгкіх» i інш.