Сердзюкоў

Іван Іванавіч (12.11.1803—14.10.1886)

Эканаміст, этнограф, фалькларыст. На-радзіўся на Палтаўшчыне. Вучыўся ў Кана-топскім вучылішчы i Чарнігаўскай гімназіі, быў вольным слухачом Харкаўскага універ-сітэта. Служыў у канцылярыі ваеннага гу-бернатара. У 1842 пераехаў у жончын маён-так Кудрычы на Мсціслаўшчыне (Магілёў-ская губ.), дзе заняўся ўпарадкаваннем гас-падаркі. Шмат увагі аддаваў увядзенню но-вага паляводства, паляпшэнню ворнай зямлі, выкарыстоўваючы мінеральныя i ap-ганічныя ўгнаенні, праводзячы меліяра-цыйныя работы; разводзіў прадукцыйныя пароды жывёлы. 3 прыхільнасцю ставіўся да прыгонных сялян, клапаціўся аб паляп-шэнні ўмоў ix жыцця, заахвочваў пашы-раць гаспадарку, дапамагаў матэрыяльна, імкнуўся выправіііь маральна. У сярэдзіне 1840-х гадоў пачаў змяшчаць у пецярбург-скім перыядычным друку артыкулы экана-мічна-гаспадарчага характару, у якіх дзяліўся вопытам па гадоўлі жывёлы, апрацоўцы i ўгнойванні глебы, уборцы збожжавых культур, доглядзе пчол, вырабе палатна. Вёў актыўную перапіску з такімі ж, як сам, дапытлівымі гаспадарамі ў розных кутках Беларусі i Pacii. Запісваў народныя прык-меты. Пакінуў цікавыя звесткі пра тагачас-нае жыццё i гаспадарчыя заняткі. Напа-чатку 1850-х гадоў паступіў аканомам у ка-лужскія маёнткі князёў Качубеяў. Шмат зрабіў па ўпарадкаванні спраў i пашырэнні княжацкіх уладанняў, але неўзабаве выму-шаны быў пакінуць службу. Вярнуўшыся ў вёску, аддаўся гаспадарчым i грамадскім справам. Пісаў артыкулы аб паляпшэнні гаспадарак, народнага дабрабыту, крытыка-ваў несправядлівасць, хабарніцтва, прапа-ноўваў скасаваць прыгон i дазволіць усім, хто жадае, набываць памешчыцкія маёнткі. Свае прапановы дасылаў у рэдакцыі часо-пісаў, у Вольнае эканамічнае таварыства, міністру фінансаў, у асобую заканадаўчую камісію. Многія яго праекты былі ажыц-цёўлены. Пасля адмены прыгоннага права першы на Мсціслаўшчыне склаў з сялянамі дагавор, выдзеліў ім па 5 дзесяцін зямлі на душу (замест чатырох, вызначаных пала-жэннем). Магілёўскі губернатар прызначыў яго міравым пасрэднікам у павеце.

На гэтай пасадзе ён настойліва абараняў інтарэсы сялян, дамагаўся ад памешчыкаў уступак, пераадольваў ix упартасць. У арты-куле «Сялянскае жыццё i звычаі ў Мсці-слаўскім павеце» С паказаў глыбокае ве-данне сялянскага жыцця i побыту: дэталёва апісаў жыллё i яго начынне, гаспадарчыя будынкі, ежу, вопратку, прылады працы, грунтоўна расказаў пра збожжавыя культу­ры, бульбу, ix догляд i ўборку, асаблівасці жывёлагадоўлі. Падрабязна апісаў сялян-скую сямейную абраднасць — вяселле, ра-дзіны, хрэсьбіны, пахаванне, памінкі, пры-вёў фальклорныя тэксты. У апошнія гады працаваў над складаннем маларускага слоўніка (праца засталася ў рукапісе). У маладосці С пісаў вершы, аповесці, каме-дыі. Ён быў чалавекам бескарыслівым, вы­сока цаніў незалежнасць, з годнасцю ад-стойваў уласныя погляды на жьщцё. Паха-ваны на кудрыцкіх могілках.

Те.: О хлебокошении // Земледельческая газ 1848 падрабязнае апісанне абрадаў пахавання i памінак.

Літ:. Бандарчык В.К. Гісторыя беларус-кай этнаграфіі XIX ст. Мн., 1964. С 122—126.

СЕРБАЎ

Ісак Абрамавіч (27.5.1871—21.1.1943)

Этнограф, фалькларыст. Правадзейны член Інбелкульта (1922). Кандьщат гіста-рычных навук (1934). Нарадзіўся ў в. Куль-шычы Прапойскага пав. (цяпер Слаўгарад-скі раён Магілёўскай вобл.). Скончыў Мас-коўскі археалагічны інстытут (1918). У 1910—12 наладзіў шэраг экспедыцый па Беларусі. 3 1923 выкладчык, загадчык ка­федры ў БДУ, з 1929 у Інстытуце гісторыі АН БССР. Збіраў i публікаваў вусную на­родную творчасць беларусаў, даследаваў побыт i матэрыяльную культуру адыходні-каў. Аўтар праід «Сяло Вялікае. Карцінкі з жыцця Беларусі» (1910), «Паездкі па Па-лесс!. 1911 i 1912 гг.» (1914), «Беларусы-са-куны» (1915), «Вільчынскія паляне» (1928). Сабраў багатыя калекцыі беларускага на-цыянальнага адзення, узораў народнага мастацтва. Зрабіў каля 5 тыс. фотаздымкаў (збераглося каля 450), на аснове якіх выда-дзены альбом «Беларускае народнае мас­тацтва».