1. Тақырыбы: Қазақтың көрнекті ақын-жазушылары

(М.Мақатаев, Ж.Молдағалиев, Ә.Кекілбаев, М.Шаханов т.б. )

1. Мақсаты:

Қазақтың көрнекті ақын-жасушыларының өмірі, шығармашылығы туралы мәлімет беру. Мәтінде кездесетін жаңа сөздердің мағынасын түсіндіру;

Мәтіннің мазмұнын өз бетінше баяндауға үйрету;

Aдамгершілікке тәрбиелеу, оқушыға Патриоттық рухта тәрбие беру;

1. Міндеті:

• лексикалық – грамматикалық ерекшеліктердің қолдану аясын білуге машықтандыру;

• терминдердің жазылу үлгісін, оларға қойылатын талаптарды, біліктілікті қалыптастыру;

• ғылыми мәліметтерді, әдебиеттерді, қолдана алу, мәтінді түсініп, оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылымға ниетін қалыптастыру;

• қазақша өз ойын тиянақты түрде жеткізу, сауатты жазуға үйрену.

2. Негізгі ұғымдар:

а) лексикалық тақырып бойынша

1. ХХ ғасыр әдебиетінің көрнекті өкілдері туралы мәлімет

2. М.Мақатаевтың қазақ әдебиетіндегі орны

3. М.Мақатаевтың шығармалары туралы мағлұмат

4. М.Мақатаевтың аудармалары

5. Ж.Молдағалиевтың поэмаларының тақырыбы

6. Мұхтар Шахановтың өлеңдерінің ерекшеліктері

7. Әбіш Кекілбаев шығармаларының тақырыбы

3. Сабақты өткізу жоспары:

1. Кіріспе бөлім (ұйымдастыру кезеңі) - 5 минут

2. Өткен сабақты пысықтау - 25 минут

3. Үйге берілген жаттығуларды тексеру - 20 минут

ҮЗІЛІС

4. Жаңа лексикалық тақырып бойынша жұмыс - 30 минут

5. Жаңа грамматикалық тақырып бойынша жұмыс - 20 минут

ҮЗІЛІС

6. Лексикалық тақырып бойынша жаңа сөздермен жұмыс - 20 минут

7. Жаттығу жұмыстары,тестілер - 20 минут

8. Қорытындылау,үй тапсырмасын беру, бағалау - 10 минут

4. Өткізу түрі: тәжірибелік

5. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері:Жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс, грамматикалық тапсырмалар, сұрақ-жауап, аударма жұмысын жасату, тест тапсырмалары.

6. Көрнекі құралдар: кестелер, суреттер, үлестірмелі карточкалар.

7. Тапсырмалар:

а) Төмендегі сөздердің ауармасымен танысу:

Көрнекті-видный

Үлес қосу-внести вклад

Жыр жинақтары-сборник стихов

Шығармашылық-творчество

Шығармалар-произведения

Шеберлік-мастерство

Қазына-сокровище

Жоғары атақ-высокое звание

Қолдану-применять

Қоғамдық-общественный

Мемлекетік-государственный

Халық тағдыры-судьба народа

Азаматтық сарын-гражданский моти

ә) Мәтінді оқу.

Қазақтың көрнекті ақын-жазушылары ( м.Мақатаев, ж.Молдағалиев, ә.Кекілбаев, м.Шаханов т.Б. )

Әдебиет –сөз өнері.Өйткені оның өмірді,адамдар тағдырын бейнелеп таныту құралы-сөз.Көркем сөз құдіреті арқылы ақын, жазушылар өмірдің түрлі көріністерін бейнелі де суретті түрде танытады.

ХХ ғасырдың екінші жартысында қазақ поэзиясының дамуына үлкен үлес қосқан ақын -Мұқағали Мақатаев(1931-1976)Ақынның шығармашылығы туған жер, туған ел,ана тілі,адамгершілік,махаббат тақырыптарына арналған.Оның кез келген шығармаларынан жердің,елдің биік рухы сезіледі. Ақынның «Армысыңдар, достар», «Қарлығашым,келдің бе ?», «Аққулар ұйықтағанда » т.б.жыр жинақтарын халық сүйіп оқиды. Мұқағали Мақатаев аударма саласында да өзіндік шеберлігін танытқан ақын.Ол Дантенің «Құдіретті комедиясының » «Тамұқ » атты бөлімін, Шекспирдің «Сонеттерін », Уолт Уитменнің өлеңдерін қазақ тіліне аударған. Ж.Молдағалиев (1920-1988жж)- қазақтың белгілі ақыны, Ұлы Отан соғысына қатысушы. Соғыстан оралғаннан кейін түрлі қызметтер атқара жүріп, шығармашылықпен айналысты. Ж.Молдағалиев жалынды жырларымен ұлттық әдебиет әлемінде тез танылды.Ақынның тұңғыш жинағы «Жеңіс жырлары » деген атпен 1949 жылы жарық көрді. Ж.Молдағалиев « Жыр туралы », « Сел », « Мен қазақпын », « Туған жер », « Арман қанаты », «Кісен ашқан » т.б.көптеген поэмалар жазған.Ақын шығармаларында азаматтық сарын мен көңіл күйі лирикасы басым.Оның поэмаларында қазақ халқының өмірі,ұлттық ерекшелігі реалистік тұрғыда берілген. «Кісен ашқан» поэмасында Құрманғазының осы аттас күйіне құлақ қойып, ой жібере отырып,өскен өнер,өркендеген халық тағдыры баяндалған.Оның ақындық өнерін айқын танытқан бұл шығармасына Мемлекеттік сыйлық берілді. Сонымен бірге Ж.Молдағалиев А.С.Пушкиннің, М.Ю.Лермонтовтің, Назым Хикметтің өлеңдерін қазақ тіліне аударған. Ол өзінің атақты Мен қазақпын деп аталатын поэмасымен қазақ әдебиетінің ірі тұлғасына айналған,отансүйгіштік жырларымен халық жүрегінен орын алған ақын.

Ақынның шығармалары көптеген шетел тілдеріне аударылған.

Мұхтар Шаханов (1942 жылы туған)– ақын, қоғам қайраткері. Ақын шығармаларында туған жер, тіл, ел тағдыры жырланады.Өлеңдерінде философиялық ой басым. Бірнеше өлең жинақтарының және халық арасына кең тараған бірқатар әндердің авторы. Балладалары мен поэмалары дүние жүзі халықтарының 20-дан астам тілдеріне аударылған. «Махаббат заңы », «Сенім патшалығы», «Сократты еске алу түні » атты драмалары республикамызда және шетел театрларында қойылған. «Шыңғыс ханның пенделік құпиясы » атты драмалық шығармасы негізінде Украинаның Довженко атындағы киностудиясы екі сериялы телефильм шығарды.

Әбіш Кекілбаев-көрнекті жазушы,мемлекеттік және қоғам қайраткері.Жазушының «Бір шөкім бұлт », «Дала балладалары », «Үркер» және т.б.шығармалары бар.Әбіш Кекілбаев шығармаларының тілі шешен.Ол шығармаларында ана тілінің бай қазынасын шебер қолдана біледі. Жазушы тек шығармашылықпен ғана емес,сонымен бірге қоғамдық, мемлекеттік істермен айналысады. Ол Қазақстанның халық жазушысы деген жоғары атаққа ие.

б) мәтінді аударып, мәтінге жоспар құрыңыз.

1-тапсырма.

Берілген сөздер мен сөз тіркестерін аударып,сөйлемдер құраңыз.

Литература, литературный герой, история создания, судьба народа, особенности, творчество, сборник стихов, мастерство, внести вклад,образно

2-тапсырма.

Берілген сөздер мен сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз

Ел үшін, ана тілі туралы, жыл сайын, өнер жайлы,еңбек туралы, достық туралы,отан үшін,аударма арқылы.

3-тапсырма. Қазақ тіліне аударыңыз

Ж.Молдагалиев-автор многих поэм В поэме ‘’Песнь о песне”Ж.Молдагалиев рассказал о татарском поэте, Герое Советского Союза Мусе Джалиле.Героиня поэмы “Судьба вдовы”-казашка,прошедшая суровый жизненный путь и ставшая борцом за новую жизнь.Влиро-публицистических поэмах “Степной дастархан” и “Я-казах”,рисующих исторический путь казахского народа, эпическая многоплановость сочетается с глубоким лиризмом,яркой образностью.А в поэме “Разбивший оковы” воссоздан образ народного композитора Курмангазы.

8. Бақылау. Тест тапсырмалары

1.Дұрыс емес аударылған сөзді табыңыз

1.әдебиет-литература

2.шығармашылық-творчество

3.шеберлік-мастерство

4.үлес қосу-внедрить+

5.аудару-переводить

2.Дұрыс аударылған сөзді табыңыз

1.суреттеу-внести вклад

2.шығармашылық-мастерство

3.шеберлік-творчество

Үлес қосу-изображать

5.қазына-сокровище+

3.Көп нүктенің орнына керекті шылауды қойыңыз

Ол көбінесе ана тілі тағдыры ...... жазған.

1.туралы +

2.сияқты

3.дейін

4.кейін

5.сәйкес

4.Қазақ тілінде неше септік бар

1.Бес

2.Алты

3.Жеті+

4.Төрт

5.Сегіз

5.Атау септігінің шылауларын атаңыз

1. Үшін,арқылы,туралы+

2.Дейін,шейін,қарай

3.Кейін,бұрын,бері

4.Қатар,бірге

5.Сәйкес,жуық

6.Дұрыс емес аударылған сөзді табыңыз

а) әдебиет-литература

ә) шығармашылық-творчество

б) шеберлік-мастерство

в)+ үлес қосу-внедрить

г) аудару-переводить

7.Дұрыс аударылған сөзді табыңыз

а) суреттеу-внести вклад

ә) шығармашылық-мастерство

б) шеберлік-творчество

в) үлес қосу-изображать

г)+ қазына-сокровище

8.Көп нүктенің орнына керекті шылауды қойыңыз

Ол көбінесе ана тілі тағдыры ...... жазған.

а)+ туралы

ә) сияқты

б) дейін

в) кейін

г) сәйкес

9. «Мен қазақпын» поэмасының авторы кім ?

а) Абай Құнанбаев

ә) Мұқағали Мақатаев

б) Мағжан Жұмабаев

в)+ Жұбан Молдағалиев

г) Мұхтар Шаханов

10.Атау септігінің шылауларын атаңыз

а)+ Үшін,арқылы, туралы

ә) Дейін,шейін,қарай

б) Кейін,бұрын,бері

в) Қатар,бірге

г) Сәйкес,жуық

11.Атау септігінің сұрақтарын көрсетіңіз

а) кімнің ненің

ә) кімге неге

б) кімде неде

в) кіммен немен

г) +кім не

12.Көп нүктенің орнына тиісті шылауды қойыңыз

Студенттер әдебиет,өнер .......өз ойларын айтып,пікірсайыс өткізді.

а)+.туралы,жайлы

ә) бойы,сайын

б) дейін, кейін

в) сайын,қарай

г) бұрын,соң

13.Дұрыс қолданған септеулік шылауды көрсетіңіз.

а) университетке кейін

ә) сенен туралы

б) онымен үшін

в) сабақ соң

г)+ білім үшін

14.Көп нүктенің орнына тиісті шылауды қойыңыз.

Ол өзінің өлеңдері ....... жастарды өнер-білімге шақырды.

а) жайында

ә) туралы

б)+ арқылы

в) бойы

г) сайын

15.Әдебиет-

а) би өнері

ә) +.сөз өнері

б) бейнелеу өнері

в) қол өнері

г) сәулет өнері