- •Беларусазнаўства
- •Беларусазнаўства
- •Уводзіны. Прадмет беларусазнаўства
- •Праблемы беларусазнаўства
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •2. Беларусы. Міжнацыянальныя адносіны на беларусі
- •2. 1. Этнiчныя адметнасцi беларусаў
- •Асаблівасцi беларускага нацыянальнага характару
- •2. 2. Беларускія тапанімічныя назвы. Імёны і прозвішчы
- •2. 3. Старажытная мемуарная літаратура і сведчанні падарожнікаў аб беларусах і іх зямлі
- •2. 4. Дэмаграфічныя катаклізмы на зямлі беларусаў: войны і людзі
- •Агульная колькасць насельніцтва Беларусі
- •Палітычныя прычыны
- •Сацыяльна-эканамічныя прычыны
- •Нацыянальны склад насельніцтва Беларусі (паводле даных перапісаў, %)
- •Пяці заходніх губерняў у 1897 годзе, %
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •3. Нацыянальная самасвядомасць беларусаў
- •3. 1 Нацыянальная самасвядомасць і яе адзнакі
- •3. 2. Фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці
- •3. 3. Утварэнне беларускай літаратурнай мовы. Самасвядомасць і беларуская мова і літаратура
- •Этапы фарміравання беларускай літаратурнай мовы
- •3. 4. Нацыянальнае адраджэнне 1900 – 1920 гг
- •3. 5. Механізмы разбурэння нацыянальнай самасвядомасці беларусаў ва ўмовах таталітарызму 1930 – 1980 гг.
- •3. 6. Пытанні нацыянальнай свядомасці беларусаў на сучасным этапе
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэматыка рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •4. Сувязі беларусі з суседнімі краінамі.
- •4. 1. Геапалітычныя ўмовы жыццядзейнасці беларускага народа
- •4. 2. Перакройванне этнічных зямель беларусаў у хх ст.
- •4. 3. Віленскі край і яго лёс
- •4. 4. Беларусы за мяжою
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •5. Своеасаблівасці нацыянальнага побыту
- •5.1. Жыллё беларуса. Паселішчы
- •5. 2. Традыцыйныя заняткі, рамёствы і промыслы беларусаў
- •5. 3. Традыцыйнае адзенне беларусаў
- •5.4. Айчынны фальклор
- •Розніца паміж з вычаем і абрадам
- •Віды свят.
- •Групы беларускіх свят і абрадаў.
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •6. Веравызнанні народаў беларусі
- •6. 1. Дахрысцiянскiя вераваннi нашых продкаў
- •6. 2. Хрысцiянства I iншыя рэлiгii як формы грамадскай свядомасцi розных народаў на Беларусі
- •6. 3. Сучасны рэлiгiйны стан на Беларусi
- •Пытаннi для самападрыхтоўкi
- •Тэмы рэфератаў
- •Лiтаратура
- •Тэст да тэмы
- •7. Развіццё айчыннай грамадскай думкі
- •7. 1. Помнікі айчыннай грамадскай думкі сярэднявечча
- •7. 2. Развіццё нацыянальнай культуры і грамадскай думкі ў эпоху Адраджэння
- •7. 3. Асветніцтва на Беларусі
- •7. 4. Айчынная нацыянальна-дэмакратычная думка
- •7. 5. Сучасны стан грамадазнаўства на Беларусі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •8. Славутасці беларусі
- •8. 1. Славутасці старажытнай Беларусі і часоў Вялікага княства Літоўскага
- •8. 2. Рупліўцы нацыянальнага адраджэння
- •8. 3. Зоркі айчыннага спорту
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •9. Мастацтва беларусі
- •9. 1. Нацыянальнае дойлiдства
- •9. 2. Выяўленчае мастацтва
- •9. 3. Нацыянальны тэатр і музыка
- •9. 4. Дэкаратыўна - прыкладное мастацтва
- •Разьба па дрэве
- •Ганчарства
- •Вырабы з саломы, лазы, бяросты
- •9. 5. Кнігадрукаванне
- •Эпоха Адраджэння і еўрапейскае кнігадрукаванне
- •Летапіс Аўраамкі і Мсціжскае Евангелле
- •Мялецій Сматрыцкі
- •Лаўрэнцій Зізаній
- •Іван Фёдараў
- •Куцеінская друкарня
- •Магілёўская друкарня
- •Супрасльская друкарня
- •9. 6. Музейная справа на Беларусі
- •9. 7. Помнікі культуры горада, дзе размяшчаецца навучальная ўстанова
- •Баранавічы Троіцкі касцел
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •10. 1. Пісьменнасць на Беларусі як аснова развіцця нацыянальнай школы
- •10. 2. Народная педагогіка ў сістэме нацыянальнай асветы
- •10. 3. Канфесійная адукацыя. Роля брацкіх школ у развіцці асветы на Беларусі ў XVI – XVII стст.
- •10. 4. Свецкая адукацыя на Беларусі ў дакастрычніцкі перыяд. Адукацыйная камісія (1773 – 1794)
- •Дзейнасць Адукацыйнай камісіі ўключала:
- •10. 5. Адраджэнне нацыянальнай школы ў перыяд беларусізацыі (1910 – 1920)
- •10. 6. Сучасны стан нацыянальнай адукацыі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •11. Прыродныя ўмовы і экалагічная сітуацыя на беларусі
- •11. 1. Прыродныя ўмовы Беларусі. Своеасаблівасці яе рэгіёнаў (Цэнтральная Беларусь, Паазер'е, Падняпроўе, Панямонне, Заходняе I Усходняе Палессе)
- •11. 2. Багацці айчынных нетраў
- •1. 3. Праблемы экалогii на Беларусi
- •I. Стан атмасферы
- •II. Засаленне глебы
- •III. Транспарт – крынiца выкiдаў
- •IV. Стан водных крынiц
- •V. Радыяцыя
- •Барацьба з радыяцыяй
- •VI. Сельская гаспадарка і экалогiя
- •12. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці
- •12. 1. Праблема беларускай дзяржаўнасці ў гістарычнай навуцы
- •12. 2. Вытокі беларускай дзяржаўнасці
- •12. 3. Погляды вучоных на праблему дзяржаўнасці Вялікага княства Літоўскага. Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец xvііі ст. – 1917 г. )
- •Устаўная грамата да народаў Беларусі (21. 02. 1918 г. )
- •Устаўная грамата Рады Беларускай Народнай Рэспублікі
- •12. 5. Беларусь у складзе ссср: суверэнітэт уяўны ці рэальны?
- •12. 6. Аднаўленне дзяржаўнай незалежнасці пасля распаду ссср. Беларусь на міжнароднай арэне
- •13. Атрыбуты нацыянальнага суверэнітэту
- •13. 1 Органы дзяржаўнай улады ў Рэспубліцы Беларусь. Да гicтоpыі айчыннай Канстытуцыі
- •Структура Урада Рэспублікі Беларусь (арт. 106 Канстытуцыі; Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 3 мая 1997 г. ):
- •Судовую ўладу ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўляюць суды
- •Структура Kaнстытуцыі рб 1994 г. Са змяненнямі I дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскім рэферэндуме 24 лістапада 1996 г.
- •13. 2. Дзяржаўны герб. Геральдыка Беларусі
- •Прынцыпы дзяржаўнай сімволікі:
- •Старажытны герб Мінска
- •Герб “Пагоня”
- •Дзяржаўны герб бсср (гісторыя)
- •Сучасны Дзяржаўны герб (пасля 1995г. )
- •13. 3. Да гісторыі дзяржаўнага сцяга. Дзяржаўны гімн
- •13. 4. Узнагароды Беларусі
- •13. 5. Нацыянальнае войска. Памятныя старонкі айчыннай вайсковай славы
- •13. 6. Беларускія грошы і паштовая марка
- •Паштовая марка
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •1. Закон “Аб мовах у Беларускай сср”
- •2. Закон аб культуры
- •3. Закон “Аб адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь”
- •Слоўнік тэрміналагічных выразаў і асноўных паняццяў
- •Беларусазнаўства
Прынцыпы дзяржаўнай сімволікі:
1. Мае палітычны характар.
2. Не з'яўляецца пастаяннай на ўсе часы, такім чынам сучасная дзяржаўная сімволіка адрозніваецца ад гістарычнай сімволікі.
3. Класічная геральдыка, як сістэма ведаў пра гербы, паўнакроўна функцыяніравала толькі пры феадалізме. Напрыклад, на Беларусі гербы шырока існавалі ў ХІУ – XV стст., на падставе ix маглі ўзнікаць першыя сцягі; новыя гербы пачалі стварацца пасля падзелу Рэчы Паспалітай у XVІІ – ХІХ стст. i ў ХХ ст.
4. На стабільнасць, зберажэнне старажытных сімвалаў уплываюць розныя фактары:
гістарычная спадчына;
традыцыі і культура грамадства;
веданне народам сапраўды нацыянальных сімвалаў;
тэрміны і ўмовы фарміравання нацыі і існавання дзяржавы.
5. У ХХ ст. дзяржаўная сімволіка ствараецца ў маладых краінах, якія раней з'яўляліся калоніямі або не мелі сваіх дзяржаўных утварэнняў у складзе шматнацыянальных дзяржаў.
Пытанні аб дзяржаўнай сімволіцы ў РБ з'яўляліся ў канцы 80-ых – пачатку 90-ых гг.: напярэдадні абвяшчэння незалежнасці РБ і змянення сімволікі БССР; у сярэдзіне 90-ых гг. ХХ ст., калі пытанне аб дзяржаўнай сімволіцы выносілася на рэспубліканскі рэферэндум.
Падыходы да вырашэння гэтых пытанняў былі наступныя.
І. Камуністы лічылі, што неабходна зберагчы сімвалы Савецкай Беларусі і адстойвалі гэта да жніўня 1991г.
ІІ. Нацыянальна-дэмакратычныя рухі і партыі (БНФ, БСДГ) прапаноўвалі аднавіць сімвалы БНР (герб “Пагоня” і бел-чырвона-белы сцяг).
ІІІ. Навукоўцы на рубяжы 80 – 90-ых гг. ХХ ст. раілі ўзяць старажытную сімволіку: гледзячы на выявы старажытных гербаў гарадоў Беларусі, можна зрабіць вывад, што нашы продкі займаліся войнамі. Але “бульбаш” не быў бы “бульбашом”, калі б у мірны час не займаўся вырошчваннем злакавых, паляваннем і г. д. Таму на некаторых гербах гарадоў ёсць выявы аленя (на гербе Гродна адлюстраваны алень з залатым крыжам паміж рагамі). Паводле падання, гэта жывёла належала заступніку ўсіх паляўнічых святому Губерту. Такую ж эмблему мелі гарады Заблудаў, Цырын, прычым не дапускалася 100-працэнтнае падабенства гарадскіх сімвалаў. А вось гарадок Волпа разам з магдэбургскім правам атрымаў у канцы XVІІ ст. герб з выявай бабра; г. Нарва меў герб з выявай серны; Гародня – з ласём; Вызна – з турам; Драгічын – з зубрам; Копысь – з зайцамі; Ашмяны – з цялём; Сапоцкін – з валом; Малеча – з пеўнем. Рыбы “плавалі” на гербах Пастаў, Свянцян, Суража-Падляскага. Ракі “поўзалі” па візуальных атрыбутах Радуні і Воіна. Пчолы “ляталі” па гарадскіх сімвалах Клімавіч, Ігумена (зараз Чэрвень).
Беражлівыя адносіны да хлеба шыфраваліся не толькі ў прыказках і прымаўках, але і ў сімволіцы беларусаў. На гербе Горак была выява з трох горак, з якіх вырастае па аднаму залатому каласу. Тэма хлеба прысутнічае на эмблемах Карыцін, Вілейкі. Хлебныя каласы прысутнічаюць і на сучасным дзяржаўным гербе.
Вельмі цяжка тлумачыць значэнне старажытнай геральдыкі з-за адсутнасці архіўных даных. Але некаторыя гісторыі ўзнікнення сімвала даходзяць да нас. Так атрымалася з гербам Пружан – невялічкага райцэнтра ў Брэсцкай вобласці (на ім – выява змяі, з ляпы якой тарчыць паўпраглынутая чалавечая істота). У свой час кіраўніцай гэтага гарадка была сама каралева Рэчы Паспалітай Бона Сфорца – родам са знакамітага італьянскага роду. Яе дачка Ганна, стаўшы каралевай, у гонар маці прысвоіла Пружанам радавы герб герцагаў Сфорца. А каб не дазволіць існавання двух аднолькавых гербаў у Еўропе, была зменена афарбоўка пружанскай эмблемы. Калі італьянскі герб меў срэбранага змея на блакітным полі, то беларускі – наадварот. Падобна “прожорливой” герб ёсць у свеце толькі адзін: на сімвале дзяржавы Мексіка намаляваны арол, які з апетытам з'ядае чарвяка.