136 Сацыяльна-эканамічныя наступствы Вялікіх геаграфічных адкрыццяў.

Еўрапейская заакіянская экспансія прывяла да сустрэчы раней ізаляваных адзін ад аднаго цывілізацый, вынікам чаго стаў Калумбаў абмен. Ён прывёў да перамяшчэння тавараў, характэрных для аднаго паўшар'я, у іншае. Новыя трансакіянскія сувязі і ўзмацненне еўрапейскіх краін прывяло да наступу эпохі імперыялізму, калі еўрапейскія каланіяльныя імперыі атрымалі кантроль над большай часткай планеты. Краіны афрыканскага ўзбярэжжа задавальнялі патрэбы еўрапейцаў у гандлю людзьмі. Так як на рынкі Еўропы хлынула вялікая разнастайнасць новых заморскіх тавараў, на еўрапейскіх рынках традыцыйных прадметаў раскошы наступіў застой. Цэнтр еўрапейскай эканомікі перамясціўся з Міжземнамор'я ў Заходнюю Еўропу. Галоўнымі артыкуламі кітайскага экспарту былі шоўк і фарфор, адаптаваныя да еўрапейскага густу. Кітайскі экспартны фарфор так шанаваўся ў Еўропе, што ў ангельскай мове слова china стала сінонімам словы фарфор. Прыток багацця ў Іспанію супаў з пачаткам вялікага інфляцыйнага цыклу, закрануў і Іспанію, і астатнюю Еўропу, вядомаму як рэвалюцыя цэн. Іспанія акумулявала ў сябе вялікія аб'ёмы срэбра і золата Новага Свету. Іншыя наступствы Вялікіх геаграфічных адкрыццяў для Еўропы:

• Пашырэнне кругагляду еўрапейцаў: бурнае развіццё геаграфіі, кантакты з народамі розных культур, лепшае разуменне разнастайнасці жывёльнага і расліннага свету.

• Пашырэнне ведаў у эканоміцы і правазнаўства прадстаўнікамі Саламанкской школы, цесна звязанымі са знаўцамі тубыльных культур.

• Навукова-тэхнічны прагрэс.

• З'яўленне класічных утопіяў Новага часу, звязанае з усведамленнем таго, што існуюць іншыя светы, іншыя культуры, іншыя прылады грамадства: у першую чаргу гэта творы Томаса Мора, Томаззо Кампанеллы. Дадзеныя утопіі малююць ізаляваны свет, адрэзаны ад Еўропы геаграфічна, недаступны. Найбольш часта сустракаюцца выглядам мяжы выступае акіян.

137. Якія асноўныя рысы феадальнага спосабу вытворчасці?

Тэрмін "феадалізм" быў уведзены ў навуку ў XIX ст. Ен абазначаў адпаведны эканамічны і грамадска-палітычны лад. Даследчыкі разглядалі феадальныя адносіны як спалучэнне вярхоўнай і мясцовай улады з землеўладаннем, станаўленне васальнай іерархіі. У выніку феадалізм можна вызначыць як грамадска-палітычны і эканамічны лад, што характарызаваўся наступнымі прыкметамі:

- панаваннем аграрнай вытворчасці;

- спалучэннем права землеўладання з палітычнай уладай і васальнымі абавязкамі;

- панаваннем іерархіі ваеннага саслоўя;

- асабістай залежнасцю сялян ад гэтага саслоўя;

- натуральным характарам гаспадаркі.

Пры феадалізме такая галіна аграрнай вытворчасці як земляробства становіцца асноўным заняткам большай часткі насельніцтва. Для феадалізму характэрна асабістае і эканамічнае падпарадкаванне сялян землеўладальнікам. Сяляне карысталіся надзелам зямлі, мелі сродкі вытворчасці, але пазбаўляліся права распараджацца сваім надзелам, а потым і сваёй асобай, траплялі пад юрысдыкцыю феадалаў і станавіліся часткай іх маёмасці. Сярод іншых асаблівасцяў феадальнага ладу трэба адзначыць складаную саслоўную іерархію і карпаратыўнасць, сацыяльна-юрыдычны статус са шматлікімі прывілеямі і абавязкамі перадаваўся па спадчыне. Багацце станавілася знакам прэстыжу, шчодрасці, гасціннасці, гонару феадала. Маёмасць трэба было дарыць, раздаваць прыбліжаным, васалам, якія станавіліся маральна і юрыдычна абавязанымі гаспадару і служылі яму, ахвяраваць царкве. Матэрыяльная вытворчасць разглядалася як сродак самазабеспячэння, годнага існавання. Гандаль і асабліва махлярства пераважна асуджаліся. Разам з тым праца разглядалася як занятак ніжэйшых саслоўяў, сродак падаўлення грахоўнасці, якая, спалучаецца з бяздзейнасцю. Такі погляд распаўсюджваўся рэлігіяй, што становіцца пры феадалізме ўніверсальным рэгулятарам грамадскага жыцця. Эканамічныя ўзаемаадносіны сялян з феадаламі рэгуляваліся феадальнай рэнтай.