52 Новая эканамічная палітыка, яе сутнасць і значэнне.

Новая эканамічная палітыка - эканамічная палітыка, якая праводзілася ў Савецкай Расіі і СССР у 1920-я гады. Была прынята 15 Сакавіка 1921 г. X з'ездам РКП (б), змяніўшы палітыку «ваеннага камунізму», якія праводзіліся ў ходзе Грамадзянскай вайны. Новая эканамічная палітыка мела на мэце аднаўленне народнай гаспадаркі і наступны пераход да сацыялізму. Галоўнае ўтрыманне НЭПа - замена продразверсткі продналогам ў вёсцы, выкарыстанне рынку і розных формаў уласнасці, прыцягненне замежнага капіталу ў форме канцэсій, правядзенне грашовай рэформы (1922-1924), у выніку якой рубель стаў канверсоўнай валютай.Перад савецкай дзяржавай стаялі праблемы стабілізацыі грошай, а, значыць, дэфляцыі і дасягненні збалансаванага дзяржаўнага бюджэту. Стратэгія дзяржавы, нацэленая на выжыванне ва ўмовах крэдытнай блакады, вызначыла першынство СССР у складанні балансаў вытворчасці і размеркаванні прадуктаў. Новая эканамічная палітыка прадугледжвала дзяржаўнае рэгуляванне змешанай эканомікі з выкарыстаннем планавых і рыначных механізмаў. Дзяржава, якая захавала камандныя вышыні ў эканоміцы, прымяняла дырэктыўныя і ўскосныя метады дзяржаўнага рэгулявання, зыходзячы з неабходнасці рэалізацыі прыярытэтаў папярэдняга стратэгічнага плана - ГОЭЛРО. У аснове НЭП ляжалі ідэі работ В. І. Леніна, дыскусій аб тэорыі ўзнаўлення і грошай, прынцыпах цэнаўтварэння, фінансаў і крэдыту. Несумнеўным поспехам Нэпа было аднаўленне разбуранай эканомікі. У той жа час, адсутнасць высокакваліфікаваных кадраў стала прычынай пралікаў і памылак. Значныя тэмпы росту эканомікі, аднак, былі дасягнуты толькі за кошт вяртання ў строй даваенных магутнасцяў, бо Расія толькі да 1923/1924 годзе дасягнула эканамічных паказчыкаў даваенных гадоў. Патэнцыял для далейшага росту эканомікі апынуўся вельмі нізкім. Прыватны сектар не дапускаўся на «камандныя вышыні ў эканоміцы», замежныя інвестыцыі не віталіся, ды і самі інвестары асабліва не спяшаліся ў Расію з-за нестабільнасці і пагрозы нацыяналізацыі капіталаў. Дзяржава была няздольна толькі са сваіх сродкаў вырабляць доўгатэрміновыя капіталаёмістыя інвестыцыі. Таксама супярэчлівай была сітуацыя і ў вёсцы, дзе відавочна прыгняталіся «кулакі».

53. Развіццё сельскай гаспадаркі Беларусі на аснове нэПа. Асноўныя формы землеўладкавання.

На пачатак 20-х гг. 89% насельніцтва БССР жыло на вёске, дзе нагладалася значная перанаселенасць. Да таго большая частка зямель была нізкай якасці. Увядзенне НЭПа супала па часе з перадачай зямлі сялянам згодна з Дэкрэтам аб зямлі пасля вызвалення Беларусі ад нямецкіх і польскіх акупантаў. Аднак “прырэзка” зямлі аказалася нязначнай. За кошт прырэзак у асноўным ствараліся новыя гаспадаркі. На 1925/26 гг. сельскагаспадарчая вытворчасць у агульным дасягнула даваеннага ўзроўню. Удзельная вага сельскай гаспадаркі ў вытворчасці склала 71,6%, прамысловасці – 22,3%, лясной гаспадаркі – 6,1%. Пераважала развіццё жывёлагадоўлі з малочным і свінагадоўчым ухілам. Значныя плошчы займалі пасевы тэхнічных культур. Аднак беларуская сялянская гаспадарка з’яўлялася маламоцнай. Зямельны кодэкс БССР прыняты ў красавіку 1925 г. пасля ўзбуйнення БССР замацаваў участкава-падворны парадак землекарыстання ў БССР. Сельскагаспадарчая кааперацыя ў БССР развівалася галоўным чынам у крэдытнай сферы, забеспячэнні і збыце прадукцыі вытворчасці. Ступень кааперыравання да кастрычніка 1927 г. дасягнула 37% сялянскіх гаспадарак. Аднак вытворчая кааперацыя амаль не развівалася. Калгаснае будаўніцтва актыўна пачалося ў пачатку 20-х гг., яно стымулявалася з боку дзяржавы эканамічнымі метадамі. Так, адмянялася арэндная плата за зямельныя плошчы і пабудовы, інвентар, рабочую і прадукцыйную жывёлу, меліярацыйныя збудаванні, слабыя калгасы вызваляліся ад сельскагаспадарчага падатку. Аднак умовы, у якіх ствараліся калгасы, не спрыялі іх утварэнню. Наглядалася малая колькасць сельскагаспадарчых спецыялістаў, адсутнічалі вялікія масівы ворнай зямлі, прыгодныя для апрацоўкі трактарамі, наогул, быў нізкі ўзровень механізацыі. Да 1927 г. сельская гаспадарка Беларусі аднавіла даваенныя аб’ёмы вытворчасці і мела магчымасці для далейшага прагрэсу. Аднак яе эвалюцыйнае развіццё было перарвана, бо вёска была абрана на ролю асноўнай крыніцы грошай на правядзенне індустрыялізацыі краіны, а гэтыя сродкі ў неабходных дзяржаве памерах можна было адабраць толькі шляхам прымусу.