115. Развіццё і зацвярджэнне капіталістычнага ўкладу ў Еўропе і Амерыцы.

Капіталізм - гэта сістэма грамадскай вытворчасці і размеркавання, заснаваная на прыватнай уласнасці, ўсеагульным юрыдычным роўнасці і свабодзе прадпрымальніцтва. XVI-апошняя трэць XVII ст. ўвайшлі ў гісторыю сусветнага гаспадаркі як перыяд разлажэння феадальных адносін і зараджэння ў нетрах феадальнага грамадства капіталістычнага вытворчасці. Пачатак гэтаму працэсу ў краінах Заходняй Еўропы паклалі ў XVI ст. змены ў сферы 1. матэрыяльнай вытворчасці, стане і характары прадукцыйных сіл, 2. пашырэнне ўнутранага і знешняга рынку. Так да пачатку 14 стагоддзя ва ўсіх асноўных галінах прамысловай вытворчасці былі значна ўдасканалены прылады працы і тэхналогія вытворчасці. Найбольш значным быў прагрэс у здабыўной і апрацоўчай галінах. У пачатку XVI ст. агнястрэльную зброю прывяло да сапраўднай рэвалюцыі ў ваенным справе. Пачалося вытворчасць паперы і кнігадрукаванне, сталі вырабляцца акуляры і гадзіны. Ступень развіцця капіталізму ў краінах Заходняй Еўропы была неаднолькавай, хоць капіталізм у той ці іншай форме актыўна ўкараняецца ў гаспадарчую жыццё дадзенага рэгіёну. Гэта залежала ад канкрэтных умоў, якія склаліся ў розных краінах. Развіццё капіталістычнага спосабу вытворчасці ў Заходняй Еўропе XVI ст. яшчэ не азначаў хуткага і поўнага выцяснення ім дакапіталістычных формаў гаспадарання. Капіталістычная вытворчасць у разгляданы перыяд ўяўляла сабой толькі ўклад, які развіваўся ў нетрах феадалізму. Працэс далейшага развіцця капіталістычных адносін быў паскораны вялікімі геаграфічнымі адкрыццямі.

У першай палове XIX стагоддзя ЗША перажывалі працэс бурнага развіцця капіталізму. На паўночным усходзе краіны хутка расла фабрычная прамысловасць, развівалася і капіталістычная фермерская гаспадарка. На Захадзе ЗША налічвалася вялікая колькасць дробных фермераў, шмат самастойных рамеснікаў і пастаянна расло прымяненне наёмнай рабочай сілы. Агульнай тэндэнцыяй Поўначы і Захаду краіны было развіццё капіталістычных адносін. На Поўдні краіны праявілася іншая рыса эканомікі ЗША - рост плантацыйнага рабаўладальніцкага гаспадаркі. У ЗША здзяйснялася хуткае распаўсюджванне капіталізму на новыя землі.

116. Дапаможныя гістарычныя дысцыпліны і іх роля ў гістарычным пазнанні.

ГІСТОРЫЯ, гістарычная навука. Сфера ведаў і навука, якая даследуе чалавека ў часе. Як навука мае тэарэтычную і метадалагічную аснову. На сённешні дзень не маецца агульнапрынятай структуры гістарычнай галіны. Яе склад залежыць ад тэарэтычных прынцыпаў і традыцый, прынятых сярод гісторыкаў. Ніжэй прыведзеная схема адлюстроўвае традыцыі савецкай і сучаснай беларускай гістарычнай навукі. У гістарычную галіну ведаў уваходзяць асобныя раздзелы, дапаможныя гістарычныя дысцыпліны і спецыяльныя гістарычныя навукі.

Дзеля зручнасці вывучэння гісторыі чалавецтва ў цэлым яна падзяляецца на часткі, на аснове ўліку аб’ектыўнага ходу развіцця грамадства. Даследаванне вядзецца па фармацыях і эпохах (гісторыя першабытнага грамадства, старажытная (антычная), сярэднявечная, новая, навейшая), па прасторава-геаграфічным прынцыпе, калі вылучаюцца рэгіянальныя гісторыі (гісторыя Еўропы, Блізкага і Сярэдняга Усходу) або гісторыі асобных краін і народаў, па комплексных праблемах, калі даследуюцца з’явы, уласцівыя групам краін і народаў (гісторыя Адраджэння, Рэфармацыі). Таксама вывучаюцца асобныя бакі і з’явы ў гісторыі чалавецтва (эканамічная гісторыя, палітычная гісторыя, ваенная гісторыя, гісторыя мастацтва і пад.). Самастойнае месца ў гістарычнай галіне ведаў займаюць яе арганічныя часткі — спецыяльныя гістарычныя навукі: археалогія; этнаграфія і этналогія; гістарыяграфія. аксама да гістарычнай навукі адносяцца дапаможныя (або спецыяльныя) гістарычныя дысцыпліны: крыніцазнаўства; археаграфія; дыпламатыка; храналогія; сфрагістыка; генеалогія; геральдыка; нумізматыка; прасапаграфія; і інш.