- •1. Гісторыя Беларусі, як вучэбная дысцыпліна, яе прадмет, метады і задачы курса.
- •2. Віды крыніц па гісторыі Беларусі. Знакамітыя беларускія гісторыкі.
- •3. Праблемы перыядызацыі гісторыі Беларусі.
- •4. Старажытныя цывілізацыі. Першабытнае насельніцтва Беларусі.
- •5. Паходжанне беларусаў.Канцэпцыі беларускага этнагенэзу.
- •6. Этнічныя адметнасці беларусаў, іх антрапалагічны склад, асаблівасці характару, імены і прозвішчы.
- •7. Этнічныя меншасці і міжнацыянальныя адносіны ў Беларусі.
- •8. Вытокі беларускай дзяржаўнасці. Полацкае, Тураўскае і іншыя княствы.
- •9. Сацыяльна-эканамічнае становішча і грамадска-палітычны лад першых дзяржаўных утварэнняў на тэрыторыі Беларусі.
- •10. Культура Беларусі, як частка сусветнай культуры, яе паняцце, сутнасць і структура.
- •11. Асаблівасці культуры старажытнай Беларусі.
- •12. Пісьменнасць, кніжная асвета і літаратура ў х – хііі ст.Ст. Духоўная і асветніцкая дзейнасць е. Полацкай і к. Тураўскага.
- •13. Прадумовы ўзнікнення Вялікага княства Літоўскага. Фарміраванне тэрыторыі дзяржавы ў хііі – хv ст.Ст.
- •1 Перыяд - Наваградскі
- •2 Перыяд – Віленскі
- •14. Грамадска-палітычны лад Вялікага княства Літоўскага. Федэратыўная структура вкл.
- •15. Сацыяльна-эканамічнае развіцце Вялікага княства Літоўскага. Аграрная рэформа хvі ст. І яе наступствы.
- •16. Знешняя палітыка Вялікага княства Літоўскага (хііі– хvі ст.Ст.)
- •17. Вядучая роля беларускай культуры ў Вялікім княстве Літоўскім.
- •18. Адраджэнне і Рэфармацыя на Беларусі, іх асаблівасці.
- •19. Палітычная і прававая культура беларускага народа. Статуты вкл – выдатныя помнікі прававой і палітычнай культуры.
- •20. Пачатак беларускага кнігадрукавання. Грамадская думка, асвета, адукацыя. Дзейнасць ф. Скарыны, с. Буднага і іншых асветнікаў.
- •21. Утварэнне Рэчы Паспалітай. Дзяржаўна-прававое становішча Вялікага княства Літоўскага ў Рэчы Паспалітай.
- •22. Эканамічнае і сацыяльнае становішча насельніцтва Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай.
- •23. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай.
- •24. Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай і яе падзел паміж Аўстрыяй, Прусіяй і Расіяй.
- •25. Люблінская ўнія і яе наступствы для культуры беларусаў. Контррэфармацыя на Беларусі, яе змест, мэты і вынікі.
- •26. Асветніцтва на Беларусі. Дзейнасць Адукацыйнай камісіі і яе значэнне.
- •27. Беларуская літаратура і мастацтва ў XVII–XVIII ст.Ст. С. Полацкі і і. Капіевіч – праваднікі беларускай культуры ў Маскве.
- •28. Пачатак індустрыяльнай цывілізацыі і палітычная мадэрнізацыя ў краінах Заходняй Еўропы і Беларусі.
- •29. Палітыка царскай Расіі на Беларусі з канца XVIII– пачатку XX ст.Ст.
- •30. Сацыяльна-эканамічнае развіцце беларускіх зямель у хіх– пачатку хх ст.Ст. Аграрныя рэформы хіх ст.
- •31. Грамадска-палітычнае становішча і нацыянальна-вызваленчы рух на Беларусі з канца xvііі– пачатку хх ст.Ст.
- •32. Кастусь Каліноўскі – нацыянальны герой беларускага народа.
- •33. Асаблівасці культурнага развіцця Беларусі з канца xvііі-пачатку хх ст.Ст.
- •34. Стан адукацыі на Беларусі з канца хvііі ст., яе развіцце і рэформы.
- •35. Архітэктура, скульптура і мастацтва на Беларусі. Мастацкія стылі х1х-пачатку хх стагоддзя.
- •36. Музычна-тэатральнае жыцце Беларусі (канец хvііі–пачатак хх ст.Ст.).
- •37. Станаўленне беларускай нацыянальнай літаратуры і мовы (хіх–пач.Хх ст.Ст.).
- •38. Змены ў грамадска-палітычным жыцці Беларусі ў 1917 годзе. Прадумовы беларускага дзяржаўнага аднаўлення.
- •39. Бнр, яе дзейнасць, лёс і значэнне.
- •40. Утварэнне і развіцце бсср – дзяржавы з абмежаваным суверэнітэтам.
- •41. Новая эканамічная палітыка і яе асаблівасці ў Беларусі.
- •42. Індустрыялізацыя і калектывізацыя ў Беларусі ў 20-30 гады хх ст.
- •43. Фарміраванне сталінскага таталітарнага рэжыму ў 20-30 гады хх ст.
- •44. Асаблівасці культурнага развіцця беларускага народа ў паслякастрычнінскі перыяд і перабудова адукацыі.
- •45. Беларусізацыя 20-30-х гг., яе сутнасць і змест. Моўная палітыка.
- •46. Развіцце архітэктуры, скульптуры і жывапісу на Беларусі ў 20-30-х гады хх ст.
- •47. Развіцце літаратуры, тэатра і музыкі беларускага народа (20-30-я гг. Хх ст.).
- •48. Культурнае развіцце ў Заходняй Беларусі. Далучэнне Заходняй Беларусі да бсср.
- •49. Масавыя рэпрэсіі дзеячаў беларускай культуры (20-30-я гг. Хх ст.).
- •50. Міжнароднае становішча напярэдадні Другой сусветнай вайны. Дагавор паміж фашыцкай Германіяй і Савецкім Саюзам аб ненападзе.
- •51. Пачатак Другой сусветнай вайны і палітыка Савецкага Саюза. Уз’яднанне Заходняй Беларусі з бсср.
- •52. Вялікая Айчынная вайна, яе характар і асаблівасці.
- •53. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны і баявыя дзеянні на тэрыторыі Беларусі. Прычыны паражэння Чырвонай Арміі ў пачатковы перыяд вайны.
- •54. Усталяванне і дзейнасць акупацыйнага рэжыму на тэрыторыі Беларусі. Эканамічная, сацыяльная і ідэялагічная палітыка фашыстаў. Беларускія калабаранты.
- •55. Партызанскі і падпольны рух на тэрыторыі Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Армія Краёва.
- •56. Стратэгічная аперацыя “Баграціён” і вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
- •57. Вызваленне еўрапейскіх краін ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Заканчэнне Другой сусветнай вайны і яе вынікі.
- •58. Культурнае жыцце беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
- •59. Адлюстраванне Вялікай Айчыннай вайны 1941-45 гг. У пасляваенным жыцці і ў сучаснай культуры Беларусі.
- •60. Беларусь ў пасляваенныя гады. Аднаўленне і развіцце народнай гаспадаркі.
- •61. Грамадска-палітычнае жыццё бсср ва ўмовах хрушчоўскай адлігі і адыходу ад яе, бсср у гады т.Зв.Застоя.
- •62. Сацыяльна-эканамічнае развіццё бсср у 50-80-я гг.Хх ст. Спробы рэфармавання эканомікі ў 50-80-я гг.
- •63. Развіцце культуры Беларусі з другой паловы 40-х–80-я гады хх ст.
- •64. Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі і канстытуцыйнае замацаванне яе суверэнітэту.
- •65. Змены ў грамадска-палітычным і сацыяльна-эканамічным жыцці Рэспублікі Беларусь у 90-я гады хх ст.
- •66. Стратэгія сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2011-2015 годы.
- •67. Знешняя палітыка суверэннай Беларусі.
- •68. Беларускае замежжа ў сістэме міжнародных адносін Рэспублікі Беларусь.
- •69. Фарміраванне беларускай дыяспары за мяжой і асноўныя этапы яе фарміравання.
- •70. Дахрысціянскія вераванні нашых продкаў. Язычніцтва на Беларусі.
- •71. Хрысціянства, яго сутнасць і прычыны ўзнікнення. Далучэнне да хрысціянства беларускіх зямель.
- •72. Асноўныя плыні хрысціянства і іх асаблівасці ва ўмовах Беларусі (праваслаўе, каталіцызм, пратэстантызм, уніяцтва).
- •73. Дзейнасць нехрысціянскіх канфесій на Беларусі (іўдаізм, іслам, рэлігійнае сектанцтва).
- •74. Сучасная культура Беларусі. Пашырэнне “масавай культуры”. Праблемы захавання беларускай мовы і нацыянальнай культуры.
- •75. Славутасці Беларусі: грамадска-палітычныя і вайсковыя дзеячы ( х – хх ст.Ст.).
- •76. Славутасці Беларусі:сусветна вядомыя навукоўцы і вынаходнікі Беларусі.
- •77. Славутасці Беларусі: сусветна вядомыя літаратары і філосафы беларускага паходжання.
- •78. Славутасці Беларусі: мастакі і музыканты.
53. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны і баявыя дзеянні на тэрыторыі Беларусі. Прычыны паражэння Чырвонай Арміі ў пачатковы перыяд вайны.
У свядомасці старшага пакалення 22 чэрвеня 1941 года адлюстраваўся як раптоўны прыход бяды. Аб непазбежнасці вайны з Германіяй гаварылі амаль усе, але прыйшла яна нечакана. Вялікім шокам было імклівае паражэнне "моцнай і непераможнай" Чырвонай Арміі. 28 чэрвеня нямецкая армія захапіла Мінск, а праз тыдзень была акупавана амаль уся тэрыторыя Беларусі. З 1941 года ў палон трапіла 3 млн 900 тысяч чалавек. Чаму так атрымалася?
Страшэнныя паражэнні Савецкіх узброеных сіл у пачатку вайны маюць комплексны характар, прычым аб'ектыўная карціна гэтай вайны, асабліва яе першага перыяду, была вельмі заблытана і фальсіфікавана ідэалагічнай службай СССР. Справа ў тым, што доўгі час існавала жорсткая манаполія вышэйшых органаў КДБ на адбор фактаў, на змест і адзнаку матэрыялаў аб падзеях Айчыннай вайны.
Мэта ўсебаковай фальсіфікацыі ў пачатку вайны – даказаць, што прычыны паражэння Чырвонай Арміі – неверагоднае сцячэнне абставінаў, усе прычыны нібыта насілі аб'ектыўны характар. Палітычнае і ваеннае кіраўніцтва СССР не нясе віны за катастрофу 1941-1942 гг. нават пасля развянчання культу асобы, калі частку віны ўсклалі персанальна на Сталіна. Ілжывая версія аб аб'ектыўных прычынах трагедыі таго часу доўга заставалася афіцыйнай і абавязковай для ўсіх (раптоўнасць нападу і перавага ворага ў колькасці войск і ўзбраенні).
А рэальнасць таго часу была зусім іншай. Ваенны патэнцыял СССР да вайны быў даволі магутным. СССР як таталітарная дзяржава рыхтавала сваю эканоміку да будучых войн з імперыялізмам. Чырвоная Армія "збіралася ваяваць толькі на чужой тэрыторыі і малай крывёю". Таму яна прызнавала толькі наступленне. Мела на ўзбраенні выдатныя танкі, неблагую авіацыю, лепшую ў свеце артылерыю. На 22 ліпеня 1941 года суадносіны сухапутных і паветраных сіл ваюючых бакоў былі такія:
У СССР армія складалася з 303 дывізіі, у Германіі – 214; у СССР 109 тыс. гранат і мінамётаў, у Германіі – 61 тыс.; у СССР 22,6 тыс. баявых самалётаў, у Германіі – 10 тыс.
Палова ўзброеных сіл знаходзілася ў заходніх акругах. Танкавы парк войск заходніх акругоў быў большы, чым нямецкі. Насычанасць баявой тэхнікай у разліку на 10 тыс. салдат і афіцэраў савецкія войскі мелі перавагу.
Але сёння вылучаюць ужо зусім іншыя прычыны паражэння Чырвонай Арміі:
Нізкая баяздольнасць Чырвонай Арміі на той час
(Савецка-фінская вайна зімой 1939-1941 гг., у якой савецкія войскі страцілі 127 тысяч чалавек, фінскія – 48 тысяч. Такое становішча тлумачыцца вынікам масавых рэпрэсій 1936-1938 гг., калі Сталін вынішчыў з арміі больш за 40 тыс. камандзіраў. Такога разгрому камандных кадраў не ведала ні адна армія ў свеце. Маладыя афіцэры ва ўмовах хуткага колькаснага росту арміі сталі займаць вышэйшыя пасады, калі лейтэнанты пачалі камандаваць палкамі, а капітаны і маёры займаць генеральскія пасады. Армія была скавана страхам перад арыштамі, адсутнасцю практычных навыкаў у справе арганізацыі боя. Фармалізм і паказуха ў войску – вынік страху перад адказнасцю за памылкі. Нізкая прафесійнасць ад салдата да генерала. У выніку Чырвоная Армія характарызавалася нізкім прафесіяналізмам у вайсковай справе ад салдата да генерала).
Нечаканасць удару нямецкіх армій магутнымі сіламі
(Ваенная тэхніка ўтрымлівалася па стандартах мірнага часу, не мела боепрыпысаў і паліва. Гэта не быў прэвентыўны, спецыяльна апяраджальны ўдар, як стала гаварыць гебельсаўсская прапаганда. Удар гэты быў распрацаваны па плану "Барбароса" задоўга да 22 чэрвеня і ніколькі не залежаў ад памераў, мэт і стану ўзброеных сіл СССР. Трагедыя для СССР была ў тым, што яго армія не закончыла сваёй падрыхтоўкі наступаць, а абараняцца спецыяльна не вучылася і не ўмела).
Непадрыхтаванасць камандзіраў Чырвонай Арміі да вядзення абарончых дзеянняў
(Камандаванне заходніх акругоў паралізаванае страхам "не паддавацца на правакацыю" не праяўляла ініцыятывы ў прывядзенні сваіх войск у баявую гатоўнасць, нягледзячы на тое, што побач за мяжой ішла падрыхтоўка арміі да нападу).
Нямецкія войскі былі максімальна сканцантраваны і поўнасцю забяспечаны ўсім неабходным для вядзення напружаных баёў. Кожны нямецкі камандзір меў падрабязны маршрут наступлення, план дзеянняў. Ваенаслужачыя Вермахта ў асноўнай масе былі высокапрафесійнымі ваярамі. Нямецкае камандаванне, дзякуючы аператыўнай разведцы, выдатна ведала колькасць і дыслакацыю войск заходніх акругоў. У выніку першыя ўдары былі нанесены па безабароным савецкім войскам. Толькі да поўдня 22 чэрвеня 1941 года авіацыя СССР страціла больш 1200 самалётаў, у асноўным навейшых тыпаў.
Заваяваўшы поўнае паветранае панаванне, нямецкая армія пачала тэрытарыяльны захоп: у авангардзе вайсковых групіровак былі група арміі "Поўнач", якая ў жніўні дасягнула Ленінграда; група арміі "Цэнтр" у кастрычніку падышла да Масквы (праз Смаленск); група "Поўдзень" акупавала Украіну. СССР аказаўся перад крахам.