- •1. Гісторыя Беларусі, як вучэбная дысцыпліна, яе прадмет, метады і задачы курса.
- •2. Віды крыніц па гісторыі Беларусі. Знакамітыя беларускія гісторыкі.
- •3. Праблемы перыядызацыі гісторыі Беларусі.
- •4. Старажытныя цывілізацыі. Першабытнае насельніцтва Беларусі.
- •5. Паходжанне беларусаў.Канцэпцыі беларускага этнагенэзу.
- •6. Этнічныя адметнасці беларусаў, іх антрапалагічны склад, асаблівасці характару, імены і прозвішчы.
- •7. Этнічныя меншасці і міжнацыянальныя адносіны ў Беларусі.
- •8. Вытокі беларускай дзяржаўнасці. Полацкае, Тураўскае і іншыя княствы.
- •9. Сацыяльна-эканамічнае становішча і грамадска-палітычны лад першых дзяржаўных утварэнняў на тэрыторыі Беларусі.
- •10. Культура Беларусі, як частка сусветнай культуры, яе паняцце, сутнасць і структура.
- •11. Асаблівасці культуры старажытнай Беларусі.
- •12. Пісьменнасць, кніжная асвета і літаратура ў х – хііі ст.Ст. Духоўная і асветніцкая дзейнасць е. Полацкай і к. Тураўскага.
- •13. Прадумовы ўзнікнення Вялікага княства Літоўскага. Фарміраванне тэрыторыі дзяржавы ў хііі – хv ст.Ст.
- •1 Перыяд - Наваградскі
- •2 Перыяд – Віленскі
- •14. Грамадска-палітычны лад Вялікага княства Літоўскага. Федэратыўная структура вкл.
- •15. Сацыяльна-эканамічнае развіцце Вялікага княства Літоўскага. Аграрная рэформа хvі ст. І яе наступствы.
- •16. Знешняя палітыка Вялікага княства Літоўскага (хііі– хvі ст.Ст.)
- •17. Вядучая роля беларускай культуры ў Вялікім княстве Літоўскім.
- •18. Адраджэнне і Рэфармацыя на Беларусі, іх асаблівасці.
- •19. Палітычная і прававая культура беларускага народа. Статуты вкл – выдатныя помнікі прававой і палітычнай культуры.
- •20. Пачатак беларускага кнігадрукавання. Грамадская думка, асвета, адукацыя. Дзейнасць ф. Скарыны, с. Буднага і іншых асветнікаў.
- •21. Утварэнне Рэчы Паспалітай. Дзяржаўна-прававое становішча Вялікага княства Літоўскага ў Рэчы Паспалітай.
- •22. Эканамічнае і сацыяльнае становішча насельніцтва Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай.
- •23. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай.
- •24. Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай і яе падзел паміж Аўстрыяй, Прусіяй і Расіяй.
- •25. Люблінская ўнія і яе наступствы для культуры беларусаў. Контррэфармацыя на Беларусі, яе змест, мэты і вынікі.
- •26. Асветніцтва на Беларусі. Дзейнасць Адукацыйнай камісіі і яе значэнне.
- •27. Беларуская літаратура і мастацтва ў XVII–XVIII ст.Ст. С. Полацкі і і. Капіевіч – праваднікі беларускай культуры ў Маскве.
- •28. Пачатак індустрыяльнай цывілізацыі і палітычная мадэрнізацыя ў краінах Заходняй Еўропы і Беларусі.
- •29. Палітыка царскай Расіі на Беларусі з канца XVIII– пачатку XX ст.Ст.
- •30. Сацыяльна-эканамічнае развіцце беларускіх зямель у хіх– пачатку хх ст.Ст. Аграрныя рэформы хіх ст.
- •31. Грамадска-палітычнае становішча і нацыянальна-вызваленчы рух на Беларусі з канца xvііі– пачатку хх ст.Ст.
- •32. Кастусь Каліноўскі – нацыянальны герой беларускага народа.
- •33. Асаблівасці культурнага развіцця Беларусі з канца xvііі-пачатку хх ст.Ст.
- •34. Стан адукацыі на Беларусі з канца хvііі ст., яе развіцце і рэформы.
- •35. Архітэктура, скульптура і мастацтва на Беларусі. Мастацкія стылі х1х-пачатку хх стагоддзя.
- •36. Музычна-тэатральнае жыцце Беларусі (канец хvііі–пачатак хх ст.Ст.).
- •37. Станаўленне беларускай нацыянальнай літаратуры і мовы (хіх–пач.Хх ст.Ст.).
- •38. Змены ў грамадска-палітычным жыцці Беларусі ў 1917 годзе. Прадумовы беларускага дзяржаўнага аднаўлення.
- •39. Бнр, яе дзейнасць, лёс і значэнне.
- •40. Утварэнне і развіцце бсср – дзяржавы з абмежаваным суверэнітэтам.
- •41. Новая эканамічная палітыка і яе асаблівасці ў Беларусі.
- •42. Індустрыялізацыя і калектывізацыя ў Беларусі ў 20-30 гады хх ст.
- •43. Фарміраванне сталінскага таталітарнага рэжыму ў 20-30 гады хх ст.
- •44. Асаблівасці культурнага развіцця беларускага народа ў паслякастрычнінскі перыяд і перабудова адукацыі.
- •45. Беларусізацыя 20-30-х гг., яе сутнасць і змест. Моўная палітыка.
- •46. Развіцце архітэктуры, скульптуры і жывапісу на Беларусі ў 20-30-х гады хх ст.
- •47. Развіцце літаратуры, тэатра і музыкі беларускага народа (20-30-я гг. Хх ст.).
- •48. Культурнае развіцце ў Заходняй Беларусі. Далучэнне Заходняй Беларусі да бсср.
- •49. Масавыя рэпрэсіі дзеячаў беларускай культуры (20-30-я гг. Хх ст.).
- •50. Міжнароднае становішча напярэдадні Другой сусветнай вайны. Дагавор паміж фашыцкай Германіяй і Савецкім Саюзам аб ненападзе.
- •51. Пачатак Другой сусветнай вайны і палітыка Савецкага Саюза. Уз’яднанне Заходняй Беларусі з бсср.
- •52. Вялікая Айчынная вайна, яе характар і асаблівасці.
- •53. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны і баявыя дзеянні на тэрыторыі Беларусі. Прычыны паражэння Чырвонай Арміі ў пачатковы перыяд вайны.
- •54. Усталяванне і дзейнасць акупацыйнага рэжыму на тэрыторыі Беларусі. Эканамічная, сацыяльная і ідэялагічная палітыка фашыстаў. Беларускія калабаранты.
- •55. Партызанскі і падпольны рух на тэрыторыі Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Армія Краёва.
- •56. Стратэгічная аперацыя “Баграціён” і вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
- •57. Вызваленне еўрапейскіх краін ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Заканчэнне Другой сусветнай вайны і яе вынікі.
- •58. Культурнае жыцце беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
- •59. Адлюстраванне Вялікай Айчыннай вайны 1941-45 гг. У пасляваенным жыцці і ў сучаснай культуры Беларусі.
- •60. Беларусь ў пасляваенныя гады. Аднаўленне і развіцце народнай гаспадаркі.
- •61. Грамадска-палітычнае жыццё бсср ва ўмовах хрушчоўскай адлігі і адыходу ад яе, бсср у гады т.Зв.Застоя.
- •62. Сацыяльна-эканамічнае развіццё бсср у 50-80-я гг.Хх ст. Спробы рэфармавання эканомікі ў 50-80-я гг.
- •63. Развіцце культуры Беларусі з другой паловы 40-х–80-я гады хх ст.
- •64. Абвяшчэнне незалежнасці Беларусі і канстытуцыйнае замацаванне яе суверэнітэту.
- •65. Змены ў грамадска-палітычным і сацыяльна-эканамічным жыцці Рэспублікі Беларусь у 90-я гады хх ст.
- •66. Стратэгія сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2011-2015 годы.
- •67. Знешняя палітыка суверэннай Беларусі.
- •68. Беларускае замежжа ў сістэме міжнародных адносін Рэспублікі Беларусь.
- •69. Фарміраванне беларускай дыяспары за мяжой і асноўныя этапы яе фарміравання.
- •70. Дахрысціянскія вераванні нашых продкаў. Язычніцтва на Беларусі.
- •71. Хрысціянства, яго сутнасць і прычыны ўзнікнення. Далучэнне да хрысціянства беларускіх зямель.
- •72. Асноўныя плыні хрысціянства і іх асаблівасці ва ўмовах Беларусі (праваслаўе, каталіцызм, пратэстантызм, уніяцтва).
- •73. Дзейнасць нехрысціянскіх канфесій на Беларусі (іўдаізм, іслам, рэлігійнае сектанцтва).
- •74. Сучасная культура Беларусі. Пашырэнне “масавай культуры”. Праблемы захавання беларускай мовы і нацыянальнай культуры.
- •75. Славутасці Беларусі: грамадска-палітычныя і вайсковыя дзеячы ( х – хх ст.Ст.).
- •76. Славутасці Беларусі:сусветна вядомыя навукоўцы і вынаходнікі Беларусі.
- •77. Славутасці Беларусі: сусветна вядомыя літаратары і філосафы беларускага паходжання.
- •78. Славутасці Беларусі: мастакі і музыканты.
2. Віды крыніц па гісторыі Беларусі. Знакамітыя беларускія гісторыкі.
Віды крыніц па гісторыі Беларусі. Па спосабу фіксавання інфармацыі вылучаюць:
*пісьмовыя (дакументальныя і апавядальныя). Да дакументальных адносяць заканадаўчыя акты (прававыя акты, прывілеі, судзебнікі, 3 Статуты ВКЛ (1529,1566,1588 гг.), перапісы насельніцтва, матэрыялы справаводства). Да апавядальных (Летапісы (Аповесць мінулых гадоў ХІІ ст.), радзівілаўскі летапіс, хронікі Быхаўца, Словы Кірылы Тураўскага, Слова пра паход Ігаравы, Біблія Ф.Скарыны, Тураўскае евангелле, мемуарная публіцыстыка).
*вусныя
фальклор (казкі, легенды, прыказкі, жарты).
*гукавыя
песні, абрадавая і пазаабрадавая паэзія.
*рэчыўныя
матэрыялы археалогіі, нумізматыкі, геральдыкі
*працы выдатных гісторыкаў і этнографаў
Я.Карскі (3-томнік "Беларусы")
У.Ігнатоўскі (Кароткі нарыс гісторыі Беларусі)
*бібліятэчныя матэрыялы і фонды
*сучасныя навуковыя часопісы
"Веснік БДУ", "БГЧ", "Спадчына", "Весці НАНБ".
Асаблівай увагі заслугоўваюць летапісы. Наша гісторыя з 10 па 14 стст. адлюстравана ў агульнарускіх летапісах: "Повесть временных лет". Першым беларускім летапісам, які дайшоў да нас, лічыцца "Летапіс Вялікіх князёў Літоўскіх" (20-я гг. 15 ст.), у якім адлюстраваны падзеі 14-пач. 15 ст. Яшчэ раней быў складзены Полацкі летапіс (напэўна, быў спалены ў Сафійскім саборы, які паліў у 1710 годзе Пётр І).
Вывучаць гісторыю беларускага народа пачалі ў канцы 19 ст. Першым выдатным беларускім гісторыкам лічыццца Мітрафан Доўнар-Запольскі (1867-1934 гг.). Нарадзіўся ў Рэчыцы, скончыў Кіеўскі універсітэт, у 1925-1926 гадах працаваў прафесарам БДУ. Напісаў больш за 200 прац па этнаграфіі, гісторыі Беларусі, Украіны, Польшчы. Ён першы вызначыў Беларусь у якасці аб'екта гістарычнага даследавання. Напісаў 1888 годзе "Беларускае мінулае"(канцэпцыя гістарычнага развіцця беларусаў), 1909 г. "Сямейнае звычаёвае права сялян Мінскай губерні", у 1918 годзе "Асновы дзяржаўнасці Беларусі".
Яўхім Карскі (1860-1931 гг.) – філолаг-славіст, зрабіў сур'ёзны ўклад у вывучэнне гісторыі беларускай мовы. У 1904 годзе ў Вільні выдаў 3-томную працу "Беларусы", у якой надрукаваў этнаграфічную карту рассялення беларускага племені.
Уладзімір Пічэта (1878-1947 гг.) – прыехаў на Беларусь у 1922 годзе, стаў рэктарам БДУ, чытаў лекцыі па гісторыі Беларусі на беларускай мове.
Вацлаў Ластоўскі – выдаў Кароткую гісторыю Беларусі для беларусаў.
Усевалад Ігнатоўскі (1863-1931 гг.) – першы прэзідэнт акадэміі навук, напісаў Кароткі нарыс гісторыі Беларусі.
Мікола Ермаловіч – даў сучаснае разуменне гісторыі. Яго кнігі "Старажытная Беларусь"(1994), "Па слядах аднаго міфа", "Беларуская дзяржава ВКЛ" даюць магчымасць па-новаму паглядзець на старадаўнюю гісторыю.
3. Праблемы перыядызацыі гісторыі Беларусі.
Праблема перыядызацыі гісторыі Беларусі заключаецца ў тым, як выбраць найбольш істотны крытэрый для перыядызацыі?
Падыход Энгельса, у аснову якой пакладзены грамадскі лад. У адпаведнасці з гэтым крытэрыем вылучаюць:
эпоха дзікасці
эпоха варварства
цывілізацыя.
Фармацыйная перыядызацыя гісторыі, прапанавана К.Марксам, у аснову якой пакладзены спосаб вытворчасці матэрыяльных благ:
першабытная / рабаўладальніцкая фармацыя (да 9 ст.)
феадалізм (9 ст.–1861 г.)
капіталізм/ буржуазны (1861г. – 1917 г.)
сацыялізм / камунізм (1917 г. – наш час).
Археалагічная перыядызацыя (у аснову пакладзены прылады працы):
каменны век (да 3 тыс. да н.э.)
бронзавы (3 – 7-8 ст. да н.э.)
жалезны (пач. з 8 ст. да н.э.).
Усевалад Ігнатоўскі (асаблівасці палітыка-сацыяльнага і культурнага развіцця) дзеліць гісторыю Беларусі на 4 перыяды:
полацкі (9 – 13 стст.)
літоўска-беларускі (13 – першая палова 16 ст.)
польскі (1569 г. – канец 18 ст.)
расійскі (канец 18 ст. – пачатак 20 ст.)
савецкі ("Беларусь пасля звяржэння царызму")
Мікола Ермаловіч выдзеліў у гісторыі старажытнай Беларусі 9 – 14 стст. 3 перыяды з улікам горада-сталіцы, які з'яўляўся цэнтрам жыцця краіны:
Полацкі (9 – сяр.13 ст.)
Навагародскі (сяр. 13– пач. 14 ст.)
Віленскі (1316 г. – 1385 г.)
6. Цывілізацыйны падыход (у аснове сістэмныя сацыяльна-эканамічныя і культурныя фактары):
старажытная эпоха (100-40 тыс. год да н.э – 5 ст. н.э.)
сярэднія вякі (5 – 15 стст.)
Адраджэнне (16 – 19 стст.)
Найноўшы час (кан. 19 – 20 ст.).
Этнаграфічная перыядызацыя (станаўленне беларускага этнасу):
даіндаеўрапейская (каменны век 100-40 тыс. год да 3-2 тыс. год да н.э.)
індаеўрапейская (бронзавы) (на мяжы 3-2 тыс. год да н.э.- 8-7 ст.да н.э)
балцкая (жалезны) (пач. з 8 ст. да н.э.)
славянская (6 ст. н. э на поўдні, 8-9 ст. н.э. – на поўначы (Віцебск))
стварэнне беларускай народнасці (ВКЛ, 13 ст.) – да старажытнасці гэта эпоха не адносіцца.