Өндіріс процесі мен тұтыну процесі

Өндіріс процесі бір мезгілде тұтыну процесінің болуын талап етеді. Өндіріс пен тұтынудың байланыста болатынын есепке алып, өнім осы екі кезеңнің динамикасы мен өзара алмасуының нәтижесі деп тұжырымдауға болады.

Егер экономиканы өндіріс пен тұтынудың біртұтастығының нәтижесі деп қарасақ, онда өндіріс пен тұтыну табиғатпен және оның қорларымен байланысы жоқ өзіндік жабық процесс деген ұғым пайда болуы мүмкін. Бірақ бұл жағдай басқаша. Адам өндіріс үшін тұрақты түрде табиғат заттарын алып тұрады және қайтарып қалдықтар тастап отырады. Тұйық жабық экологиялық-экономикалық цикл туындайды. Тұтыну сферасына жетуден бұрын заттар өндіріс сферасында өңдеуден өтуге тиісті.

Егер табиғат заты өңдеуден өтпей тұтынуға жарамды болса, онда ол экономикалық игілік емес категориясына жатады.

Өндіргіш күштер - бұл адам өзінің өндірісіне және тұтынуына бейімдеп қызмет етуге жұмылдырған күштер. Ал адамсыз өндірістің және тұтынудың болуы мүмкін емес. Сондықтан өндіру және тұтыну үшін қолданатын табиғат күштері, адамның өндіргіш күштері болып табылады.

Өндіргіш күштердің ішкі құрылымы болады. Олардың ішінен алдымен өндіріс құралдарын және жұмысшы күшін бөліп атау қажет.

Өндіріс процесінде экономикалық немесе өндірістік қатынастар қалыптасады. Өндіргіш күштер және өндірістік қатынастар тұрақты динамикада болады. Адамдар өздерінің өндіргіш күштерін өзгертіп отырады. Олар өздеріне жаңа технологияларды, жаңа материалдарды және т.б. қызмет еткізеді. Техника, технология және осылардың негізінде қалыптасатын қатынастар, қоғамның және экономиканың даму дәрежесінің индикаторы болып табылады.

2-тапсырма. Сөздікпен жұмыс.

өндіріс процесі

тұтыну процесі

талап ету

өнім

кезең

өзара алмасу

нәтиже

тұжырымдау

біртұтастық

табиғаттың қорлары

өзіндік жабық процесс

тұрақты

табиғат заттары

қалдық

қайтару

тастау

тұйық

жабық

өндіріс сферасы

өңдеу

тұтынуға жарамды

өндіргіш күштер

бейімдеу

өндіріс құралдарын

жұмысшы күші

бөліп алу

өндірістік қатынастар

қалыптасу

өзгерту

қызмет ету

негіз

қоғам

даму дәрежесі

3 – тапсырма. Сөздерді тіркестіріп, 5-6 сөйлем құрастырыңыздар.

1	2
өндіріс тұтыну өнім кезең нәтиже біртұтастық табиғат жабық тұрақты қалдық тастау өңдеу экономикалық өндіргіш бейімдеу жұмысшы өндірістік негіз	өңдеу жарамды болу игілік күштер құралдарын күш бөліп алу қатынастар қалыптасу өзгерту қызмет ету дәрежесі процесс талап ету өзара алмасу нәтиже тұжырымдау қорлары

4-тапсырма. Мына сөз тіркестердің қазақша нұсқасы мәтінде кездеседі ме?

Потребительский процесс, природные ресурсы, производственные остатки, производственные средства, рабочяя сила, степень развития.

5-тапсырма. Мына сұрақтарға жауап беріңіздер.

1. Тұтыну процесі деген не? 2. Өндіріс пен тұтыну байланыста бола ма, әлде жоқ па? 3. Өнім ненің нәтижесі деуге болады? 4. Тұйық жабық экологиялық-экономикалық цикл қай уақытта туындайды? 5. Тұтыну сферасына жетуден бұрын заттар қайдан өңдеуден өтуге тиісті?

6 - тапсырма. Аударыңыздар.

Рынок средств производства. Торговля средства­ми производства — это грандиозный рынок, на котором взаимодействуют между собой непосредственные произ­водители продукции. Все предприятия органически свя­заны друг с другом как поставщики и потребители ма­шин, оборудования, сырья, топливных ресурсов.

Рынок рабочей силы. Рынок рабочей силы тесней­шим образом связан с рынком средств производства. Они возникли и развивались одновременно, параллельно, дополняли друг друга. Рынок рабочей силы является самым сложным из всех существующих в экономике. Рыночный спрос на труд есть сумма спроса фирм. Элас­тичность спроса на труд зависит от эластичности спроса на продукцию фирмы, от производительности труда и от легкости и эффективности замены живого труда ма­шинами.

Әдістемелік ұсыныстар:

Мәтін бойынша бір-біріңізге сұрақ қойып, жауап бере отырып, сұхбат тілі дағдысын жаттықтырыңыздар.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2.Нег.[29-34] 7.Нег.[37-38]

Бақылау сұрақтары:

1. Егер табиғат заты өңдеуден өтпей тұтынуға жарамды болса, онда ол қандай категорияға жатады?

2. Өндіргіш күштер деген не? Оның ішкі құрылымы дегеніміз не?

3. Адамдар өздерінің өндіргіш күштерін өзгертіп отырады ма, әлде жоқ па?

4. Қоғамның және экономиканың даму дәрежесінің индикаторына не жатады?

2-апта. 4-тәжірибелік сабақ

1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, аударыңыздар және мазмұндаңыздар.