Глоссарий

Гарантированный кредит - Кепілдік кредит - бір кәсіпкерлер басқа кәсіпкерлерге банктердің, фирмалардың немесе үкімет органдардың кепілдігімен беретін кредит. Кепілгерлік банктің кепілдік хатымен рәсімделеді.

Гарантия - Кепілдік- кепілгерлік; міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ететін құқықтық принциптер мен тәсілдердің жиынтығы. Кепілдік берілетін белгілі бір міндеттемелерді соңғысын мойындауына қарамастан кепілдік осы міндеттемелердің бүкіл көлеміне қолданылады.

Деньги - Ақша-сатып алу мен сатуда құн өлшемі болып табылатын және жалпыға бірдей балама рөлін атқаратын, яғни барлық басқа тауарлардың құнын көрсететін және олардың кез-келгеніне айырбасталатын металл және/немесе қағаз белгілері. Қағаз ақша айналыста шын ақшаның- алтын мен күмістің орнына жүреді. Мемлекет өз шығындарын жабу үшін айналысқа шығарады және күштеп танылған (мемлекет белгілерін) бағамы бар. Қағаз ақшаның нақты құны айналыста өзі орнына жүретін алтынның құнынан көп болмауға тиіс. Шектен тыс көп ақша шығару (эмиссия) инфляцияға апарып соқтырады.

Депозит-депозит-1) банктерге салынатын ақшалай салымдар (банк депозиттері). 2) Кредит мекемелеріне сақтауға берілетін Депозит 2) кредит мекемелеріне сақтауға берілетін бағалы қағаздар.

Доступ к рынкам - Рынокка шығу мүмкіндігі – 1) Шеттен әкелінетін тауарлар үшін елдің ішкі рыногына қол жеткізу дәрежесі. 2) Мәміле жасасу үшін рынокқа шығу мүмкіндігі.

Дотация - Дотация, Жәрдем қаржы - Мемлекеттің кәсіпорындарға, ұйымдарға және жекелеген өндірушілерге залалдарды, олардың шығыстары мен кірістері арасындағы алшақтықты жабу үшін қайтарусыз тәртіппен беретін ақшалай қаражаты, қосымша төлем, материалдық көмек.

Доход - Табыс- 1) Қайсыбір қызметтің нәтижесінде алынатын ақшалай немесе өзге құндылықтар. 2) Өткізілген өнім мен қызмет көрсетулердің құны мен жұмсалған шығын арасындағы айырма ретінде алынатын өндірістік-шаруашылық қызмет нәтижесі. 3) Иеленушілер төлейтін, бағалы қағаздардың ағымдағы бағасының пайызы түрінде көрсетілген дивиденттер немесе пайыздар, салымдар мен депозиттер бойынша төленетін дивиденттер немесе пайыздар да осыған ұқсас.

Доходность – Табыстылық – Алынған табыстың базалық көрсеткішке қатынасын сипаттайтын салыстырмалы шама.

Заключение сделки – мәміле жасау – Саудагерлердің өзара құқықтары мен міндеттері күшіне енетін сәт.

Закладная – Кепілхат - Тұлғаның өзінің борышы үшін жерді, ғимаратты,немесе оған тиесілі басқа да бір мүлікті кепілге салуға келісетіндігін қуаттайтын және борыш өтелмеген жағдайда несиелерге кепілдік салынған мүлікті иелену құқығын беретін заңдық құжат. Кепілхат борышкермен есеп айырысқан сәтке дейін несиедегінің қолында болады, есеп айырысқаннан кейін ол жойылады.

Закон – Заң – Елдің жоғары заң шығарушы органы қабылдаған, барлық және заңдық тұлғалардың орындауы үшін міндетті болып табылатын нормативтік-заң актісі.

Затраты, расходы и издержки – Шығын, шығыс, ұсталым - Бірлестіктердің, кәсіпорындардың, ұйымдардың өнім өндіруге, қызметтер көрсетуге, жұмыстарды орындауға және оларды өткізуге ақшалай нысанда жұмсаған шығындарының жиынтығы.

Заработная плата - Жалақы - Еңбек үшін ақшалай сыйақы; еңбекпен жасалған өнім құнының, оны сатудан алынған табыстың бір бөлігі, оны қызметкерге өзі жұмыс істеген кәсіпорны, мекемесі, яки жұмыс беруші басқа біреу береді. Жалақының шамасы лауазымдық айлық-ақы түрінде не тарифтік тор (мөлшерлеме), не келісімшартқа сәйкес белгіленеді, бірақ заңда белгіленген ең аз жалақы деңгейінен төмен болмайды; нарықтық тұрпаттағы экономика жағдайына жоғары шек шектелмейді.

Имущество – Мүлік - Біреудің қарамағындағы шаруашылық айналымында мәні бар заттар мен түрлі құнды мүліктердің жиынтығы. Біреудің меншікті заттары.

Инвентаризация -Түгендеу- Қаржы органдары жүйесіндегі шаруашылық есептегі акционерлік қоғам, оның міндеті- отандық және шетелдік әріптестерге ақыл-кеңес беру, отандық кәсіпорындар мен ұйымдардың қатысуымен құрылған бірлескен кәсіпорындардың бухгалтерлік есебі мен қаржы есеп- қисабын бақылау.

Компания - Компания- Кәсіпкерлердің заңды тұлға мәртебесіне ие сауда, өнеркәсіптік, сақтандыру, т.с.с. бірлестігі. Мынандай компания түрлеріне бөлінеді: консалтингілік, лизингілік, сақтандыру компаниясы.

Компания лизинговая - Лизингтік компания - Жабдықты жалға беруші компания, ол жабдықты кері қайтарып алмайды, оны қалдықтық бойынша сатады.

Конкретный продукт - Нақты өнім - базалық мән, көрсетілетін қызмет немесе дәл сипаттамасы бар және белгілеген сипаттамамен немесе үлгі нөмірімен ұсынылатын идея.

Конкурент - Бәсекелес-Қайсыбір майданда басқамен бәсекеленуші, әдетте, кайсыбір қызмет саласында өзінің айырықша мүдделері болатын және осы мүдделерге сай жүзеге асырушы адам, адамдар тобы, фирма немесе кәсіпорын.

Конкурентноспособность - Бәсекелесу қабілеті - Белгілі бір тауардың немесе өнімнің тұтынушылық қасиетінің жиынтығы, ол тауардың немесе өнімнің бәсекелеуші тауардан немесе өнімнен өзгешелігін сипаттайды. Белгілі бір рыноктың қаралып отырған кезедегі қалыптасқан талаптарына өнімнің сәйкес келу қабілеті.

Конкуренция – Бәсеке - рыноктық тетік нышаны, капиталдардың жақсы, экономикалық жағынан тиімді жұмсалуы үшін, өнім өндіру мен өткізудің өндірістік неғұрлым тиімді жағдайы үщін тауар өндірішілер арасындағы бақталастықтың ( күрестің) құрамдас бөлігі. Шаруашылық үйлесімділіктерін қалыптастырудың негізгі тетігі болып табылады.

17