Нарықтық бәсекенің артықшылықтары мен кемшіліктері

Нарықтық бәсекенің артықшылықтары мен кемшіліктері бар.

Артықшылықтары:

• қоғамға қажет тауарларды өндіруде ресурстарды тиімді пайдалануға мүмкіндіктің болуы;

• тез өзгеріп отыратын өндіріс жағдайларына икемді болып, оларға тез үйлесуге көмектесе алатындығы;

• тауарлардың жаңа түрлерін жасау саласына жаңа техника мен технология енгізуге, өндірісті ұйымдастырып басқарудың жетілген әдістерін қолдануға, ғылыми-техникалық жетістіктерді ұнамды пайдалануға жағдайлар тудыратындығы;

• өндірушілерді көптүрлі қажеттіктерді қанағаттандыруға, тауарлар мен қызметтердің сапасын жоғарылатуға мақсаттандыруы.

Кемшіліктері:

• ұдайы өндірілмейтін ресурстарды (ормандар, табиғи жануарлар, жер, теңіз, мұхит қоймалары) сақтауға көмектеспейді;

• қоршаған ортаны қорғауда негативтік бағытта болады;

• ұжымдық пайдалануға бағытталған тауарлар мен қызметтер (дамбалар, жолдар, қоғамдық көлік) өндірісінің дамуын қамтамасыз етпейді;

• фундаменталдық ғылымның, жалпы білім беру жүйесінің, қалалық шаруашылықтың көп элементтерінің дамуына жағдай жасамайды;

• еңбек, табыс, демалу құқықтарына кепілдік бермейді;

• әлеуметтік әділетсіздік пен қоғамның байлар мен кедейлерге бөлінуіне бөгет жасайтын механизмдері жоқ.

Сөздік:

артықшылық – преимущество

кемшілік – недостаток

тиімді – выгодный

икемді – способный

кепілдік – гарантия

2-тапсырма. Мәтіннің мазмұнына сүйеніп, сөйлемдерді аяқтаңыздар.

1. Өндіріс жағдайларына икемді болып, ................................................

2. Ғылыми-техникалық жетістіктерді ұнамды пайдалануға .................

3. Тауарлар мен қызметтердің сапасын ..................................

4. Ұдайы өндірілмейтін ресурстарды ................................

5. Еңбек, табыс, демалу құқықтарына ..........................

3-тапсырма. Аудармасымен сәйкестендіріңіздер.

1. сапа а.производить

2. өндіріс ә.продукция

3. өнім б.необходимо

4. өндіру в.система

5. қажет г.хозяйство

6. жүйе ғ.производство

7. шарушылық д.качество

4-тапсырма. Қажетті әріптер мен қосымшаларды қойыңыз.

1. 1990 жылғы желтоқсан... республиканың егеменді... жарияланған... кейін Қазақстан нарықтық экономика талаптарына жауап бере алатын өзі... банк жүйесін құруға кірісті. 2. «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 13 сәуірде... Заңы оның банк жүйесіндегі міндеттер... , функцияларын, құқықтық мәртебесін, рөл... мен орнын және Қазақстан Республикасының мемлекеттік өкімет органдарымен өзара қарым-қатынастарын белгіледі. 3. Алайда, өз валютасының болмауы дербес тәуелсіз ақша-кредит саясатын жүргізу... мүмкіндік бермеді. 4. Сондықтан Ұлттық Банк нақты дербес ақша-кредит саясатын Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы – теңге айналым... енген кезден бастап – 1993 жылдың 15 қарашасынан жүргізе бастады.

5-тапсырма. Берілген сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыздар.

1.Основной задачей Национального Банка является обеспечение внутренней и внешней устойчивости национальной валюты Республики Казахстан. 2. НБ организует бесперебойную работу платежной системы. 3. Республика Казахстан имеет двухуровневую банковскую систему. 4. Верхний уровень представлен Национальным Банком, а второй уровень – всеми иными банками. 5. Национальный Банк представляет интересы Республики Казахстан в отношениях с центральными банками и банками других стран.

Әдістемелік ұсыныстар: Жазу дағдысын қалыптастырыңыздар

Ұсынылатын әдебиеттер: 2.Нег.[93,94] 6 Нег.[352-355]

Бақылау сұрақтары:

1. Нарықтық бәсекенің артықшылықтарын атаңыздар

2. Нарықтық бәсекенің кемшіліктерін атаңыздар

3. Ұдайы өндірілмейтін ресурстарды атаңыздар

4. Ұжымдық пайдалануға бағытталған тауарлар мен қызметтерге мысалдар келтіріңіздер

10-апта. 30-тәжірибелік сабақ

1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, аударыңыздар және мазмұндаңыздар.

Монополия

Монополистік, жетілмеген бәсеке үнемі болып тұрған. Ал XIX ғ. басында монополиялардың пайда болуымен байланысты шиеленісе түскен. Осы мерзімде капиталдың шоғырлануы басталған, акционерлік қоғамдар пайда болған, табиғи, материалдық және қаржы ресурстарын пайдалануға бақылау қойылған. Жарнаманың көмегімен монополиялар сұраныстың қалыптасуына қаржылық байланыстар бағыттары арқылы тапсырыс берушілер контрагенттерге әсер етеді.

Монополия деген термин сөзбе-сөз мағынасында тауардың жалғыз сатушысы деген ұғымды береді. Монополизмнің негізгі көрсеткішіне монополиялық баға және монополиялық пайда жатады. Фирманың қарамағында сирек кездесетін, ұдайы өндірілмейтін ресурстары болса, оның монополистік болмысы табиғи болады. Ал егер осы фирма өзі ұйымдастырудың әр түрлі әдістерін ұтымды пайдаланып, монополия құрған болса, фирманың монополиялық болмысы жасанды болады. XXғ. дейін монополиялар шектелген сфераларда болған. Кейін монополиялану процестері заңдылыққа айналды. Бұл өндірістің, бәсекенің, ұйымдастырушылық бастаманың күшеюімен байланысты болды. Монополияланудың бірнеше формалары болады — картельдік келісімдер, синдикаттау, біріктіру мен жұтып қою, «парасаттылық» келісімдер, т.б. Осылардың негізінде монополистік бәсекенің бірнеше түрлері туады: монопсония, олигополия,олигопсония, дуополия, билатеральдік монополия.

Сөздік:

шоғырлану – скопление, сборище

сирек – редко

үнемі – постоянно

шиеленісу – осложняться

2-тапсырма. Сөздер мен сөз тіркестерінің орыс тіліндегі баламасын табыңыздар.

Аумақ, қолма-қол ақша айналымы, үйымдастыру, банк өтімділігі, бағалы қағаздар, қаржы агенті, төлем жүйесі, үздіксіз жұмыс істеу, валюталық реттеу және бақылау.

3-тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін қатыстырып сөйлемдер құраңыздар.

Банктік желі, банктік әдістеме, банктік құпия, жарнама, қаржы, ұлттық валюта, несиелеу, аударма.

4-тапсырма. Банк туралы сөздер мен сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңыз.

Банк долгосрочных вложений, банк плательщика, банк развития, банк-кредитор, банк-хранитель, банкноты в обращении.

5-тапсырма. Сөздердің синонимдерін табыңыздар.

Үнемі, шиеленісу, мерзім, болмысы, сирек

Әдістемелік ұсыныстар: Жаңа лексиканы жазба жұмыстарда қолданыңыздар.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2.Нег.[99] 6 Нег.[306-318]

Бақылау сұрақтары:

1. Монополистік қашан пайда болған?

2. Монополия деген термин сөзбе-сөз қандай мағына береді?

3. Фирманың монополиялық болмысы қай уақытта жасанды болады?

4. Монополияланудың қанша және қандай формалары болады?

5-модуль МИКРОЭКОНОМИКА. ӨНДІРУШІЛЕРДІҢ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІ

ФИРМА ТЕОРИЯСЫ.

11-апта. 31-тәжірибелік сабақ

1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, аударыңыздар және мазмұндаңыздар.