Фирманың көлеміне қарай бөлінуі

Фирманың көлеміне сәйкес бизнес кіші (шағын), орташа және ірі бизнес болып бөлінеді.

Осы заманда батыс экономикасында кіші бизнес шаруашылықтың ең ірі секторын құрайды. Бұнда барлық жұмыспен қамтылғандардың жартысынан көбі еңбек етеді. Кіші бизнестің типтік формасына франчайзинг (жеңілдік) жүйесі мен венчурлік ( бел байлау, тәуекел ету) кәсіпкерлігі жатады.

Франчайзингке ұсақ жеке фирмалар жатады. Белгілі жерде, белгілі сферада, өздерінің қызметтерінде ірі фирманың фабрикалық маркасын пайдалану құқығына ие болу үшін, олар бір-бірімен контракт жасасады. Бұлардың баға жағынан тауарды жеткізуде, жабдықтармен қамтылуда жеңілдіктері болады. Кіші фирмалар ірі компаниялардың өнімдерін бөлшек саудада сатушы қызметтері арқылы атқарады. Бұндай контрактылар екі жаққа пайдалы: ұсақ фирмалар ірілерден қамқорлыққа ие болады, олардан сауда жасайтын аймақ алады, ал ірі фирмалар өнімдерін өткізуге жұмсалатын ақшаны үнемдейді және қамқорына алғандардан ұдайы төлемдер алып тұрады.

Венчурлік фирма. Бұл ғылыми зерттеумен және оны әрі дамытумен айналысатын коммерциялық ұйым. Олар осымен қатар, ғылыми жаңалықтарды иемденетін компанияларды қаржыландырады және консультация жүргізеді. Венчурлік кәсіпорындар жаңалық енгізуден бизнес жасайды. Олардың әрекеттері тәуекелділікті тілейді, бірақ жаңа өнім нарықтың талабына, сатып алушылар қажеттеріне, шығындардың төмендеуіне сәйкес келмесе, күйіп кету мүмкіндігі мол. Сондықтан венчурлік фирмалар өнімнің бір түрін жасауды тез аяқтап, оның басқа жаңа түрлерін жасаумен айналасуға тырысады.

Венчурлік косіпкерлік екінші дүниежүзілік соғыстан кейін түңғыш рет АҚШ-да пайда болған. Венчурлік фирмалар Қазақстанда құрыла бастады, бірақ жалпы шағын косіпкерлікке ұқсас, кең тарамай отыр. Ал Қазақстан үшін шағын кәсіпкерліктің маңызы өте зор, өйткені ол көп мәселе шешеді.

Ірі бизнес, көбінесе бизнестің ең тұрақтысы. Оның нарықтағы монополдық болмысы көпшілік тұтынуына арналған арзан және мол өнім өндіруге мүмкіндік береді.

2-тапсырма. Мына сөйлемдерді күрделендіріңіздер.

1.Фирманың көлеміне сәйкес бизнестің бөлінуі. 2. Кіші бизнес шаруашылықтың секторын құрайды. 3. Венчурлық фирма ғылыми зерттеумен айналысатын коммерциялық ұйым. 4. Венчурлық фирмалар Қазақстанда құрыла бастады.

3-тапсырма. Мына сөздер және сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыздар.

Бизнес, жеке фирма, венчурлік фирма, шағын бизнес, кәсіпорын, заңды тұлға, коммерциялық ұйым, акционерлік қоғам.

4-тапсырма. Көп нүктенің орнын толтырыңыздар.

1.Фирманың көлеміне сәйкес .... кіші, орташа және ірі .... болып бөлінеді. 2. Кіші бизнес шаруашылықтын ең ірі .... құрайды. 3. Кіші фирмалар ірі .... өнімдерін бөлшек саудада сатушы қызметтері ..... атқарады. 4. Венчурлік фирма ғылыми зерттеумен және оны әрі дамытумен айналысатын ..... ұйым. 5. Ірі бизнес көбінесе бизнестің ең ...... 6. Заңды тұлғаға коммерциялық және коммерциялық емес .... жатады.

Қажетті сөздер: атқарады, бизнес, сектор, тұрақтысы, коммерциалық, ұйымдар.

5-тапсырма. Төмендегі берілген сөздерді, сөз тіркестерін қатыстырып 3-4 сөйлем құрастырыңыздар

Фирма, кіші бизнес, кәсіпкерлік, ғылыми зерттеу, қаржыландыру, нарықтық экономика, кешен, коммерциялық ұйым, кәсіпорын.

6-тапсырма. Сөйлемдегі сөздерді орын тәртібімен орналастырыңыздар.

1. Бизнес, кіші, орташа, фирманың, сәйкес, болып, көлеміне, бөлінеді, және, ірі, бизнес.

2. Типтік, бизнестің, франчайзинг, венчурлік, жатады, кәсіпкерлік, бизнестің, кіші, формасына, мен.

3. Фирмалар, венчурлік, бастады, Қазақстанда, құрыла.

4. Көбінесе, тұрақтылығы, бизнес, ірі, бизнестің, ең.

7-тапсырма. Мына сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыздар.

1.Осы заманда батыс экономикасында кіші бизнес шаруашылықтың ең ірі секторын құрайды. 2. Франчайзинге ұсақ жеке фирмалар жатады. 3. Венчурлік фирма ғылыми зерттеумен және оны дамытумен айналысатын коммерциялық ұйым. 4. Ірі бизнес, көбінесе бизнестің ең тұрақтысы.

8-тапсырма. Сөздердің аудармасын жазыңыздар (сөздіксіз).

1. Кіші бизнес

2. Шаруашылық

3. Тауар

4. Өнім

5. Кәсіпорын

6. Тұңғыш рет

7. Тұрақты

8. Заңды тұлға

9. Қор

10. Жарна

Әдістемелік ұсыныстар: аударма жұмыстарына, мәтін лексикасына ерекше мән беріңіздер.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2.Нег.[125,126]

Бақылау сұрақтары:

1. Нарықтық бәсекенің артықшылықтары мен кемшіліктері бар ма?

2. Қоғамға қажет тауарларды өндіруде ресурстарды пайдаланудың қандай мүмкіндігі болады?

3. Еңбек, табыс, демалу құқықтарына кепілдік беріледі ме?

4. Жалпы білім беру жүйесінің дамуына жағдай жасалады ма?

11-апта. 33-тәжірибелік сабақ

1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, аударыңыздар және мазмұндаңыздар.

Менеджмент - фирманы басқару теориясы

Нарықтық экономикада менеджмент фирманы басқарудың негізгі формасы болады. Менеджмент (ағылшын тілінен аудармасы - басқару) шешімдер қабылдап,оларды орындауға бағытталған жүйе. Материаддық, енбек және қаржы ресурстарын пайдалану вариан-ттарының мүмкіндігінше ең жақсы оптималдығын жүзеге асыру көзделеді.

Менеджменттің пайда болуы корпоративтік кәсіпкерліктің дамуымен байланысты. Осы болмыста, фирманың мүліктерін басқару қызметі меншік иесінің окіліне — менеджерлерге көшеді.

Менеджер деп акционерлердің пайда алуын мақсат ететін, ақы алып фирма қызметтерін ұйымдастыратын жалдама жұмысшылар аталады.

Менеджмент XX ғ. басында қалыптасқан. Осының негізін қалаушылар американдық инженер Тэйлор және франциялық А.Файоль.

Өндірістің тиімділігін жоғарылатуға мүмкіндік тудырған еңбекті рационалдау мен оның қарқындылығын арттыру шарттарын ашқан Тэйлор болды. Бұның пікірі бойынша, осы мақсатқа жету үшін басқару саласында төрт қызмет орындалуы керек: мақсатты таңдап белгілеу, мақсатқа жету құралдарды таңдау, құралдарды дайындау, нәтижелерді бақылау. А.Файоль бойынша, менеджердің міндеті: болжау, ұйымдастыру, жарлық ету (жүргізу), келістіру, бақылау.

2-тапсырма. Мына сөздерді қатыстырып, 3-4 сөйлем құрастырыңыздар. Оларға сұрақ қойыңыздар.

Басқару, пайда болу, менеджер, менеджмент, негіз.

3-тапсырма. Сөйлемдерді аяқтаңыздар.

1.Нарықтың экономикада менеджмент фирманы басқарудың ..... . 2. Менеджмент шешімдер қабылдап, оларды орындауға ..... . 3. Менеджмент ХХғ. Басында .... . 4. Осының негізін қалаушылар ..... . 5. А. Файоль бойынша, менеджерді міндеті: болжау,

4-тапсырма. Сөздерді сәйкестендіріңіздер.

еңбекті

фирма

нарықтық

қаржы

менеджердің

басқару

қызметі

ресурстары

жеке

экономика

саласы

міндеті

5-тапсырма. Мәтіндегі терминдерге түсініктеме беріңіздер.

Менеджмент, менеджер сөздерімен басқа сөздерді байланыстырып, қатысымдық бағытта 4-5 сөйлем құрастырыңыздар.

Әдістемелік ұсыныстар: Сөздердің сөйлемдегі орын тәртібіне ерекше мән беріңіздер.

Ұсынылатын әдебиеттер: 2.Нег.[137] 7 нег.[191,200]

Бақылау сұрақтары:

1.Басқарудың негізгі формасы не?

2. Менеджменттің пайда болуы немен байланысты?

3. Менеджер дегеніміз кім?

4. Менеджмент қай ғасырда қалыптасты?

5. Менеджмент негізін кімдер қалаған?

12-апта. 34-тәжірибелік сабақ

1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, аударыңыздар және мазмұндаңыздар.