Ақша жүйесінің элементтері

Ақша бірлігі

Елде бірлікке саналатын ақша мөлшері

Баға масштабы

Елде ақша бірлігі және оның құрамдас бөліктері ретінде

қабылданған ақша металының салмақтық саны

Эмиссиялық жүйе

Ақша және құнды қағаздар шығаратын мекемелер

Ақша түрлері

Тауар (алтын),қағаз,несиелікмонеталар, электрондық.

Ақша жүйесінің институттары

Ақша айналымын реттейтін мемлекеттік және

мемлекеттік емес мекемелер.

Баға мөлшері (барлық тауарлар бағасының баламасы болып табылады)

Айналым құралы (айырбас жүргізгенде делдал қызметін атқарады)

Қазына жасау құралы (байлық қоры болып табылады)

Төлем құралы (қарыз міндеттемесін өтеуді қамтамасыз етеді)

Дүниежүзілік ақша (халықаралық төлем құралы ретінде және жалпыға ортақ сатып алу құралы

ретінде пайдаланады)

Ақша массасы – бұл айналым және жинақтау қызметін атқаратын, қолма-қол ақшалы және қолма-қол ақшасыз түрдегі барлық қаражаттар жиынтығы.

Ақша агрегаттары (ақша массасының көрсеткіші).

М1 = қолма-қол ақша және чек салымдары.

М2 = М1 + чектік емес жинақтау салымдары және аздаған мерзімдік салымдар.

М3 = М2 + ірі мерзімдік салымдар.

Ақша айналымының жылдамдығы

(ақшаның қолдан қолға өту жылдамдығы).

V – ақша айналымының жылдамдығы,

P – бағалар деңгейі,

Y – өндірілген өнім мөлшері (нақты ЖҰӨ),

М – ақша мөлшері.

Айналымдағы ақша мөлшері

(Фишер формуласы)

Ақшаның мөлшерлік теориясы – экономикадағы ақша мөлшерін мыналар белгілейді деп айтады:

- тауарға деген бағалар деңгейі,

- ақша массасының өсу қарқыны инфляция қарқынын детерминенттейді.

Ақша құндылығы оған деген ұсыныс пен сұраныстың сәйкестендірілуімен анықталады. Берілген сұраныс деңгейінде ақшаның нақты құндылығы оның сатып алу қабілеттілігімен анықталады.

Ақшаның сатып алу қабілеттілігі – бұл ақша бірлігіне сатып алуға болатын тауарлар мен қызметтер мөлшері. Баға өскенде ақшаның сатып алу қабілеттілігі төмендейді.

Ақша тапшылығы тауар массасы айналымының бәсеңдеуіне және баспабас өсуіне әкеліп соқтырады.

Ақшаның шамадан тыс көбеюі ақша құнсыздануына әкеліп соқтырады.

5-тақырып. Экономикалық жүйе түрлері және өтпелі экономика заңдылықтары

Экономикалық жүйе – бұл қоғамды алдында тұрған мәселелерді шешу мақсатымен ұйымдастыра алу қабілеттілігі (не, қалай, кім үшін). Экономикалық ұйымдастыру мәселесі әр экономикалық жүйеде әр түрлі шешіледі.

Жеке меншік

Таңдау еркіндігі

Нарықтық экономика

Жеке мүдде–мінез-құлықтың басты себебі

Кәсіпкерлік еркіндігі

Еркін баға қою

Бәсекелестік

Мемлекеттің кірісуі шектеулі

Марксизм командалық-әкімшіліктік экономиканың идеялық-теориялық негізі болып табылады. Коммунистік формацияны марксистер

- нарықтық қатынастарсыз,

- ұжымдастық бастамаларына негізделген,

- өндіріс құралдарын қоғамдық иелену,

- орталықтандырылған экономикалық жоспарлау және өндіріс факторларын үлестіру қоғамы ретінде болжамдаған