Өндірістік мүмкіндіктер қисығы

А А – барлық қорлар станоктар өндіруге жіберіледі,

Е - барлық қорлар май өндіруге жіберіледі,

- - - - - - - -В .N Д – тиімсіз өндіріс,

В, С –қорларды тиімді пайдалану,

N –мүмкін емес өндіріс.

- - - - - - - - - - - - - С

.Д

Е

Май (мың т)

Экономикалық тиімділік – бұл өндіріске жұмсалатын шығындар мен алынатын нәтиже арасындағы байланыс

Өндіріс нәтижелері Максимум пайда

Эк.тиім. = =

Өндіріс шығындары Минимум шығын

Экономикалық тиімділік:

- технологияға;

- өнім шығарылуын қамтамасыз ететін өндірістік қорлар немесе факторлардың баламалық комбинацияларына;

- қажетті қорларды сатып алу мүмкіндігін беретін бағаларға байланысты болады.

3-тақырып. Меншік қатынасы және оның экономикадағы ролі

Меншіктің экономикалық және заңды мазмұны болады.

Меншік – бұл меншік объектілерінің тиесілілігі туралы пайда болатын адамдар арасындағы экономикалық қатынастар.

Экономиканың іргелі мәселелерін шешу

нені? қалай? кім үшін өндіру керек? шаруашылық жүргізуші субъектілердің меншіктік құқығына байланысты.

Меншік нысаны меншік объектілері кімге тиесілі екендігін көрсетеді

Меншіктің құқықтық мазмұны – бұл мүліктік қатынастар. Олар меншік объектісін, өндірілген өнімді,

алынған табысты иелену, пайдалану құқығы арқылы анықталады.

ҚР Азаматтық кодексінде келесі категориялардың түсіндірмесі беріледі:

Иелену – бұл меншік объектісін иеленудің заңмен қамтамасыз етілген мүмкіндігі.

Пайдалану – бұл мүліктен пайдалы қасиеттерін алып, сондай-ақ одан табыс алудың заңмен қамтамасыз етілген мүмкіндігі.

Билік ету – меншік объектісінің тағдырын анықтаудың заңмен қамтамасыз етілген мүмкіндігі.

ҚР Азаматтық кодексі сонымен қатар меншіктің жеке, мемлекеттік және аралас түрлері үшін құқықтық кеңістік анықтайды. Дүниежүзілік тәжірибеде және батыс ғылымдарында мемлекеттік емес болып табылатынның барлығы «жеке» деп есептелінеді.

- пайдалану құқықтары, яғни өзі үшін игіліктердің пайдалы қасиеттерін пайдалану құқығы;

- иелену құқығы , яғни игіліктерге тек физикалық бақылау жасау құқығы;

- басқару құқығы, яғни игіліктерді пайдалануды кім және қалай қамтамасыз ететінін шешу құқығы;

- табыс алу құқығы, яғни игіліктерді пайдаланудың нәтижелерін иелену құқығы;

- жеке тұлға құқығы, яғни игіліктерді алу, тұтыну, жою құқығы;

- қауіпсіздік құқығы, яғни игіліктерді экспроприациядан және сыртқы ортамен келтірілген

зияндардан қорғау құқығы;

- жауапкершілік құқығы, өндіріп алу ретінде, яғни игіліктерді қарызын өтеп алу үшін төлеттіру

мүмкіндігі;

- игіліктерді мұрагерлікке беру құқығы;

- сыртқы ортаға зиян келтіретін тәсілмен қолдануға тыйым салу құқығы;

- игілікті шексіз уақыт пайдалану құқығы;

- қалдық сипат құқығы, яғни бұзылған құқықтарды қалпына келтіруді қамтамасыз ететін ережелер мен

институттарды қолдану құқығы.

Нарықтық экономиканың қалыптасуы экономикалық қажеттілікті туындатты. Меншік қатынастарының қайта жаңартылуы.

Ол:

- мемлекетсіздендіру мен

- жекешелендіру арқылы жүзеге асырылады.

Мемлекетсіздендіру – шаруашылық басқарушылық міндеттері мен сәйкес өкілеттікті тікелей шаруашылық субъектіге беру арқылы мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құру.

Мемлекетсіздендіру формалары:

- жалдау,

- сенім білдіру арқылы басқару,

- акционерлендіру,

- секциялау.

Жекешелендіру - бұл заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттен мемлекеттік меншік объектілерін, сонымен қатар мемлекетке тиесілі акциялар бөлігін сатып алуы.