Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
ҚР Азаматтық құқығы (жалпы бөлім) - қаз.doc
Скачиваний:
15
Добавлен:
16.11.2019
Размер:
1.76 Mб
Скачать

3. Кепіл. Кепілдің пайда болу негіздері және түрлері.

Кепіл бойынша - кепіл ұстаушы болатын несие берүші борышқор кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемені орындамаған ретте кепілге салынған мүлік құнынан осы мүлік тиесілі тұлғаның (кепіл берушінің) басқа несие берүшілерінің алдында артықшылықпен қанағаттандырылуға құқығы бар (АК 299 б.). Кепіл түрлері: ипотека, кепілзат, құқықтарды кепілге берү, айналымдағы тауарларды кепілге берү, ломбардқа заттарды кепілге берү. Кепіл жақтары – кепіл берүші және кепіл ұстаушы болады және де, кепіл берүші борышкердін өзі, немесе үшінші жақ болуы мүмкін. Кепiл ұстаушы¬а оның иеленуiне берiлген кепiлге салын¬ан мүліктi сақтандыру мiндетi шартпен немесе заң құжаттарымен жҮктелуi мүмкiн. Кепiл берушiнiң пайдалануында қалатын кепiлге салын¬ан мүліктi сақтандыру кепiл берушiге жҮктеледi. 

Сақтандыру жа¬дайы ту¬ан кезде кепiл берушiнiң кепiлге салын¬ан мүліктi сақтандыру шарты бойынша талап ету құқы¬ы одан кепiл ұстаушы бас тартқан ретте ¬ана пайда болады. Егер сақтандыру тӘлемінің сомасы кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме сомасынан асып кетсе, кепiл ұстаушы оны ал¬ан кезден бастап банктiк Үш кҮннiң iшiнде кепiл берушiге айырмасын аудару¬а мiндеттi. Мемлекеттiк тiркелуге тиiстi мүліктi кепiлге салу осы мүліктiң тiркелуiн жүзеге асыратын органда тiркелуге тиiс. Тiркеудi жүзеге асыратын орган кепiлдердi тiркеу реестрiн жүргізуге және кепiл ұстаушылардың мҮдделерiн қор¬ау жөнінде шаралар қолдану¬а, кепiлге салын¬ан мүліктi кепiл ұстаушының келiсiмiнсiз иелiктен айыру¬а жол бермеуге мiндеттi.

Кепiлмен қамтамасыз етiлген борыштық талап қоюдың сипаты мен мазмұны Өзгерген кезде, банктік қарыз шартының тараптары шарт бойынша сыйақы мӘлшерін немесе есептеу төртібін, сондай-ақ осы¬ан байланысты іс-Әрекетітерді Өзгерту және Өтеу мерзімін Өзгертуді қоса ал¬анда, тӘлем кестесін Өзгерту мүмкіндігі көзделген жа¬дайларды қоспа¬анда, қосымша тiркеу жүргізіледі. Кепiлге салын¬ан мүлікке меншiк құқы¬ы басқа адам¬а кӘшкен жа¬дайда реестрге кепiлдi жаңа меншiк иесiне ауыстыру туралы жазба жасалады. 

Кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орында¬ан кепiл берушi реестрдегi кепiл туралы жазбаның жойылуын талап етуге құқылы. Кепiл берушiнiң талабы бойынша кепiл ұстаушы тiркеудi жҮргiзетiн орган¬а қажеттi құжаттар мен жазбаша арыздарды табыс етуге мiндеттi. Кепiл ұстаушы бұл мiндеттемелердi орындама¬ан немесе мерзiмiнде орындама¬ан жа¬дайда кепiл берушi Өзіне келтiрiлген залалдардың Өтелуiн талап етуге құқылы.

 311-бап. Кейiнгi кепiл (кепiлдi қайталап салу): 1. Егер кепiлге салынқан мүлік басқа талаптарды қамтамасыз ететiн басқа бiр кепiлдiң нысанасы болса (кепiлдi қайталап салу), кейiнгi кепiл ұстаушының талабы алдыңқы кепiл ұстаушылардың талаптарынан талаптары қанақаттандырқаннан кейiн кепiл мәнiнiң құнынан қанақаттандырылады.  Егер кепiл туралы бәрынқы шарттарда тыйым салынбаса, қайтадан кепiл салуқа жол берiледi.  Кепiл берушi келесi кепiл ұстаушысының әрқайсысына осы мүліктiң бәрыннан бар барлық кепiлдерi жөнiндегi мөліметтердi хабарлауқа мiндеттi және осы мiндеттiң орындалмауы себептi кепiл ұстаушыларқа келтiрiлген залалдар үшін жауап бередi. 

Негізгі міндеттеме орындалып болғанда, кепіл жөніндегі міндеттеме де тоқтатылады. Негізгі міндеттеме орындалмаған жағдайда, кепілге берілген мүлік заңда көзделген тәртіп бойынша ашық сауда өткізү арқылы сатылуы мүмкін. Кепілге салынған мүлік жария сауда өткізү арқылы сот шешімімен немесе соттан тыс мәжбүр ету тәртібімен жүргізіледі және әртүрлі жағдайларда қолданылады: кәсіпорынды тарату кезінде оның несие берүшілерінің талаптарын қанағаттандыру үшін, борышкердің міндеттемелері бойынша қарызды оның мүлкінен өндіріп алу үшін (АК 319, 320 б., б.).

Кепiлдi тоқтату    322-бапта көзделген.

      1. Кепiл:

      1) кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелер тоқтатыл¬анда;

      2) осы Кодекстiң 312-бабының 3-тарма¬ында көзделген негiздер бол¬ан кезде кепiл берушiнiң талабы бойынша; 

3) егер кепiл берушi осы Кодекстiң 314-бабының 2-тарма¬ында көзделген құқықты пайдаланбаса, кепiлге салын¬ан зат қәры¬ан немесе кепiлге салын¬ан құқық тоқтатыл¬ан ретте; 

4) кепiлге салын¬ан мүліктi жария сауда¬а салып сатқан ретте, сондай-ақ оны сату мүмкiн болма¬ан ретте (осы Кодекстiң 319-бабы) тоқтатылады. 

Кепiлдiң тоқтатыл¬аны туралы кепiл туралы шарт тiркелген реестрде белгi со¬ылу¬а тиiс. Кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердiң орындалуы салдарынан не кепiл берушiнiң талабы бойынша кепiл тоқтатыл¬ан кезде (осы Кодекстiң 312-бабының 3-тарма¬ы) кепiл ұстаушы Өзінде кепiлде бол¬ан мүліктi кепiл берушiге дереу қайтару¬а мiндеттi.