Oqıǵan bala Túsindiriw diktantı Teksttegi irkilis belgilerin tabıń
Bir bala qısı menen oqıp, qalada jatıp, báhárde qaytıp kelse, atasınıń diyqanshılıq etpek ushın qos shıǵarıp atırǵan waqtı eken.
“Balam, jaqsı keldiń. Biziń isimizge kómekles. Mına tırmanı alıp atızǵa júr. Shóplerin tırmalap bir jerge jıyarsań”,-deydi.
-Atasınıń gápi balaǵa jaqpadı.
Bala erinip, is qılgısı kelmey: “-Men oqıp, hár – túrli bilimler úyrenip, qaraqalpaqtıń sózlerin umıtıp ketippen. Tırma degenniń ne ekenin bilmeymen”,-deydi.
Sonı aytıp bolıp, ózi dalaǵa shıǵıp baratır edi. Ayaq astında shalqasına túsip jatqan tırmanı ańlamay, tisinen basıp edi. Sabı kelip mańlayına sart ete qaldı.
Sonnan soń tırmanıń ne ekenin bildi. Mańlayın sıypap turıp:- “Qaysı aqmaq tırmanı ayaq astına taslaǵan?”-dep aytıp qoydı. (110 sóz) (S.Májitov)
Súwretli diktant
Miyrimlilik, ǵamxorlıq-jaqsı adamnıń belgisi
Yadtan jazıw diktantı
Defis arqalı jazılǵan sózlerge itibar beriń
Hár bir jaqsı adam basqalarǵa qolınan kelgen kómegin ayamaydı, mudamı miyrimlilik kórsetip, ǵamxorlıq isleydi. Onday adamlar tákabbir emes, hesh kimdi alalamaydı. Ótirik-ósek aytpaydı, rasın sóyleydi. Ol úlkenlerge húrmet, kishilerge izzet kórsetedi. Menmenlik, maqtanshaqlıq islemeydi, wáde berse orınlaydı, amanatqa qıyanat islemeydi, ata-anasına mudamı xızmet islep, olardıń súyispenshiligine ie boladı.
Jaqsı adam hesh kimge jamanlıq etpeydi, birew qıynalsa, azap shekse, oǵan járdem berip, miyrimlilik kórsetedi. Ol ata-anasına, tuwǵan-tuwısqanlarına, jora-joldaslarına mehriban bolıp keledi. Kisiniń sózin qaytarmaydı, arzımaǵan gápke ókpelemeydi, kóp sóylep, mazańdi almaydı, wáde berse, mudamı orınlawǵa hareket etedi.
Bunday adamlardı xalıq jaqsı kóredi, sıylaydı, húrmet qıladı. Onıń atın awızdan túsirmey aytıp, basqalarǵa úlgi etip óziniń mehri-muhabbatın bildirip otıradı. (112 sóz) (Ádepnamadan)
Súysinip kettim Yadtan jazıw diktantı
Imırt túsken waqıt. Jerde qalıń, appaq qar bar. Aradan kúshli ızǵırıq samal esip tur. Kóshe boyındaǵı terekler samaldıń kúshi menen shayqatılıp gúwildeydi. Awıldan padadan qaytqan mallar shapqılasıp jıllı qoralarına jetkenshe asıǵadı. Hár kúni shawqımı kóterilip oynap júretuǵın balalar búgin kórinbeydi. Kóshede sılt etken bende joq.
Kanal betten jumalaq júzli, kishkene bir qız iyin aǵash penen eki shelek suw alıp kiyatır. Tań qaldım. Usınday suwıqta óz perzentin suwǵa jibergen qanday ata-ana! Qızdı ayap kettim. Oǵan rehimim keldi. Onıń tompayǵan eki beti qıp-qızıl bolıp ketken. Meni kórdi de sálem berdi. Qız iyin aǵashın alıp Biybayım shesheydikine qaray ketti.
Biybayım shesheydiń hesh kimi joq. Jalǵız balası urısta qazalanǵan. Bul kishkene qız kempirdiń jumısların islep beredi eken. Men endi ol qızdıń izinen súysinip kettim. (121 sóz) (E. Berdimuratov, O. Allanazarov, X. Abdijabbarova)
Isti usılay basladım Tekseriw diktantı
Úydiń aynalasın shań basıp jatatuǵın edi. Sonda doslarım maǵan kúlip:
“Aytbaydıń esiginiń aldınan qashan ótseń de, taza samaldıń ornına shań esip tura beredi. Ol úyiniń aldın tazalawǵa kewil bólmeydi”,-desti.
Doslarımnıń bul sózi qattı tiydi. Bul sózden tezden juwmaq shıǵarıp, azanda erte turıp, úydiń aynalasın, sıpıratuǵın boldım. Biraq aradan eki, úsh saat ótkennen keyin bayaǵısınday jáne shań bola berdi. Sıpırǵan menen shań tawsılmaydı. Sonnan soń úy qaptalındaǵı eginlerdiń de japıraqların shań basatuǵın boldı.
Bir kúni klaslas dostım maǵan paydalı keńes berdi. Keyin men onıń aytqanı menen jumıs isleytuǵın boldım.
Hár jerge shańı kóp jerge kóbirek, azıraq jerge azıraq suw sewip tazalayman.
Úydiń aylanasınan endi hesh qashan shań taba almaysań. Bárqulla tap-taza bolıp turadı. Házir mektebimizde shólkemlestirilgen shańǵa qarsı gúresiw toparına aǵzaman. Hár kúni awıldıń ishindegi transport kóp qatnaytuǵın jollarǵa suw sewip turaman.
Men óz isimdi usılay basladım. (130 sóz) (“Qaraqalpaq tili” kitabınan)