Kesirtkeler Tallaw diktantı Sanlıq sózlerdi tabıń.

Kesirtkeler haqqında bilgiń kele me?

Jer betinde kesirtkelerdiń úsh mıń bes júz túri, al respublikamız aymaǵında on eki túri bar. Kesirtkeler máek hám tiri tuwıw jolı menen kóbeedi. Tiri tuwılǵan kesirtkeler jigirma santimetrden aspaydı. Kesirtkeniń bul túri suwda da jaqsı júzedi hám suwlı, toǵaylı jerlerde jasaydı. Kesirtkelerdiń ayaqsız, jılanǵa megzes túrleri de bar. Uzınlıǵı bir pútin onnan eki metr keletuǵın kesirtkeler biziń jerimizde dáryaǵa jaqın, palız egilgen atızlarda, baǵlarda ushırasadı. Olar aǵashlarǵa emin-erkin órmelep kete beredi. Basqa mámleketlerde uzınlıǵı alpıs santimetrge jetetuǵın kesirtkelerdiń uwlı túrleri de ushırasadı. Olardıń uwı hátte, adamlardı da óltiriwi múmkin.

Kesirtkeler tez hám shaqqan qıymıldaydı. (110 sóz) (“Jetkinshek” gazetasınan)

Poshsha torǵay Saylanba diktantı

Jazdıń payızlı azanı. Tań azannan jumısshılar qosıq aytıp atızǵa shıqtı. Awıl ishi jım-jırt. Olar hár waq-hár waq ashıq aspanǵa qaraydı. Al hawada kózge ilinbey shırıldap sayraǵan poshsha torǵaydıń jaǵımlı dawısı esitiledi. Poshsha torǵaydıń qońırawday sıńǵırlaǵan saz dawısı tómendegi egislikke, quyash nurına aralasıp jayılıp atırǵanday seziledi.

Shańqay túste tas tóbeden shıqqan quyash jarqırap tur. Poshsha torǵay keshe jıyında bola almadı. Sebebi, ol uya dúzetip atırǵan edi. Búgin uyanı pitkerdi. Ol sayranlaw ushın kókke kóteriledi. Usı waqıtta ol tosattan ótkerileyin dep atırǵan jarıs tuwralı esitip qaldı.

Erteńine taǵı quslardıń jıynalısı boladı. Olardıń áńgimesi poshsha torǵay hám qarlıǵash haqqında edi. (100 sóz) (Mustay Karim)

Aǵashlı-putalı ósimlikler Saylanba diktantı

Ilimpazlardıń bergen maǵlıwmatı boyınsha Qaraqalpaqstanda ósimliklerdiń mıńnan aslam túrleri ósedi. Solardıń ishinen aǵashlı-putalı ósimlikler shama menen 110-120 túrdi quraydı. Olardıń kópshiligi putalar bolıp mayda japıraqlı túrinde páskeltek halında ushırasadı.

Aǵashlı-putalı ósimlikler xalıq xojalıǵınıń hár qıylı tarawlarında keń túrde paydalanıladı. Olardıń ishinde azıq-awqatlıq, dári-dármaqlıq, boyawlıq, efir mayların, otın ushın paydalanatuǵın ot-jemlik hám taǵı basqa ósimlik túrleri bar.

Kók japıraqlı torańǵıl 10-15 metr biyiklikke shekem kóp shaqalı bolıp keledi. Ol qıysıq baǵanalı, sur reńdegi qabıq penen qaplanǵan aǵash. Putaqları dóńgelek, qońır reńdegi túksheler menen qaplanǵan. Miywesi úsh qaqpaqlı qutısha, tuqımı mayda aq úpelekli bolıp keledi. (100 sóz) (“Erkin Qaraqalpaqstan” gazetası)

Baǵman hám balalar Dóretiwshilik diktantı

Mırzamurat kóp jıldan beri baǵmanshılıq etedi. Onıń baǵında hár qıylı miywe hám basqa da eginlerdiń túrlerin ushıratasań. Hár jılı xalıqqa miywe, jemisler jetistirip beredi. Onıń miyweleri úlken hám mazalı boladı. Balalar Mırzamurat aǵanıń baǵına baradı. Mırzamurat aǵa balalardı qabıl alıp, baǵdaǵı ósip turǵan túrli aǵashlar menen tanıstırıp bılay dedi:

-Mınaw alma, ánjir, ánar, júzim, qáreli, erik, shabdal, jiyde-miywe aǵashları. Mınalar: Aq terek, Qara tal, gújim, úy tal, aq tal-jemissiz aǵashlar,- dedi.

Bir bala:

-Mınalar ne ata?-dep baǵdaǵı ósip turǵan gúllerdi kórsetti.

-Bular-gúller, balalarım. Bulardıń barlıǵı tuqımnan ósedi. Tuqım gúzde pisedi. Balalar, sizler keleshektiń baǵmanlarısız. Baǵ egiń. Gúl egiń. Diyqanshılıq etiwdi úyreniń! Mektepke, úylerińizge gúl kógertiń. Bulardıń den sawlıqqa úlken paydası bar,-dedi Mırzamurat aǵa. (111 sóz) (“Jetkinshek” gazetası)