Ilimli elge nur jawar Erkin diktantı

“Ilimli elge nur jawar”-deydi xalqımız. Bul danalıq sózdiń saǵası payǵambarımızdıń hádislerinde ekeni belgili. Haqıyqatında da ilim insan ushın ómir aǵzası bolıp tabıladı. Ilim rawajlanbay el rawajlanbaydı. Xalıq xojalıǵında ilimiy-texnikalıq progresti engizetuǵin, ekonomikanı alǵa ilgerletetuǵın ilim ekenligin dálillewdiń keregi joq shıǵar. Ilim arqalı insan tábiyattıń sarqılmas baylıqların xalıq mápine jumsap, elimizdiń jańa qurǵın, abadan turmısta jasawına eriseri sózsiz. Sonlıqtan rawajlanıw jolına túsken hár qanday mámleket birinshi gezekte bilimniń, ilimniń ósiwine, ilgerlewine, jetilisiwine úlken itibar beredi.

Ayırım alımlar dúnyada nannan sońǵı qádirli nárse ilim dep aytadı. Bunı maqullawǵa tuwra keledi. Nandı biniyat etiw, onıń molshılıǵın támiyinlew hám abadan jámiet dúziw ushın ilim kerek.

Ilimdi rawajlandırıw ushın eń dáslep bilimli qánigeler tayarlaw kerek. (112 sóz) (Qállibek Kamalov)

Zaǵara

Erkin diktantı

Zaǵara júweriden tayarlanadı. Júweri unǵa qaynaǵan soń suw quyıp qarıydı. Suwıtılıp qoyıladı. 30 gradus ıssılıqta biyday unnan Salıp qaytadan qarıladı. Bunı qarıw deydi. Álbette, ashıtqı salıwdı esten shıǵarmaw kerek. Ashıǵannan keyin jabıladı. Zaǵaranıń zuwalası oqlawsız qol menen qalıń etip jayılıp, ortasına barmaq penen oyıq isleysiz.

Zaǵaraǵa qaynatılǵan qawın, palawqabaq, asqabaq, geshir salıp jabıwǵa da boladı. Olar qamır menen qosılıp qarıladı. Zuwala islenip atırǵan waqıtta quwırılǵan gúnjini ústine sewip jiberseńiz zaǵara oǵada ishteyli boladi. Zaǵara ushın bir kilogram júweri unǵa eki stakan suw, 25 gramm ashıtqı, eki shay qasıq duz, urpa ushın bir stakan biyday qollanıladı. Zaǵara júdá toyımlı hám adamnıń den-sawlıǵına paydalı boladı.(100 sóz) (K, E, M, Sh, Q, B)

Sózlik diktantı

Jup sózlerdiń sıńarların tabıw

dári-… ári, dos, ana,

bala-… dármaq,

…-sińlili shaǵa, apalı

…-juwıq jaqın, kesh,

ata-… kiyim

…-dushpan

…-beri

erteli-…

…-kenshek

Sózlik diktantı

Omonimler

Keń bólme Sózdi bólme

Qızıl alma Qálemdi alma

Oyǵa tústi Tereń oyǵa battı

Ashshı sóz Awqattıń duzı ashshı

Istiń kózi Kózi awırdı

Qolı keldi Eki qolı bánt

Tawdıń bası, sózdiń bası Adamnıń bası islemese

Eki ayaqtıń sorı

Sózlik diktantı

Reńlerine qaray hár qıylı zatlardıń atın jazıń

Aq-nárse:

Qant, qumsheker, toraq, por, paxta, erik, gúrish, gúller, un, lobıya, ay, qaǵaz, bult…

Qızıl nárse:

Pomidor, qan, alma, júzim, erik, gúller, biyday, qareli, anar…

Kók nárse:

Alma, japıraq, shópler, júzim, másh, aspan, qıyar…

Sarı nárse:

Salı, alma, erik, may, ánjir, gúller, alsha, kún…

Tumaris

Túsindiriw diktantı

Qosarlı eki sestiń qollanılıwı

Káspiy teńiziniń kúnshıǵar tárepinde qus ushıp óte almaytuǵın sheksiz shól hám qırlarda massagetler jasar edi. Iran patshası Kir olardıń jerlerin basıp almaqshı bolıp saparǵa atlanıptı.Ol zamanlarda massagetlerge Tumaris degen aqıllı, dana bir hayal basshılıq etken. Kir Tumaristı hiyle menen ózine boysındırmaqshı bolıptı. Tumaristıń eri ólgenligenligin esitken Kir, onı ózine hayal qılıp alıw jolı menen massagetler jerine ielik etiw rejesin dúzipti. Tumariske jawshı jiberipti. Ziyrek Tumaris mákkar patshanıń jawız nietin sezipti. Patshaǵa hayal emes, Massagetler eli kerekligin bayqaptı hám jawshılardı qabıl etipti.

Kir óziniń hiylesinen is pitpesligin sezedi. Ol Araks dáryası tárepten, sallardan kópir islep, áskerin hám qural-saymanların sallarǵa Salıp dáryanıń arǵı jaǵına ótedi. (105 sóz)