Ádeplilik-aǵla pazıylet Kóshirip jazıw diktantı

Hákim Ulıqpan álpayımlıqta jeti qásiet bar dep kórsetken. Olar ziynetke miyasar bolıw, saltanatsız mártebe, miynetsiz ibadat, diywalsız qorǵan, keshirim sorawdan qutılıw, perishtedey tazalıq, ayıplardan qutılmaq dep esaplaydı. Demek insan haq kewil hám álpayım bolıw arqalı húrmetke erisip, heshqanday saltanatsız-aq mártebege ie bolatuǵının, heshkimdi zorlamasa da sizdi sıylap qásterlewge miyasar etetugının názerde tutqan.

Xalqımızda “Ádep-insan bezegi” degen danalıq gáp bar. Ádep-ikramlıq tárbiyasına ata-babalarımız erte dáwirlerden baslap-aq ayırıqsha itibar menen qaraǵan.

Sebebi, ádeplilik-ullılıq nárwanı. Bul nárwan arqalı insan óz maqset-mánziline jetiwi múmkin. Adamda ilim hám aqıl bolsa, ádep te bolıwı dárkar. Aqıl ústine ádep qosılsa, nur ústine nur boladı. Ullılıqqa aqıl hám ádep arqalı erisiledi. Baylıq qádiri saqawat penen, kúsh qádiri batırlıq penen iske asqanınday, aqıl qádiri ádeplilik penen júzege shıǵadı. Insan qanshelli bay, aqıllı, ilimli, kúshli bolıwına qaramastan, ádep-ikramlı bolsa eń aǵla insanıylıq pazıyletler, kishipeyillik, álpayımlıq, sıylasıq, shiyrin sózlik sıyaqlı belgilerdi óz ishine qamtıydı. (140 sóz)

Tók tawı Kóshirip jazıw diktantı

Burınǵı waqıtları Ámiwdárya Smanbay toǵayınıń ústi menen arqaǵa qarap aǵadı eken. Arqa bettegi kóp el usı Ámiwdáryadan suw iship kún kóredi eken. Sol zamanda bir ójet dáw dáryanıń ayaǵındaǵı elge suw jibermew ushın baylamaqshı bolıptı. Ayaqtaǵı eldiń adamları bul xabardı esitip, dáwge adam jiberipti.

-Qúdiretli dáw, dáryanı baylamańız, ne tileseń de bereyik!-dep jalınıptı. Biraq dáw ójetlikke salıp sózin tıńlamay kete beripti.

Sol elde bir kempir bar eken. Bul xabardı ol da esitip dáwdiń aldına shıǵayın dep ketipti. Jolda kempirdiń aldınan ójet dáw, shıǵıp kempir menen xabarlaspay kete beripti. Kempir dáwdiń ójet ekenin bilip:

-Balam dáryanı baylayǵoy, tastay etip bayla, ayaqtaǵı suw ishpese uw ishsin,-dep dáwdi qattı ójetlendiripti.

Sonda dáw:

-Sendey kempirdiń aytqanın qılatuǵın men be, bar baylamaǵanım,-dep etegindegi topıraqtı turǵan jerine tógipti de keynine qarap ketip qalıptı.

Házirgi tók tawı sol dáwdiń tókken bir etek topıraǵı eken,-deydi. (140 sóz) (Ertek)

Ótmishtegi qara úyler Tallaw diktantı Baslawısh hám bayanlawısh gáp aǵzaların tabıń

Qoralardıń ishine qatara qara úyler tigiledi. Qıs ayları awıl adamları usı qara úylerdiń ishinde ómir keshiredi. Qıstıń qattı ayazlı keshlerinde qara úydiń ortasındaǵı oshaqqa ot jaǵıladı. Ayazda tońǵan balalar ottıń oshaǵına ısınadı. Qattı ayaz kúnleri balalar kúni menen sol oshaqtıń dógereginde boladı. Tún bolǵanda, jatar waqta úy ishiniń hámmesi kórpege tıǵıladı. Adamnıń demi menen japqan kórpeniń ernegine qıraw qatadı. Jas balalardıń kiyimi tek ǵana bir kóylekten ibarat boladı. Túnde kórpede jatqanda kóyleklerin sheship jatadı. Azanda balalar jalańash etine suwıq kóylekti kiyiwge jerkenip apasına:

-Apa, kóylegimdi jılıtıp ber,-dep dawıslaydı. Miyirman ana balasınıń kóylegin janıp turǵan ottıń jalınına qopsalay tutıp jılıtıp, balasına kiygizedi. Bala kóylekti alıp eki ayaǵın eki jaqqa keri otqa abınıp otıra qaladı. Balanıń anası azanǵı pisirgen sútiniń qaspaǵın qırıp sherek gúlsheniń betine jaǵıp qoyadı. Onı ornınan turǵan balasına beredi. Birazdan keyin, sáskelik jarma pisti. Balalar sáskelik jarmanı ishkennen keyin biraz jılınǵanday boladı. (145 sóz) (Q. Ayımbetov)