Internatta

(Gúrriń)

Tekseriw diktantı

Oktyabr ayınıń sońǵI kúnleri kún uyasına sıymay dolanıp, qıp-qızıl shoqtay janıp batıwdıń aldında tur. Kese etekten Qońıratqa qaray sozılǵan úlken gúzar jol. Jeter jerde el joq. Joldıń eki boyı qula dúz, keń dala. Appaq kebiri shıǵıp kópship atır. Hár jerde bir túp ósip turǵan shópler ǵana kórinedi. Onıń japıraqları sarǵayıp sáni ketip qalǵan. Jol boyındaǵı birli-yarım qarabaraqlardıń ashıwı betine shıǵıp “pırt” etip jarılıp keteyin dep tur. Aspandaǵı ala-sapıran, qara sur bultlar menen qońır salqın ayaz gúzdiń jaqınlap qalǵanın eriksiz oylatqanday edi.

Azannan bermaǵan napaqaların taba almay, alıstan dińkesi qurıp kiyatırǵanday, bes-altı ǵarǵa adım jerde bir qonıp, kún shıǵarǵa taman ushpaqta.

Kún batar jaqta qabaǵın jawıp, seksendegi ǵarrılarday búkshiyip shaǵırlıqtıń tawı tur. Anıqlap qaraǵan adamǵa dúnyaǵa kelgenine pushayman bolıp, qara bolıp turǵanday kórinedi.

Sol elsiz qula dúzde, arqasında eki qapqa salınǵan nárse qarası bar, onıń ústine tozıwı jetken góne kórpeni tırmıshlanıp arqalaǵan orta jasqa kelgen bir hayal kiyatır. Kúnniń tek qızarıp turǵan sáwlesi ǵana bolmasa, shaǵırlıqtıń arjaǵına jasırınǵan edi. (160 sóz) (N. Dáwqaraev)

Qaraqalpaqnama (Roman-esse) Tekseriw diktantı

Babalar aytıp qaldırǵan násiyatlar, danalıqlar ústinde oylasań, olardıń aytqanları basqa, ómir basqaday tuyıladı.

Doslasıw ushın kóz-qaraslar da sáykes keliwi kerek, al hár kimdi sınap-miney berseń de jaǵdayıń jeńillespeydi. Adamnıń ómiri ushın birinshi hawa, ekinshi suw, úshinshi taǵam kerek. Eger sadıq dostıń bolmasa bul úshewiniń de paydası joq. Ómirim bunı maǵan kóp ret dálilledi.

Máńgilik dos izlew-óz ómirińdi sınǵa qoyıw, geyde basıń menen tas jonıw dese de boladı. Bas qatti ma degende bas qattı demektiń mánisi usı. Sebebi, doslıq óz-ózinen barjay bolmaydı ya sen óz nápsińdi dostıńnıń nápisine baǵdarlawıń kerek, ya dostıń óz nápsin seniń nápsińe baǵdarlawı tiyis. Doslar baqlawımsha adamnıń ómiri eki bólimnen ibarat. Birinshisi-doslar menen jasaw, ekinshisi-doslar izlep jasaw. Birinshisinde aljasatuǵın waqıtlarıń boladı. Ekinshisinde dos tappay ketiwiń de múmkin. Sol ushın, eń baslı shárt áwele doslıqtı ózińnen izlep, ózińniń kisige dos bola biliwiń!

Kózsiz doslıq eki jaqqa zıyan. Dostına súew bola almaǵan dostan erterek qashqan maqul.

Eki adamnıń arasındaǵı doslıqtı kepserlewdiń baslı shártleri qanday bolsa, mámleketler arasındaǵı da tap sonday. (160 sóz) (T. Qayıpbergenov)

Qaraqalpaq awılları Tekseriw diktantı

Burınǵı qaraqalpaq awıllarınıń qısta jasaǵan jeri-qıslaw dep ataladı. Qıslawlar qamıstan, jıńǵıldan, sheńgelden islenedi. Olardıń túbi jerge kómilip ortasınan qıspaq buwıladı. Bul qoralar bir qońsı menen ekinshi qońsıniń qoraları bir-birine tutastırilıp úlken qora qılınadı. Onday qora keń kólemdi óz ishine aladı. Olar kóshe-kóshe boladı. Bunday qalıń qońsılasqan awıldı “Bir gúreń awıl” dep ataydı.

Qıslawda qoralardıń ishine qara úyler tigiledi. Qıs ayları awıl adamları usı úylerdiń ishinde ómir keshiredi. Qıstıń qattı ayazlı kúnlerinde qara úydiń ortasındaǵı oshaqqa ot jaǵıladı. Qattı ayaz kúnleri balalar sol oshaqtıń dógereginde boladı. Tún bolǵanda jatar waqta úy ishiniń hámmesi bir kórpege tıǵıladı. Adamnıń demi menen jatqan kórpeniń dógeregine qıraw qatadı. Jas balalardıń kiyimi tek ǵana bir kóylekten ibarat boladı. Túnde kórpede jatqanda kóyleklerin sheship jatadı.

-Apa, kóylegimdi jılıtıp ber,-dep dawıslaydı. Miyrimli ana balasınıń kóylegin janıp turǵan ottıń jalınına qopsalay tutıp jılıtıp, balasına kiygizedi. (150 sóz) (Q. Ayımbetov)