Uya sırı

(Gúrriń)

Ekinshide oqıytuǵın Maratlarǵa qol miyneti sabaǵında uya soǵıw tapsırıldı. Balalar ıqlas penen uya islewge kiristi. Marat ta barlıq intasın salıp uya soqtı. Biraq ol hesh qashan bir iske berilip islep kórmegen edi. Mine, ol qol miyneti sabaǵında islegen uyasın úyine alıp kelip apasına kórsetip atır. Periyzat apa balasınıń isin kórip súysindi.

-Óziń islediń be?

-Awa.

-Ras pa?

-Awa-dá! Sizdi aldaytuǵın ba edim.

-Kútá jaqsı bolıptı, balam. Aǵań jumıstan kelgennen keyin terekke qaǵıp beredi.

Marat aǵasınıń keliwin taqatsızlıq penen kútti. Jumıstan kelgen aǵasınıń esikten kirgenin kórgen ol:

-Aǵa, aǵa, mınanı terekke qaǵıp beriń?-dedi.

-Neni?

-Quslarǵa uya soqtım, usını…

-Yaqshı, házir balam,- dep Kómek aǵa úyge kirdi.

Olar apası menen bir nárselerdi sóylesip aldı. Keyin sharbaqqa shıqtı da, terekke uyanı ildirdi.

-Al balam, jaqsı oqı. Jaman oqıytuǵın balalardıń soqqan uyasına quslar kelmeydi,-dedi aǵası terekten túsip kiyatırıp.

Kúnler ótti… Lekin bir de qus Marattıń uyasına kelmedi. Al joldaslarınıń uyaların bolsa álleqashan-aq quslar ielep alǵan edi. Bunnan qapa bolǵan Marat apasına:

-Ne ushın menikine hesh qus kelmeydi. Al basqalardikine bolsa qashshan-aq kelip qonaqlap atır,-dedi.

-Olar jaqsı oqıytuǵın bolıwı kerek, al sen bolsań sherekten zorǵa atlap júripseń. Quslar da jaqsı oqıytuǵın balalarǵa keledi. Sen de jaqsı oqı, quslar senikine de keledi,-dedi apası.

(Marat shınında da, aǵası menen apasınıń oylasıp, jasalǵan uyanıń tesigine mayda sımlardı tartıp qoyǵanınan biyxabar edi. Bul sımlardan quslar kire almaytuǵın edi )

Olar balasın sınap kórmekshi edi. Qáne, usınıń sebebinen jaqsı oqıp ketse! Kómek aǵa menen Periyzat aljaspadı. Olardıń gózlegen oyları óz nátiyjesin bere basladı. Marat kóp uzamay joldasları qatarınan orın aldı. Hár kúni “4” hám “5” bahaların alıp júrdi. Mine, endi onıń uyasına da quslar kele basladı…

Onıń quwanıshında shek joq edi. (265 sóz).

Bayan jobası:

1. Marattıń uya soǵıwı.

2. Aǵası menen apasınıń hiylesi.

3. Marattıń sabaqlarınan jaqsı oqıwı.

4. Quslardıń uyaǵa keliwi.

Q. Allambergenov. “Quslar qaytqan kún”. Nókis, 1995, 39-40-betler.

Qutlıayaq

(Gúrriń)

“Pańq” etken sesten selk etip oyandım. Attı-aw dep gúbirlendi apam. –Qońsısı qurımaǵır jaman bolsa bereketiń qashadı. Shójesi joytılsa da biziń iytten, qawını jelinse de biziń iytten kóretuǵın edi. “Bir hasıl iyt edi” dep, ag'am da so'ylenip ju'rip sırtqa shıg'ıwg'a qayımlastı.

Ornımnan ushıp turdım da, kiyiner-kiyinbesten dalaǵa juwırıp shıqtım.

Juwırıp kiyatırman, jılap kiyatırman… Shınında da bir hasıl iyt edi ǵoy. Qalayınsha hasıl demesseń! Qutlıayaq ras-aq seni attı ma eken?...

…Bizler onıń menen dos edik. Qutlıayaq penen birge mektepke de barıp-qaytıp júretuǵın edik. Jollar da qıyır-shıyır. Tildey soqpaqtan sheńgelge tırnalıp zordan júreseń. Aldımızdaǵı jol baslawshımız sol Qutlıayaq.

Bir kúni qalıń qar jawdı da, úyge qaytıwımız qıyınǵa soqtı. Sonda da qardı jenship basıp júrip kiyatırmız. Portfellerimiz de awırlasqanday. Sóytip kiyatırıp mına qarda oynaǵımız da kelip baratır. Ózi tuńǵısh qar …

Keynime bir qarasam, Orıngúl qarǵa ombalap, portfelin ala almay atır eken. Basıma bir oy sap ete qaldı. Dárriw portfellerdi shandıp baylap, Qutlıayaqtı shaqırdım da, arqasına tańdım. Bir is pitkendey Orıngúlge qarap edim, ol ishek-silesi qatıp kúldi.

Solay etip, portfellerdi iyttiń arqasına tańıp jiberdik te, ózlerimiz qarda oyındi qızdırıp qala berdik.

Biraz oynap bolǵannan soń úyge qayttıq. Bir waqta aldımızdan Qutlıayaq shıqtı. Iytler menen talasqan ba, portfellerdiń atı-zatı joq. Pay, óziniń túsimpazın qáyterseń, dárhal qasıma juwırıp kelip, quyrıǵın bılǵańlatıp qańsıladı. Ashıwım kelip, “jit” degenim sol, basın tómen alıp, álle qaylarǵa “juwırıp” ketti.

Ol sol ketisten keshke shekem heshkimniń kózine túspedi. Keshte onı úydiń aldında awzına portfellerdi tislep kelip turǵan halında kórdim.

Endi, mine sol iyt qılaplıq qılǵan emish…

Iytti rastan-aq atqan eken. Qońsımızdıń háreminiń túbinde kózleri gáwhar tastay jıltırap ólip atırǵanınıń ústinen shıqtım. Sol waqları tawıq ketektiń qaptalındaǵı búktiń astınan awzı qıp-qızıl qan bolıp shıǵıp kiyatırǵan qońsımızdıń óziniń iytin kórip qaldıq. Ele shawqımı basılmay, sol qatarda ashıwlanıp júrgen qońsımız iytin kórip:

-Waq, atańa nálet-áy, sen be ediń? Ákel mıltıqtı!-dewi menen úyine juwırıp kirip ketti…(Gúrriń, 291 sóz).

Bayan jobası:

1. Qońsınıń iytti atıwı.

2. Balalardıń Qutlıayaqqa portfellerdi tańıwı.

3. Qutlıayaqtıń portfellerdi alıp keliwi.

4. Qońsınıń aljasıǵı.

Seyfulǵábit Májitov. Shıǵarmaları. Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1992, 193-194-betler.