Arıslan menen qoyan

(Ertek)

Bir toǵayda kóp qoyanlar jasaptı. Bulardıń tınıshın alatuǵın dushpanı joq edi. Lekin kópke tatiytuǵın bir dushpanı bolıp, ol da bolsa ózin sol toǵaylıqtıń “patshası” dep esaplaytuǵın bir zor arıslan edi. Qoyanlar bul arıslannan awılı menen páteńge kelgen edi. Biyzar bolǵan qoyanlar elshi jiberip arıslan menen jarasıq qılıptı. Kúnde bir qoyandı berip turıwǵa kelisipti. Qoyanlar kúnde shek salıp, atı shıqqan qoyandı jiberip turatuǵın edi. Bir kúni shek bir ziyrek qoyannıń atına shıqtı.

-Meni jiberiwge asıqpań, pikirim tuwrı kele ǵoysa, ózim aman qalıp, bul báleden sizlerdi de qutqarayın,-deydi.

Qoyanlar ırazı bolıptı, bir zaman keshigip, arıslannıń aldına bardı. Uzaǵıraqtan sálem berdi. Ash bolǵan arıslan quyrıǵın jerge urıp turıp, bunnan soradı:

-Kelisilgen wáde qáne?

Qoyan:

-Men alıp kiyatır edim, jolda bir arıslan tartıp aldı, patshamızǵa tiyisli desem, jaman sózler ayttı. “Patshańız ketsin, bolmasa basına sawda salaman”, dedi.

-Maǵan kórset ,-dedi arıslan.

Qoyan baslap ketti, bir jerlerge barıp toqtadı, qaltıradı, anaw arıslannan qorıqqanın ayttı.

Arıslan:

-Qorıqsań meniń qushaǵıma kir, maǵan kórset,-dedi.

Qoyan alıp barıp bir qudıqqa úńildirdi. Quyınıń tınıq suwında arıslan óz súwretin kórdi, qushaǵında kóringen qoyan ózine berilgen qoyan eken dep oyladı da qoyandı kórip ózin qudıqqa tasladı. Ziyrek qoyan aman kelip joldaslarınan súyinshi soradı. (Ertek, 188 sóz).

Bayan jobası:

1. Qoyanlar hám toǵay patshası.

2. Arıslan menen kelisim.

3. Qoyannıń hiylesi.

Z. Ishmanova. Úyrektiń uyası (Gúrrińler). Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1993, 4-bet.

Úyrektiń uyası

(Gúrriń)

Asıǵa kútken dem alıs kúni de keldi. Olar háp zamatta qaladan sırtqa shıǵıp, suw aǵıp turǵan kanaldıń tuw sırtındaǵı alańlıqqa jetip keldi. Bul jer burın egin egilmegen, mayda qamıslıq hám soralıq qaplap ketken dalańlıq edi. Aǵası bolsa qolındaǵı beli menen iri-iri shóplerdi shawıp, bir jerlerdi tegislep júr. Gózzal menen Sáwle shapqılasıp júrip, ırashtıń boyındaǵı shoqlaw bolıp ósken soralıq penen qamıslıqqa jaqınlasa bergeni, bir nárse “pırr” etip aspanǵa kóterildi. Bular ne ekenin bilmey ań-tańı shıǵıp qarap turǵanda, aǵası “Haw, úyrek ǵoy”, dedi. “Bul ne qılıp qurı dalańlıqta júripti”. Solay dedi de, jumısın toqtatıp, úyrek ushqan jerge jetip keldi. Qarasa, úyrek uya basqan eken. Gózzal menen Sáwle buǵan hayran qaldı. Olar ele jabayı úyrektiń uyasın hesh kórmegen edi. Uyada on úsh máek bar eken. Olar tap adam qolı menen qoyǵanday puqtalıq penen qatarlasıp jaylasqan eken. Gózzal shıdamay qızıq kórip, máektiń birewin alayın dep edi, aǵası ruxsat etpedi. Keyin ol kózden tasa bolsın degendey uyanıń dógeregin jıńǵıl hám soralar menen qorshaladı. (Z. Ishmanova, 156 sóz).

Bayan jobası:

1. Qızlar dem alıs kúni aǵası menen qayda bardı?

2. Gózzal menen Sáwle neni kórdi?

3. Aǵası úyrekti ne qıldı?

X. Saparov. Qasqırlar menen betpe-bet (Gúrrińler). Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1996, 40-bet.