Densawlıq – tereń baylıq Dóretiwshilik diktantı

Kimde-kim uzaq jasaǵısı kelse, miynet etiwi kerek. Miynet densawlıqtı bekkemlep, ómirdi uzaytadı. Adam qanshama miynet etip, ashshı ter shıǵarsa, sonshama deni saw, jumıs islewge uqıplı boladı. Miynet adamnıń ishteyin ashadı, awqat jegizedi. Jegen awqattı sińdiredi. Awqattıń belgili waqıtta az bolsın, kóp bolsın mezgili menen jegen jaqsı. Awqat shaynap, maydalap jelinse, sińimli boladı. Tis uzaq jasawdıń birden-bir quralı, sonlıqtan onı puqta, taza saqlaw kerek.

Dene shınıǵıwı menen shuǵıllanıw, uzaq ómir súriwdiń eń jaqsı jolı. Azanda erte turıp 15-20 minut taza hawada júrip, shınıǵıw jasaǵannan soń awqatlanıw kerek.

Adamnıń densawlıǵı jaqsı bolıwı ushın aǵarǵandı, aǵarǵan qatqan awqattı, góshli taǵamnan góre kóbirek úrdis etiw kútá paydalı.

Hárbir adam óz tazalıǵına qarap, juwınıp turıwı, tez-tez monshaǵa túsiwi, ózin kútiwi densawlıqtıń girewi boladı. (124 sóz) (X. Tájimuratov)

Ernazar Alakóz – xalıq batırı Dóretiwshilik diktantı

Ernazar Alakóz teńi-tayı joq xalıq qaharmanı. Bul haqqında kórnekli ilimpaz, akademik Sabır Kamalov óziniń “XVII-XIX ásirdegi qaraqalpaqlar” degen bahalı miynetinde ayqın dálillep kórsetken. Sebebi, ǵárezsizlik ushın bolǵan gúres – hár bir xalıqtıń tariyxınıń tiykarı. Al, Maman biy menen Ernazar Alakóz qaraqalpaqlardıń ǵárezsizligi jolında ólimge basın tikken xalıq batırları edi.

Aydos biy haqqında xalıq ańızlarında hár qıylı pikirler aytılǵan. Bul ańızlarǵa qaraǵanda Aydostıń qol-qanatı, tiregi eki inisi – Begis penen Mırjıq bolıp, olar shınında da batır adamlar bolǵan. Aydostıń ármanın iske asırıw ushın gúresken adam onıń inisi Mırjıqtıń balası Ernazar Alakóz. Ernazar ismi, al, alakóz – onıń laqabı. Ol sonday túr-túsi kelisken, palwan adam bolǵan. Adamlar onı batırlıǵınan ǵana emes, bálki, kóz-qarasınıń ózinen aybınatuǵın bolǵan. Alakóz ataǵı onıń koziniń janıp turǵan ótkirligi ushın berilgen. Ol ákesinen jaslay jetim qalıp, anası Qumardıń qolında, tuwısqan dayılarınıń járdeminde tárbiyalanǵan. (130 sóz) (“Qaraqalpaq tili” kitabınan)

Taza hawa – tánge dawa Erkin diktantı

Islam sháriyatı hár qashan pák hám tazalıqqa úyretedi. Sonıń ushın úy hám jaylardı shóp-sharlardan, shań topıraqlardan tazartıp, sıpırıp turıwǵa ádetlengen lazım. Sonday-aq, tabaq-qasıq, qazan hám taǵı basqa ıdıslardı hár dayım tazalap turıw zárúr.

Balıqlardıń suwsız jasay almaytuǵının hámme biledi. Sonlıqtan bizler óli dúnyada jasaw ushın hawaǵa mútáj bolamız. Demimiz arqalı eski hawanı shıǵarıp taza hawanı ishimizge jutamız. Hawasız jasaw múmkin emes. Góne hám pataslanǵan suwlarda balıqlardıń ólgeni sıyaqlı, hawa júdá tómen, buzıq bolsa, adamlarda da kesellik payda boladı. Sonıń ushın jasap atırǵan orınlardı, ásirese úylerdiń ishlerin juwıp tazartıp turıw kerek. Waqtı menen terezelerdi ashıp úydiń hawasın almastırıw paydalı. Úydiń kishkeneligi sebepli lampa, sham yamasa adamlardıń demi menen hawa buzılsa bul waqıtta da esikti aship, hawanı tazartıw kerek. (126 sóz) (Ádepnamadan)