Jesir (povest)

Aqlıǵı Allan bıyıl tórtinshi klasta oqıydı. Kelse, armiyadan jaqında kelgen, ele áskeriy kiyimin taslamaǵan, shep ayaǵın sıltıp basatuǵın at jaqlı, aq quba jigit qolındaǵı jez qońırawın jıńǵırlatıp, tánepiske shıqqan oqıwshıların sabaqqa shaqırıp tur eken. Sabaq baslandı. Klastıń ishi tınıshlıq. Klass jurnalın ashıp, oqıwshıların bir sıpıra kózden ótkergen Jumabay múǵallim:

-Úyge berilgen tapsırmanı kim orınlap keldi?-degende hár qatardan úsh-tórt bala qolın kóterdi. Kóbisi tómen qarap múligip, basın da kótermeydi. Sonıń arasında aldıńǵı partada otırǵan Allan:

-Múǵallim, men aytayın,-dep qolın kóterdi.

Taxtaǵa shıqqan Allan:

-Berdaq shayırdıń “Balam” degen qosıǵın yadlap keliw tapsırıldı,-dedi de qosıqtı yadtan aytıp berdi.

-Allan sabaqtan bos waqtıńda apańa qanday qol-qabıs tiygizdiń?-degen múǵallimniń sorawına ol irkilmesten:

-Azanda erte turıp, dúmshege shay qaynatıp, dálizdegi sebetten zaǵara alıp qızdırıp, dasturxanǵa qoydım. Peshtiń ústine kepsin dep qoyǵan etigin alıp maylap, mallardıń qorasın tazalap, sıyırǵa ot salıp, tawıqlarǵa jem berdim,-dedi taqıldap.

Allannıń bergen juwabına kewili toldı. (J. Muratbaev, 149 sóz).

Sózlik: dúmshe-quman

Bayan jobası:

1. Allan neshinshi klasta oqıydı?

2. Tánepiske shıqqan oqıwshılardı kim shaqırdı?

3. Allannıń úy tapsırmasın aytıwı.

4. Múǵallimniń bergen sorawı.

5. Allan anasına qanday járdem beredi?

1. Xalmuratov, “Anamnıń aq súti” (Gúrrińler). Nókis, “Qaraqalpaqstan”,

1975, 17-bet.

Anamnıń aq súti

(Gúrriń)

Apam meni betimnen qaqpay, oǵırı erke etip ósirdi. Sonlıqtan bolar, meniń geybir shataqlıǵım elespesiz bolıp keter edi. Átteń, sol báhárdegi mına bir hádiyse esimnen ketpeydi.

Ol kolxozdıń jumısınan, men oyınnan, ekewimiz eki jaqtan shańqay túste oshaq basında bas qosıstıq. Quwraq paqal toltırıp salınǵan pech birden lap etip, dúmsheni demde qaynattı. Apam onı alıp, “qaytıp ketpesin” degendey pechtiń ústine qoydı da, ózi irge bete taǵı bir nárselerge aynalısıp ketti. Men pechtiń quwısında top penen oynap otırǵan edim. Birden qaqshımaqshı bolıp ılaqtırıp jibergen tobım pát penen dúmshege barıp tiydi. Qaynaǵan suw laq etip, ústime qaray awdarıldı, shır etken dawısımdı esitken apam qustay ushıp jetip keldi de, meni birden kóterip aldı.

-Kúyip óleseń ǵoy, urnıqqır aw!

Joq men kúyip ólmedim. Biraq qaynaǵan suw anamnıń qolına quyıldı. Bir ay degende zordan jazılǵanı menen tentekliktiń aqıbeti anamnıń qolına tırtıq bolıp tústi. (A. Xalmuratov, 132 sóz).

Bayan jobası:

1. Balanıń jaslıǵın eske túsiriwi.

2. Ananıń dúmshege cay qaynatıwı.

3. Balanıń top oyını.

4. Qaynaǵan suwdıń tógiliwi.

5. Ananıń qolı ne sebep kúyip qaldı?

S. Májitov. Ata menen bala. (Orta mektep jasındaǵı balalar ushın gúrrińler). Nókis, “Qaraqalpaqstan”, 1970. 8-9-betler.