7. Экан. Разв. Б. І сацыял. Адносіны ў 14 – пер. Палов. 17 ст.

Эканоміка ВКЛ мела аграрны х-р. Асноўныя тэндэнцыі сац.-экан. разв. у 14-16ст.: 1. У З.Е. – а) пашырэнне таварна-грашовых адносін, б) паглывленне міжнароднага падзелу працы, в) пачатак пераходу ад мануфактурнай да машыннай фабрычнай вытворчасці, г) росквіт гарадскога жыцця, д) аслабленне і ліквідацыя асабістай феадальнай залежнасці селяніна ад землеўладальніка 2. У ВКЛ – а) зараджэнне фальфаркавай гаспадаркі з таварным характарам, б) сыравінны прыдатак Захаду, в) зараджэнне цэхавай арганізацыі, г) наданне гарадам Магдэбурскага права, д) юрыдычнае афармленне запрыгоньвання сялян. В 14-16 в. созд. в З.Е. предпосыл для перех. к капит-му.

1557 Жыгімонт-АвгII-агр.реф. Так пач. рэарганізацыя панскага двара ў фальварак ( вытворчасць якога скіравана на продаж і мае таварны х-р). основан. на раб. феод-завис. кр-н. 1-е фольв. с 15в., но особен. шир-в 16в. Фольв. хоз-во основ, на раб. крепос-ых, но теперь за влад. надел. треб. барщину (кр. надел=волока(33морга)=23,41га + сенакосы, леса и т.д.). Кр-не-тяглые (обр.земли,барщна-2дня в нед.с волоки+ давали овёс,сено, кур, яйца, плат. оброк деньгами, несли сторож.службу, ремон.дороги,мосты.) и осадники(вместо барщ.-ден.оброк,а остал. повин. такие). Огородники-3морга(барщина-1день за 1 надел) Перв.только в великокн.имениях и только в зап.воевод. Буйныя землеўладальнікі (паны, магнаты). Сяляне: - пахожыя (“вольныя”, мелі правы свабодна пераходзіць ад аднаго феадала да другога), непахожыя (“пыгоныя”, пераход забараняўся). азв фольв-барщ с-мы-»закреп кр-н.

Этапы запрыгоньвання сялян.: 1. 1447г. - прывілей Казіміра Ягелончыка - (афармленне права поўнай уласнасці феадалаў на зямлю) 2. 1468г. - Судзебнік Казіміра Ягелончыка – забарона свабоднага пераходу сялян ад аднаго гаспадара да другога, прымацаванне да зямлі – т.ч. – юрыдычнае афармленне запрыгон. сялян 3. Статут 1529г. – дазвол звароту ўцёкшых сялян на працягу 10 гадоў, но имея право выхода можно это сдел за неделю до и неделю после дня всех святых при условии полного расчета с хозяи-м. 4. 1557г. - аграр рэф. Жыгімонт 2 Аўгуста – “Устава на волокі” – каб упарадкаваць сялянскае землекарыстанне і павінасці, была ўведзена адзіная мера зямельнай плошчы – валока = 21,36 га (надзел сяляніна = 10,6 га = 0,5 валокі) – замацаванне сялян за валокамі. 5. Статут 1566г – замацаванне 10-гадовага тэрміну вышуку ўцекшых сялян. 6. Статут 1588г. – устанаўленне 20-гадовага тэрміна - это юрыд. аформ. прыгон. права. Асноўн. Павінасці сялян: 1. Паншчына – адпрацоўка на зямлі феадала, 2.Чынш –грашовы аброк, 3.Дзякла –натуральн. даніна с/г прад. 4. Талокі – сумесныя сезоныя работы 5. Гвалты ці згоны – агульна тэрміновыя ( будаўн. дарог, мастоў і г.д.). Усяго існава каля 120 -140 павіннасцей.

Гарады – каля 40% гарадоў у 14-15ст. былі прыватнаўласніцкімі. 1-м з гарадоў ВКЛ Магдэбурскае права атрымала ў 1387г. Вільня. 1-м на суч. тэр. Беларусі стала ў 1390г. Берасце (Брэст). Полацк – 1498г., Мінск – 1499г. Карэныя жыхары – “мяшчане” (купцы, рамеслен., шляхта). Цэхі рамесленікаў і гільдыі купцоў узніклі ў бел. гарадах толькі ў 16ст. Магістрат – выбарны орган гарадскога самакіравання.