39. Беларусь у пачатку 2 сусветнай вайны.

Прыход фашызма да ўлады ў Германіі і пачатак рэалізацыі яго агрэсіўнай праграмы стварылі небяспечны ачаг вайны ў Цэнтр. Е. і непасрэдную пагрозу развязвання сусветнай вайны. Кіруючыя колы зах. дзяржаў узялі курс на “прымірэнне” з агрэсарам. Вясной 1935 г. Германія афіцыйна адмовілася ад выканання ўсіх ваенных артыкулаў Версальскага дагавора і ўвяла забароненую ёй усеагульную воінскую павінасць. У 1936 Гер. акупіравала Рэйнскую дэмілітарызаваную зону. У 1936г. Гер. і Япон. Заключылі антыкамінтэрнаўскі пакт, да якога ў 1937 г. далучылася Італія. У сакавіку 1938г. у склад рэйха ўвайшла Аўстрыя. 30 верасня 1939г. у Мюнхене было падпісана пагадненне аб расчляненні Чэхаславакіі і перадачы часткі яе Герм. (Англія, Францыя, Германія, Італія). Гэта падзея стала адлюстраванем палітыкі ўміратварэння агрэсара. Не удалося стварыць магутнага антыфашыстскага фронту.

Савецкі ўрад у інтарэсах забяспячэння бяспекі сваей краіны: 23 жніўня 1939 г. у Маскве быў падпісаны савецка-германскі дагавор аб ненападзенні тэрмінам на 10 гадоў, які атрымаў назву “пакт Молатава-Рыбентропа” (па прозвішчах міністраў замежных спраў). Да дагавора быў прыкладзены “Сакрэтны дадатковы пратакол”, які размяжоўваў сферы інтарэсаў аборвух бакоў. Германія лічыла, што гэты Пакт развязаў ёй рукі на Усход, і 1 верасня яна напала на Польшчу. Англія і Францыя, звязаныя з Польшчай саюзнымі дагаварамі, 3 верасня 1939г. аб’яаіла вайну Германіі. Пачалася 2 сус. вайна. Германскія войскі акупіравалі амаль усю тэрыторыю Польшчы і падступілі да межаў Зах. Б. У гэтых умовах з мэтай абароны інтарэасў бел. насельн. 17 верасня 1939г. Чырвоная армія перайшла савецка-польскую мяжу. Да 25 верасня Чырвоная армія цалкам заняла Зах. Б. 28 чверасня 1939г. п/ж СССР і Германіяй быў заключаны “Дагавор аб дружбе і граніцы”. 28-30 кастрычніка 1939г. у Беластоку адбыўся Народны схлд Зах. Б., які прыняў Дэкларацыю аб устанаўленні ў Зах. Б. савецкай улады і ўваходжанне Зах. Б. ў склад БССР. 2 лістапада 1939г. 5 сесія Вярхоўнага Савета СССР і 12 лістапада 1939г. 3 сесія Вярхоўнага Савета БССР адпаведна прынялі законы аб уключэнні Зах. Б. у склад СССР і ўз’яднанне яе з БССР.

Сацыяльна-экан. пераўтварэнні: калектывізацыя хутарскіх гаспадарак (да сяр. 1940г. у Зах. абласцях дзейнічала 430 калгасаў), было нацыяналізавана 1700 прадпрыемстваў. Рэпрэсіі і дэпартацыя, бывшим членам КП Зап Б высказывалось «полит недоверие». У кастрычніку 1939г. было прынята рашэнне аб перадачы Вільні і Віленскага краю Літве.

40. Б. У пачатку вав. Абарончыя баі летам 1941г.

Фашысцкая Германія, парушыўшы пакт аб ненападзенні (“пакт Молатава-Рыбентропа” 23 жніўня 1939 г.), на досвітку 22 чэрвеня 1941г. вераломна, без аб’яўлення вайны напала на СССР. 22 чэрвеня 1940г. Гітлер аддаў загад аб распраўцы плана нападзення на СССР. Гэты план “Барбароса” – маланкавай вайны і разгрому за 3-4 месяцы СССР – быў зацверджаны ў снежні 1940г. У маі 1941г. быў прыняты план “Ост” – 75% насельн. Б. меркавалася знішчыць ці выселіць за Урал, 25% анямечыць і заставіць працаваць на немцаў. На тэр. Б. наступала самая моцная з трох армій – група армій “Цэнтр”, меўшая сваёй канчатковай мэтай захоп Масквы. Падтрымліваў яе 2-і паветраны флот, 1680 самалётаў (50% сіл усёй авіацыі рэйха). Масавыя бамбардзіроўкі. Дэверсіўная группа “Брандэрбург”. Насмерць, да апошняга патрона, стаялі на сваіх рубяжах пагранічнікі. За тыдзень баёў каля батальёна гітлераўцаў знішчылі байцы пагранічнай заставы леётэнанта Кіжаватава. Штаб абароны Брэсцкай крэпасці ўзначальваў маёр Гаўрылаў, капітан Зубачоў, палкавы камісар Фамін. Ужо ў першыя гадзіны вайны разгарнуліся паветраныя баі. У першы дзень вайны ў небе Б. было збіта больш за 100 нямецкіх самалётаў. Летчыкі – Кокараў, Гудзімаў, Рабцаў, Данілаў. Гераічны подзьвіг здзейсніў Гастэла. На сёмы дзень быў захоплены Мінск. Абаронай сталіцы кіраваў генерал-маёр Русіянаў (у першыню выкарысталі “шкляную артылерыю” – “кактэль Молатава” – бутэлькі з гаручай сумессю). Толькі 29 чэрвеня 1941г. была абвешчана дырэктыва СНК СССР і ЦК ВКП(б) з заклікам да народа перабудаваць жыццё на ваенны лад, падпарадкаваўшы яго інтарэсам фронту. 30 чэрвеня быў створаны Дзяржаўны Камітэт Абароны (ДКА). На чале з Сталінам. На тэр. Б. у чэрвені-жніўні ў Ч.А. было мабілізіравана звыш 500 тыс. чал. У ліпені-жніўні 1941г. часці Чырвонай Арміі, ведучы цяжкія абарончыя баі, працягвалі адступаць. На пачатку ліпеня савецкае камандаванне паставіла задачу стварыць лінію абароны ўздоўж Зах. Дзвіны і Дняпра з мэтай не дапусціць прарыву на Маскоўскім напрамку. Значны удар быў нанесены гітлераўцам пад Оршай, дзе 14 ліпеня 1941г. упершыню была выкарыстана рэактыўная артылерыя (“кацюшы”) пад камандаваннем Флерава. 23 дні (з 4 па 27 ліпеня) сав. Войскі стрымлівалі націск танкавай групы Гудэрыяна на дняпроўскіх рубяжах, у раёне Магілёва. Больш месяца шлі баі за Магілёў. Толькі 19 жніўня ён паў. Да пачатку верасня 1941г. усяя тэр. Б., нягледзячы на гераічные супрпціўленне часцей Чырвонай Арміі, была акупіравана.