32. Грам.-паліт. Жыццё і нацыян.-дзярж. Будаўніцтва б. У 20-я гг. 20ст.

18 сакавiка 1921 года падпiсаны Рыжскі мiрны дагавор памiж РСФСР (БССР) i Украiнскай ССР, з аднаго боку i Польшчай — з другога. Да Польшчы адыходзiла Зах. Б. (з тэр. у 108 тыс. кв. кiламетраў i нас. больш чым 4 млн. чалавек(суч. тэр. Брэсцк., Грод., частка Мінск. без Мінска, і Віцебская). БССР звужалася да 6 паветаў (толькі адна Мінск. г-ня – 1 млн. 635 тыс. чал.) . 31 лiпеня 1920 года пасля вызваленяя з-пад польскай акупацыі цэнтральных i заходнiх раёна Беларусi ў Мiнску адбылося суместнае пасяджэнне прадстаўнікоў Белваенрэўкома, ЦК КП(б) Літвы і Беларусі, грамадскіх арганізацый – была прынята “Дэкларацыя аб абвяшчэнні незалежнасці Савецк.Сац.Рэсп.Бел. Прыняцце гэтага д-та з’явілася важным паліт. актам у гісторыі нацыян.-дзярж. будаўніцтва БССР. Гэты д-т аб’яўляў пра аднаўленне БССР, абвяшчанай яшчэ 1 студзеня 1919г. Вынік: стала сапраўднай трагедыяй для бел. народа, этнічны, тэрытар. разрыў адзінага этнасу ў 2 дзяржавамі – сав. Бел. і Пол.

Дзяржаўна-тэр. ўладкаванне БССР у гады НЭПа было звязана з далейшым вырашэннем нацыянальнага пытаня. Заключанае ў гады грамадзянскай вайны саюзнае пагадненне – “Даговор аб ваенна-палітычным саюзе савецкіх рэспублік” ад 1 чэрвеня 1919г. – ужо не адпавядаў існуючаму становішчу. Таму з лета 1922г. пачаліся пошук і выпрацоўка канкрэтных формаў аб’яднання савецкіх рэспублік у адну дзяржаву. Сталін – ідэя “аўтанамізацыі”. Ленін – саюз на аснове федырацыі. 4 Усебеларускі з’езд Саветаў у снежні 1922г. адобрыў ідэю стварэння СССР і выбраў дэлігацыю. 30 снежня 1922г. на 1 Усесаюзным з’ездзе Саветаў у Маскве дэлегацыя БССР на чале з Чарвяковым падпісала Дэкларацыю і Дагавор аб стварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік – СССР. СССР стаў унітарнай дзяржавай, якая склалася з некалькіх краін, мела моцнае цэнтральнае кіраўніцтва, адзіныя грошы, войска, праводзіла адзіную знеш. палітыку. З улікам нацыянальнага і эканам. фактараў развіцця ў 1924 і 1926гг. адбылося ўзбуйненне тэр. БССР за кошт перадачы ёй ад РСФСР шэрага раёнаў Віцебскай, Гомельскай, Смаленскай губерняў. Гэта было замацавана ў Канстытуцыі БССР 1927г.

Б-ба 2 тэндэнцый: 1. Накіравана на дэмакратызацыю ў палітычн. адносінах, што адпавядала мэтам і умовам НЭПа. 2. На працяг палітыкі ваеннага камунізма, да манапалізацыі ўсяго падітычнага жыцця КП(б)Б. Праходзіла дэмакратызацыя грам.-пал. жыцця: 1. Пашырэнне кампетэнцыі Саветаў як органаў улады з 1924г., яны прыцягвалі да ўдзелу ў сваіх пасяджэннях радавых рабочых, узніклі местачковая саветы. У снежні 1927г. (на падставе Канстытуцыі 11 кастр. 1927г.) Прэзідыум ЦВК і СНК БССР прыняў пастанову “Аб рэарганізацыі і скарачэнні савецкага апарату і аб пашырэнні правоў мясцовай улады” ў пытаннях фармір. і размеркав. мясцовага бюджэту, развіцця гаспадаркі і к-ры. У 1927г. у Б. было 8 акруговых Саветаў (Аршанскі, Бабруйскі, Віцебскі, Магілёўскі, Мазырскі, Мінскі, Полацкі).

Уплывовай партыі: Бел. партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў (БПС-Р) – у абарону інтарэсаў сялянства. Яна аб’явіла сябе апазіцыяй, бо не падпісала “Дэклар. аб абвяшч. незал. БССР”. У лютым 1921г. карныя органы КП(б)Б арыштавалі 860 членаў БПС-Р і адпраўлена у Зах.Бел. Тыя ж меры супраць маладзежных суполак: “Труд і свет”, “Юнацкі сіндыкалізм”, “Саюз сялянскай моладзі”. 11 ліпеня 1923г. абвешчана амністыя ўсім членам бел. нацыян. арганізацый, паліт. і к-ным дзеячам. удзельн. антысавецкіх фарміраванняў.

У сяр. 20-х г. грам.-паліт. жыццё было зведзена да дзейнасці вузкага кола арганізацый: Кампартыя. З др.п. 20-х узмацняецца дырэктыўная с-ма кіраваня (дэрыктыўныя указанні). У пач. 30-х у бел. савец. грамадстве былі ўсе рысы таталітарнага палітычнага рэжыму.