13.Сац-экан. І паліт. Разв. Б. У п.П.19ст.

Палітыка царызму на далуч. Бел. землях: - 1. праводзілася зыходзячы з пункту гледж., што ўсходнеславян. землі з іх насел. вяртаецца ў склад Расіі 2. новае адмін.-тэр. дзяленне. генерал – губернатарствы: Літоўскае (Віленская, Гроденская, Мінская губерні), Беларускае (Віцебская, Магілёўская) 3. Насельніцтва (за выключэннем сялян) прыводзілася да прысягі на вернасць расійскай імперыі 4. “Разбор шляхты” – выключэнне з дваранскага саслоўя 5. скасоўвалася дзеянне Статута ВКЛ 1588г. 6. Уведзена Р. с-ма падаткаў – падушны (з муж. полу) 7. У1839г. скасавана Берасцейская унія 1596г. 7. Уведзена “яўрэйская мяжа аселасці”.

Пасля далучэнне бел. зямель да Р.І. – уцягванне гаспад. Б. у агульнарасійскую зкан. сістэму. Стан с/г п.п. 19ст. х-ся пачаткам разлажэння феадальна-прыгоніцкай с-мы. Якая была заснавана на фальварка-паншчыннай гаспадарцы і поўнай асабістай залежнасці сялян ад памешчыкаў. (Ф.-П. с-ма ўведзена ў 1557г. Жыгімтам 2 Аўгустам – “Устава на валокі”). Для Б. уласцівы наступныя асаблівасці: 1.Манапольнымі ўласнікамі капіталаў на Б. заставаліся памешчыкі. Яны ў сваіх маентках арганізоўвалі прамысловыя прадпрыемствы. 2. Буйнае дваранскае землеўладанне (3,6% буйных памешчыкаў валодалі 50% првгоных сялян). Аснову эканомікі складала ворыўнае (пашаннае) земляробства. Асновай земляробства вытворчасць збожжа. У п.трэці 19ст. у Б. бульбай засявалася толькі 4%. (вінакурэнне – перапрацоўкабульбы на гарэлку). Увядзенне ў севазварот бульбы садзейнічала пераходу з трохполля на чатырохполле. Льнаводства. З к.30-х г. 19ст. пачалі сеяць цукровыя буракі. Т.ч. абазначылася гаспад. спецыялізацыя, звязаная з перапрацоўкай с/г сыравіны.

Ва ўмовах разлажэння феадальна-прыгоніцкай с-мы царскі ўрад пайшоў на эканаміч. рэформы: Мэта: павышэнне даходаў сялян, спыніці працэс збяднення сялянства, павялічыць колькасць двароў, ліквідацыя свавольства памешчыкаў-арандатараў. Ініцыятарам рэф. стаў првхільнік абмежавання прыгоннага прав Пётр Кісялёў. Яна прадугледжвала: 1. правядзенне падрабязнага апісання (люстрацыі) усіх дярж. маенткаў і строгае вызначэнне павіннасцкй дзярж. сялян 2. Спыненне здачы дзярж. зямель у арэнду 3. Ліквідацыю фальваркаў і паступовы перавод дзярж. сялян з паншчыны на чынш. У 1840г. па прапанове графа Кісялёва была падрыхтавана інвентарная рэформа, прадугледжвала унармаванне памера павіннасцей памешчыцкіх сялян шляхам складання інвентароў – спісаў сялянскіх павіннасцей.

Разв. прам-ці ў п.п. 19ст. у Б. Сведчыць аб тым, што тут побач з феадальным сац.-экан. укладам узнікае капіталістычны (суадносіны 63% к 37%). У 20-я гг. пачынаецца пераход ад рамеснай да фабрычнай вытворчасці. Так першыя суконныя фабрыкі належаць Пуслоўскаму і былі пабудаваны ў мястэчках Хомск і Косава Грод. губерні (ужываліся паравыя рухавікі). Т.ч. на Б. пачынаецца прамысловы пераварот – паступовы пераход ад мануфактуры да фабрыкі, ад ручной да машаннай працы. (замест прыгоных сялян – кваліфікаваныя рабочыя). Пачалося фарміраванне новых сацыяльных слаёў – буржуазіі (прадпрымальнікаў) і рабочых (вольнанаёмных працаўнікоў). Пасля 1812г. – урбанізацыя (існаваннем “мяжы яўр.аселасці”) У к.18ст пачалося буд. канала, які злучалі рэкі басейнаў Чорнага і Балтыйскага мораў – Агінскі (Дняпр і Нёман), Бярэзінскі (Зах. Дзвіны і Днепр), Днепра-Бугскага (Дняпра і Віслы).

Таварыствы: 1. 1817г. студэнты Віленскага ўн-та Адам Міцкевіч, Тамаш Зан, Ян Чачот утв. таварыства філаматаў (аматараў навук) 2. 1820г. у асяроддзі філаматаў узнікла больш радыкальнае таварыства філарэтаў (аматараў дабрачыннасці). 1-х і 2-х лозунг “За нашу і вашу свабоду” 3. 1825г. таварыства Ваенных сяброў (салдаты і афіцэры Літоўскага кокпуса) 4. Дэмакратычнае таварыства стварон. У 1836г. Францам Савічам 5. у др.п. 40-х гг. дзейнічай тайны “Саюз свабодных братоў”.