44. Сац-экан, грам-паліт. І кул. Разв. Бсср у др.П.40-х – п.П.50-х г. 20ст.

Сац.-эканам.: ВАВ і фашысцкая акупацыя прынеслі бел. народу велізарныя бедствы. Захопнікі разбурылі і спалілі 209 гарадоў, 9200 вёсак, 628 з іх – з людзьмі. Загінула больш 2 млн. 200 тыс. жыхароў. Страты склалі 75 млрд. р. У аднаўленні эканомікі рэспублікі два этапа: Першы этап – гэта 1943-1945гг. завяршальны п-д ВАВ. У 1944-45г. сродкі, атрыманыя рэспублікай у даход яе дзярж. бюджэту з саюзнага фонду, складалі 55% іх агульнай сумы (каля 1,7 млрд.р.). Другі этап – звязаны з рэалізацыяй 4-га пяцігадовага плана (1946-1950гг.). Капіталаўкладанне = 742 млн р. Х-на у галіне прамысловасці не толькі аднаўленне, але і стварэнненовыхгалін. Перш за ўсё увага была нададзена развіццю цяжкай прамысловасці – вытворчасці сродкаў выт-ці, г.зн. машынабудаванню, металаапрацоўцы,электраэнергеы. Так, прамысловая валавыя прадукцыя ў 1945г. у параўнанні з 1940г. складала 20%, прадукцыйнасць працы 47%. Былі пабудаваны МАЗ (аўтамабілі і самазвалы) і МТЗ (пач. выпускаць трактар “Ктравец”). Мінскі мотавелазавод. Ужо ш 1950г. даўжыня чыгункі склала 93% ад даваеннай. Былі пабудаваны масты, вакзалы, паравозныя дэпо, поўнасцю была адноўлена сувязь. Сацыялістычнае спаборніцтва (да пач.49г. 85% рабочых удзельнічала). Былі пабудаваны і адноўлены БелДРЭС, электрастанцыі ў Гомелі, Гродна, Брэсце. Ваенныя разбурэнні закранулі таксама с/г. Пасяўныя плошчы складалі 59% даваеннага ўзроўню. Да 1947г. існавала картачная сістэма прадуктовага забеспячэння насельніцтва. Аднаўленчыя работы с/г у 1-ю чаргу прадугледжвалі арганізацыйнае аднаўленне калгасаў як адзінай формы гаспадарання на зямлі. У Зах. абласцях да вайны былі аб’яднаны ў калгасы толькі 7% сялянскіх гаспадарак → курс на правядзенне суцэл. калект-цыі.

Грам-паліт. жыццё было звязана з існаваннем савецкай палітычнай сістэмы, якая склалася ў 1920-30-я гг., і ўзмацненнем неабгунтаваных рэпрэсій. Х-ны: поўны кантроль дзяржавы над жыц. грамадства, адзіная дзяржаўная ідэалогія, аднапартыйная паліт. с-ма (КП), адсутнасць шматпартыйнасці. Першым крокам да мірнага жыцця былі выбары ў Вярхоўны Савет СССР (1946), Вярхоўны Савет БССР (1947) і мясцовыя Саветы рэспублікі (1948). Таталітарны рэжым. “Сталіншчына”. Партыйнымі кіраўнікамі ў Б. з’яўляліся Гусараў (1947-1950), Патолічаў (1950-1956).

Культура. Ужо к 1950г. колькасць школ у рэспубліцы перавысіла даваенную. Моцны адбітак на кул. Жыцці мела ідэалогія. Культ Сталіна. Адбыліся новыя арышты сярод інтэлегенцыі па палітычных матывах. Літ-ра. Дубоўка 1-ы раз быў арыштаваны на 5 гадоў у 1930г. па справе “Саюза вызвалення Б.”, у 1937г. яго зноў арыштавалі на 19 гадоў, а ў 1949 саслалі ў Краснаярскі край. Рэпрэсіі зведалі пісьменікі Грахоўскі, Звонак, Пруднікаў. У бел. літ-ры – метад сацыялістычнага рэалізму, які патрабаваў толькі станоўчага адлюстравання рэальнасцей жыцця. Забаранялася ўсё тое, што не ўпісвалася ў такі мастацкі метад. Я.Купале ў 1952-1954гг. было забаронена друкаваць каля 160 твораў, у якіх выказваліся нацыянальна вызваленчыя ідэі. Крытыцы падвергліся п’есы Кандрата Крапівы “Мілы чалавек” і Кучара “Заложнікі” (прысвеч. дзейн. бацькі Міная (Шмыпаў), бо гэта ворагі народа). У адсутнасці пачуцця годнасці за сваю савецкую радзіму быў абвінавачаны Кузьма Чорны, а яго раман “Млечны шлях” забаронены. Галоўн. ваенная тэма: 1-ы бел. раман пра партызанскі рух “Глыбокая плынь” Івана Шамякіна, раманы “Мінскі напрамак” Івана Мележа і “Векапомныя дні” Міхася Лынькова. Паэзія з яе лірычным успрыманнем жыцця напаўнялася думкамі аб шчасці жыцця ў СССР. Гэта было х-на для творчасці паэтаў Петруся Броўкі, Пімена Панчанкі, Пятра Глебкі, Аркадзя Куляшова, які атрымаў у 1946г. Сталінскую прэмію за паэму “Сцяг брыгады”. Тэатрал. мастацтва: акцер Глеб Глебаў (камедыі К. Крапівы “Хто смяецца апошнім”); Платонаў, Станюта (ігралі ў спектаклях Купалаўскага тэатра, як “Паўлінка”, “Тутэйшыя”). Выяўл. мастацтва: Героіка-патрэатычная тэматыка. Мастакі Зайцаў - “Абарона Брэсцкай крэпасці ў 1941г.”; Волкаў - “Мінск. 3 ліпеня 1944г.”; Ахрэмчык - “Абарона Брэсцкай крэпасці”; Кроль – “Абвяшчэнне Савецкай улады на Б.”. Архітэктура: Скульптары: Заір Азгур – аўтар бюста дзеду Талашу ў Петрыкаве, лётчыку Гараўцу ў Мінску. Андрэй Бэмбель – аўтар гарэльефаў Манумента Перамогі ў Мінску. Адбудоўваецца праспект імя Сталіна (суч. праспект Ф.Скарыны), вядзецца забудова цэнтральнай часткі Мінска.