45.Грам-паліт. І к. Разв. Бсср у др.П.50–п.П.80

Грам-паліт жыццё. Асноўн. тэнд. ў грам-паліт. жыцці БССР у сяр. 50-х – сяр. 80-х гг. 20ст. звязаны з працэсам частковай дэмакрат. пры захаванні поўнага кантролю над грам. жыццём з боку адной паліт. партыі і паступовай эвалюцыяй у накірунку да абмежав. дэмакрат. Смерці Сталіна (5сакавіка 1953г.) – адыход ад палітычных рэпрэсій і прыняццем пры М.С. Хрушчове курса на дэсталінізацыю грамадства. Паліт. курс Хрушчова атрымаў назву “курс 20 з’езда”. У 1956г. на з’ездзе КПСС упершыню было пастаўлена пытанне аб кульце асобы Сталіна. У БССР пасаду 1-га сакратара ЦК КПБ займаў займаў з 1956г. Кірыл Трафімавіч Мазураў. Палітыка “Хрушчрўская адліга”. Спынены масавыя рэпрэсіі, пачалася рэабілітацыя (каля 40 тыс. чал., Чарвякоў, пісьменік Грахоўскі, Шушкевіч). Усе змены былі накіраваны не на злом паліт. рэжыму, а на яго рэфармаванне. У 1970-х – п.п. 80-х гг. у БССР, як і ў цэлым у СССР, пачынаецца наспяванне застойных з’яў у грам.-паліт. жыцці. У кастрычнмку 1964г. Хрушчоў быў зняты з пасады 1-га сакратара ЦК КПСС → стаў Брэжнеў (1964-1982), гады ўлады атрымалі назву “застою”. У краіне паступова адбыўся паварот да кансерватызму – захавання старых камандных метадаў кіравання і кантролю дзяржавы над грамадствам. Кіруючая роля КП была замацавана ў Канстытуцыі БССР 1978г. Партыйным кіраўніком Б. з’яўляўся Пётр Міронавіч Машэраў (1956-1980). Аўтэрытарны рэжым які ўсталяваўся ў 1970-х – п.п. 80-х гг., х-ваўся абмежаванасцю дэмакратычных свабод, узмацненнем ролі цэнтральных органаў у кіраўніцтве краінай, усеахопным кантролем за жыцц. грамад. з боку партыі.

Культура. Адукацыя: З 1959г. была ўведзена абавязковая 8-гадовая школьная адукацыя. Разв. народнай адукацыі ў др.п. 1960-х – п.п. 80-х гг. было звязана з пераходам у пачатку 1970-х гг. да ўсеагульнай 10-гадовай сярэдняй адукацыі. Існавалі сярэднія агульнаадукацыйныя працоўныя політэхнічныя школы з вытворчым навучаннем. У пач. 60-х гг. былі створаны ўстановы якія рыхтавалі рабочых – прафесіянальна-тэхнічныя вучылішчы (ПТУ) (у 1985г. – 233, у 1961г. – 103). К 1985г. налічвалася 33 вышэйшыя навучальныя установы (182 тыс. студэнтаў, у 1960 – 59тыс.). 1951г. – Гр. с/г інстытут, 1958г. – Гр. мед. інстытут, у 1977г. на базе Гродзенскага педагагічнага інстытута – ГрДУ. Адмоўны момант – абыякавасць да бел. мовы. Навука: Разгортванне НТР. АН БССР. Мацапура – лаўрэат Ленінскай прэміі–за тэхналогіі механізац. забалочаных зямель. Былі падрыхтавыны: “БСЭ” у 12 тамах (1969-1987); “Энц.літ-ры і мастацтва Б.” у 5 тамах(84-87); “Граматыка бел. мовы” у 2 тамах; “Руск-бел. словарь” (1953); “Бел-руск. слоўнік” (1962); 1-я абагульняючая праца “История БССР” у 2 тамах; “Гісторыя БССР” у 5 тамах (1972-1975); “Всенародное партиз. движ. в Б. в годы ВОВ” у 3 тамах (1967-1982). Літ-ра: Тэма вайны. Ваенныя апавяданні Васіля Быкава – “Жураўліны крык”, “Альпійская балада”, “Трэцяя ракета”, у рамане “Знак бяды”. Алесь Адамовіч – “Хатынская аповесць”. У 1954г. завяршыў работу над трылогіяй “На ростанях” Я.Колас (у 1956 – смерць). У 60-я гг. вядучы жанр – раман. Раманы “Людзі на балоце” з трылогіі Івана Мележа “Палеская хроніка”; “Птушкі і гнёзды” Янкі Брыля; “Сасна пры дарозе”, “Вецер у соснах”, “Сорак трэці” Івана Навуменкі. Рэвалюц. тэматыка – аповесць І.Шамякіна “Браняпоезд “Таварыш Ленін”, “Лес майго земляка”; Апавяданне П.Броўкі “Разам з камісарам”. У 1981г. Героем Сацыяліст. Працы стаў І.Шамякін, які вядомы раманамі “Сэрца на далоні”, “Вазьму тваю боль”. Уладзімір Караткевіч “Каласы пад сярпом тваім” (1965), “Чорны замак Альшанскі”, “Дзікае паляване караля Стаха”. Тэатр: А.Макаёнак “Лявоніха на арбіце” і “Таблетку пад язык”; п’еса “Калючая ружа” Юрыя Семянякі; К.Крапівы сатыр. камед. “Брама неўміручасці”. Кіно: Папулярнасць кінастудыі “Беларусьфільм” – “Міколка-паравоз”, “Дзяўчынка шукае бацьку”, серыял “Руіны страляюць”, “Дзікае паляване караля Стаха”, Мележа “Людзі на балоце”, “Я родам з дзяцінства”. Мастакі – Міхаіл Савіцкі – “Пакаранне смерцю”, “Партызанская мадона”, серыя карцін “Лічбы на сэрцы” (вязнем фашыс. лагераў). Вашчанка, Стэльмашонак, Шчамялёў – гістар. тэматыка. Мемарыяльныя комплексы “Хатынь”, “Курган Славы”, “Брэсцкая крэпасць – герой” (скульпт. ГлебаўСеліханаў).