19. Развіц. Капіталізму ў прамыслов. І с/г б. У др.П. 19 ст.

Адмена прагона права адкрыла магчымасці для разв. капіт-х адносін як у прам-ці так і у с/г. Фармір. капіт-ма в с/г магло ідзі 2-мя шляхамі: 1. медляны эвалюц. памешч. гаспад. у бурж., доўгае захоўван. прыг. рыс – “прускі шлях”. 2. фермерская гаспадарк (прыкладам эфектыўнага развіцця капіталізму ў с/г.) ЗША. Пераход да капіт-га гаспадарання на Б. адбываўся паступова. На змену прыгонніцтва спачатку прыйшла змешаная с-ма гаспадаркі. С/г пасля 1861г. усё шырэй уцягвалася ў рыначныя сувязі. Спецыялізацыя с/г вытворчасці: – 60-80гг. вытворчасць зерня; 80-90гг. сусветны агр. крызіс – за ўвоза ў Еўропу таннага зерня з ЗША, аргенціны, Аўстраліі; у 90-я - малочная жывелагадоўля. Павышэнне вытворчасці тэхнічных культур (1-е месца займае бульба). У сяр. 90-х Б. знаходзілася на 2-м месцы у Р. па распаўс. розных с/г прылад.

З адмена прагона права 1861г. пачынаецца мадэрнізацыя – паступовы пераход ад феадал. да капіт-га спосабу вытворчасці. Працэс індустрыялізацыі (разв. прамыслов. і пераход ад ручнойда машынай працы) быў звязаны з прамысловым пераваротам, або прам. рэвалюцыяй. Яна пачалася ў Б. у 30-я гг. 19ст. і была звязана з узнікненнем 1-х фабрык, паступовым пераходам ад ручн. да машынай працы, фарміраваннем і колькасным ростам новых вытворчых сіл: прамысловай буржуазіі і фабрычнага пралетарыяту. Асаблівасці прамыслов. разв. Б.: 1. у 60-80-я гг. 19ст. канчаткова вызначылася спецыялізацыя: па перапрацоўцы мясцовай с/г, лясной і мінеральнай сыравіны. 2. пераважнае размяшчэнне прамысл. у сельскай мясцовасці бліжэй да сыравіны і таннай раб. сілы. 3. вялікую долю складала рамесленая і мануфактурная вытворчасць. Распаўсюджванне прадпрыемстваў дзе працавалі 5-15 рабочых без паравога рухавіка. У 1900 – у сяр. на адно прадпрыем. 39 рабочых. Найбуйнейшае – татуневая фабрыка Шарашэўскага ў Гродне (1445 раб.). Шляхі зносін: 1-я чыгунка, якая пракладзена па тэр. Б. стала Пецярбургска-Варшаўская (1862), прайшла праз Гродна. 1866г. адкрылася Рыга-Арлоўская чыгунка праз Дзвінск-Полацк-Віцебск. У 1871г. пачала дзейнічаць Маскоўска–Брэсц. магістраль. Рачны транспарт – 310 непаравых і 23 паравых судны. У 1898г. Віцебск стаў 3-м горадам у Расіі пасля Кіева і Ніжняга Ноўгарада, дзе быў пушчаны гарадскі электрычны трамвай. Гандль: пад уздзеяннем усерасійскага і еўрапейскага рынка, пераважаў вываз с/г сыравіны, дрэва, запалкі, папера, цэгла, кафля, аконае шкло, спірт, малочныя прадукты. Урбанізацыя: існаванне “мяжы яўрэйскай аселасці” – штучнае перанасяленне гарадоў яўрэямі.

20. Грам.-паліт. Жыццё б. У 60-90-я гг. 19ст.

У др.п. 19ст. у еўрапейскіх краінах на арэне экан. і паліт. б-бы з’яўляецца новая самаст. сіла – пралетарыят; узмацняюць свае пазіцыі трэд-юніоны (прафсаюзы); узнікаюць сацыял-дэмакр. арганізацыі; К.Марксам і Ф.Энгельсам – ствараецца новае вучэнне – марксізм; у сацыяліст. руху разам з рэвалюцыйнай накірункам узнікая рэфармісцкая плынь – рэвізіянізм. Актывізуецца нац.-вызв. рух, прыкладам якога з’яўляецца паўстанне 1863-1864гг. у Польш., Бел. і Літ.

В к. 60-х гг. народнич. кружки. созд. и на Бел. Его идеология основ. на взгл. об особом. пути развития Р. к соц-му минуя капитализм. Основы этого «русского соц-ма» оформ. Герцен, эти идеи продолж. Чернышевский. 70-егг. - преоблад. значение революцоное народн-ва. Рубеж 60-70-х гг. слож. доктрина народ-ва, идеологи – Бакунин (бунтарская), они собирались не учить крест, а поднимать их на восстание. Лавров (пропагандистская) считал, что революцию нужно подготовить. Ткачёв (заговорническая). Бакунин – теоретик анархизма (любая гос власть, даже самая демокр. источник эксплуат и деспотизма). 1-я крупн акция революц. народ-ва –«Хождение в народ» в 1874г. но безрезульт. Необх-ть создания централиз. орг-ции с программ. 1878 г- «Земля и воля», учредили - Плеханов, Натансон и др. Тактика: пропаганда. С 1879г. – значит. группа сторон-ов террора, неудачное покушение на Ал. 2. Раскол на: I - «Народ воля». 2- «Черный передел». «Н. воля» - проф. рев-ры, пропа-да, идея цареубийства, к-я по их мнению приведет к нар. восстанию, (марта 1881г. императора убили), но восс-ния не случилось. Вскоре - аресты, многие казнены. «Черн. передел» под рук-вом Плеханова - пропаганда в народе, непри-я тактики тер-ра. 80-е гг. - разгром обеих орг. 80-90-е гг. – распостр. идей либер. народ-тва. Народнікі на Б. спрабавалі аб’яднацца ў адзіную арганіз. – пач.1882г. у Вільні – “Паўночна-заходняя арганіз. “Народнай волі”. В нач. 1884г – была сделана попытка объед. в единую орган-ю все народнические кружки, с этой инициативой выступила группа «Гоман» (Марчанка, Ратне), которае впервые в истор. заявили о сущест. бел нации, признав прогр-му «Нар. воли». Часопіс “Гоман” (2 нумары).

Возник раб. движ. марксизм: 1-й распраст. - Плеханов. 1883г. - орг. «Группа освобж-ния труда». Цель - перевод. маркс. работ на рус. яз. В Бел.: кр-кое движ. после реф. 1861г., после 1863г. - наспад, 70-е гг. - значит подъем, особен остр. конфлик - 80-90-е гг. Подавл. войс-ми Народки (Мог.,Витеб.,Пинск,Грод): тесн. связ. с рос-ми – заним. изучен, запреш. лит-ры пробы вести пропаган среди кр-н. С 1876г. - под влиян «Земли и воли», центр – Мн - 1877г. - «кружок Веллера». После раскола 1879 г - боль-во за Плехан, чему содейст его приезды в Мн. Но после убийства царя (Гренивицкий) - народ много арестов-на позиц. «Нар. воли» 1882г- «Сев-Зап. организ» «Нар. воли» - центр в Вильно, но вскре разгром. Но осущест это не смогли, т.к. распрост. марксиз. В вт/п 80-х гг - проба созд. маркс. кружка в Бел. (Абрамович. Гуревич-Мн, Грод-Демьянович). кружки малочис­-лен. подпольные, связи с массами не имели. От кружковой прапоган перешли к масс. агита­ции. Итог нач. созд соц-дем партий: 1896г. - съезд в Вильно, образ Лит. соц-дем парт (ЛСДП) (РСЛ) вышли из ЛСДД Трусевич. Василевский). 1897 25-27 сент. – созд. “Всеощий еврейск. раб. союз в Л. П. и Р.” (БУНД – стаў лідарам рабоч. руху на рубяжы 19-20ст.) , его раб. орган газ. «Раб. голос» (Кремер, Мутник,Левинсон). Март 1898г – (Минск) съезд соц-дем. организаций Росии, как итог созд. “Рос. соц.-дем. раб. парт.” (РСДРП) Но не было программ. организ. и единства 2/п 90-х - соц-дем орг в Мн, Гом . Вит Бр и др.