12. Культура б. У др.П. 17-18ст.

Умовы разв. к-ры Б. у др.п. 17-18ст. – 1. “Разбуральнае стагоддзе” – казацка-сялянская вайна (1648-1652), вайна Расіі і Р.П. (1654-1667), паўночная вайна (1700-1721) 2. Узмацненне працэсу акаталічвання 3. Распаўсюджанне з Еўропы ідэй Асветніцтва 4. Заняпад нацыянальна-культурнай свядомасці значнай часткі бел. феад. знаці, шляхта ВКЛ імкнулася да “залатых шляхецкіх вольнасцей” польскай шляхты, усё больш паварочвалася да каталіц. які далучаў яе да польск. к-ры і мовы. У 1697г. дзярж. мовамі Р.П. сталі польская і лацінская. Бел. мова страціла статус мовы афіцыйнага справаводства. У др.п.18 ст. на тэр. Б. з Еўропы пранікаюць ідэі Асветніцтва(творы Вальтра, Дзідро, Мантэск’е, Русо). Пад кіраўн. Жылібера ў Гродна пачала дзейн. медыц. акадэмія, аптэка, батанічны сад, бібліятэка.

Адукацыя: Школьная справа на рубяжы 17-18 ст. заставалася ў руках каталіцкага касцёла і уніяцкай царквы. Цэнтрам адукацыі і навукі працягвала з’яўляцца Віленская езуіцкая акадэмія (з1579г.), якая мела статус ун-та. З 1781г. акадэмія набыла назву Галоўная школа ВКЛ. З сяр. 18ст. – змены у школьнай адукацыі. У 1773г. – створана Адукацыйная камісія (тыпа міністэр. адукацыі), дзякуючы якай на к.18ст. дзейнічала 20 шк. сярэдняй ступені і 200 пачат. школ. (30% сялянкія дзеці). С-ма адукацыі стала больш даступнай і атрымала свецкі х-р. Замест лацін. мовы – польск.

Літаратура: Падарожная л-ра – заснавальнік Мікалай Крыштоф (Сіротка) – “Хаджэнні Сіроткі” – 1-я ў Б. геаграф. выданне. Ён і Томаш Макоўскі – стварылі ў п.18ст. 1-ю карту ВКЛ. У др.п. 17-18ст. з’явілася мемуарная л-ра (Адам Нарушэвіч “Гісторыя польскага народа”). Публіцыст. л-ра – прадмовы Ф.Скарыны, “Дыяруш” Філіповіча. Кнігадрукаванне – у 1619г. у Еўе “Граматыка” Сматрыцкага, у 1631г. “Буквар” Собаля. У 1776г. выйшла 1-я газета на тэр. суч. Б. – “Газета Гродзенская”, 1792г. -“Грод. известия”, изд. “Курьер Литовский”. Ілля Капіевіч (1651-1714) у Амстэрдаме – “Граматыку лацінскую і рускую”, стваральнік у Расіі новага грамадзянскага шрыфта, 1-я у Расіі слоўнікі “руска-лац.-нямец.”, “…-галанск.” Сімяон Полацкі – надрук. “Буквар языка славенскага”.

Навука: Казімір Семяновіч (1600-1651) “Вялікае мастацтва артылерыі”, праект ракеты. Марцін Пачобут-Адляніцкі (1728-1808) – вывучаў планету Меркурый, рэктар Галоўнай школы ВКЛ. Казімір Лышчынскі – роздум аб чалавеке і яго пачатку – “Аб неіснаванні Бога”.

Манументальнае дойліцтва: будаўніцтва прыватнаўласніцкіх палацава-замкавых комплексаў у Смалянах (Віцеб. в-ць), Геранёнах (Гр. в-ць), Міры (Гр. в-ць), ансамбдь Радзівіла у Нясвіжы (Мінск. в-ць). Абарончыя замкі перабудоўваюца ў рэзідэнцыі магнатаў – Радзівілаў у Нясвіжы, Сапегаў у Ружанах, Агінскіх Слоніме, Тызенгаўза у Гродне, замак у Гр. (Вітаўт – С.Баторый). У к.18 ст. распаўсюд. палацава-паркавая арх-ра. Гл. стылям з 16ст. – барока (прысутна манументальнасць, раскоша ва убранстве, двухвежавы фасад) – перабудаваны Сафійскі сабор у Полацку (праект Глаўбіцкага).

Прыгонны тэатр: - прыватнауласніцкія тэатр Радзівілаў у Нясвіжы і Слуцку, Агінскага у Слоніме.

Музыка – Міхаіл Клеафас Агінскі – паланэз “Развітанне з Радзімай”. Опера з камічным сюж. – “Агатка”. Батлейка. Помнік. муз. к-ры з’яўл. Полацкі сшытак (к.16-сяр.17ст.).

Партрэтны жанр: - у п.п.17ст. х-ным становіца сармацкі (рыцарскі) партрэт – Міхаіл Казімір Агінскі, Станіл.Аўг.Панятоўскі (Гескім). Іканапіс – “Нараджэнне маці Боскай” (Петр Яўсеевіч, 1649).

Дэкаратыўна–прыкладное мастацтва: - Урэцкая шкляная мануфактура, Слуцкія паясы (М. Багдановіч “Слуцкія ткачыхі”), кафля.